Η
συνεισφορά των Βουρλιωτών στην απελευθέρωση της Χίου
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
ΧΙΟΥ - ΧΙΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
Του Φώτη Καραλή
Ήταν Κυριακή, 11 Νοεμβρίου 1912.
Η Χίος γιόρταζε τους πολιούχους της, Αγίους
Μηνά, Βίκτωρα και Βικέντιο. Τα ξημερώματα εκείνης της μεγάλης μέρας εμφανίστηκε
στο στενό μεταξύ Οινουσσών και Μικράς Ασίας και πλησίαζε σιγά–σιγά ο ελληνικός
στόλος που ερχόταν να απελευθερώσει το νησί. Στις 9 το πρωί κατέφθασε στο
λιμάνι λέμβος με λευκή σημαία μεταφέροντας τον Υποπλοίαρχο Αλεξ. Χατζηκυριάκο
επί κεφαλής αντιπροσωπείας του ελληνικού στόλου που είχε ήδη αγκυροβολήσει έξω από
το λιμάνι. Οι τουρκικές Αρχές αρνήθηκαν να δεχθούν την ελληνική αντιπροσωπεία
και δήλωσαν ότι θα στείλουν οι ίδιοι επιτροπή στα ελληνικά πλοία, κάτι που
έγινε λίγο αργότερα. Εκεί ο επικεφαλής της μοίρας του στόλου πλοίαρχος Ιωάννης
Δαμιανός, ο επί κεφαλής του στρατού συνταγματάρχης, Νικ. Δελαγραμμάτικας, και ο
απεσταλμένος του Ελληνικού Υπουργείου Εσωτερικών, Δ. Καρατζάς, ενημέρωσαν την
επιτροπή που πήγε να τους συναντήσει ότι ήρθαν να καταλάβουν το νησί εξ
ονόματος της ελληνικής κυβέρνησης και θέτουν προθεσμία αναίμακτης παράδοσης
μέχρι τη 1 μ.μ.
Ο Τούρκος στρατιωτικός διοικητής, Ζιχνή βέης,
αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη και δήλωσε ότι θα πολεμήσει μέχρις εσχάτων. Στις
3 το μεσημέρι και αφού είχε παρέλθει η προθεσμία, ξεκίνησε η αποβίβαση του
ελληνικού στρατού στο Κοντάρι μέσα σ’ ένα κύμα σφοδρών πυροβολισμών. Κατά τη
διάρκεια της απόβασης έπεσαν νεκροί οι πρωτομάρτυρες της χιώτικης λευτεριάς
Εμμανουήλ Ποθητός και Ιωάννης Χρυσολωράς. Η αποβίβαση ολοκληρώθηκε επιτυχώς το
πρωί της 12ης Νοεμβρίου. Οι Τούρκοι αποσύρθηκαν προς τις Καρυές και τον
Κορακάρη, αρνούμενοι να παραδοθούν ακόμη.
Ο χιώτικος λαός μαθαίνοντας το νέο της
αποβίβασης ξεχύθηκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας και υποδέχθηκε τον ελληνικό
στρατό που κατέλαβε αμαχητί την πόλη με ενθουσιασμό.Ο Σχης Νικ.
Δελαγραμμάτικας, ενημέρωσε την κυβέρνηση για την κατάληψη της Χίου, ενώ με
προκήρυξη που εξέδωσε υποσχόταν ασφάλεια ζωής, τιμής και περιουσίας σε όλους,
ανεξάρτητα από φυλή και θρήσκευμα. Από τη μια στιγμή στην άλλη, η πόλη γέμισε
ελληνικές σημαίες που υψώθηκαν σε όλα τα σπίτια και καταστήματα.
Στο Διοικητήριο ύψωσε την ελληνική σημαία ο
αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Παπαναστασίου, αναφωνώντας «Ελεύθεροι Χίοι, η δουλεία
καταργείται», ενώ στο Φρουραρχείο υψώθηκε σημαία που κατασκεύασε και πρόσφερε η
μικρή Ευγενία Μαδιά. Ο φρούραρχος παρέταξε τιμητικό απόσπασμα και της ζήτησε να
την υψώσει η ίδια, κάτω από τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα του πλήθους.
Ακολούθησε επίσημη δοξολογία στο Μητροπολιτικό Ναό από τον τότε Μητροπολίτη
Ιερώνυμο Γοργία. Οι Τούρκοι, όμως, δεν είχαν πει την τελευταία τους λέξη.
Ακολούθησαν 40 μέρες σκληρών μαχών με σημαντικότερη τη μάχη του Αίπους στις 15
Νοεμβρίου.
Θα ήταν παράλειψή βέβαια να μην αναφερθούμε
στη σημαντική συμβολή που είχαν τα εθελοντικά αντάρτικα σώματα των Καρδαμύλων,
της Βολισσού, της πόλης, του Βροντάδου και όλων των χωριών του νησιού, οι
εθελοντές πρόσκοποι, καθώς και οι εθελοντές από:
- Την Ικαρία, με επί κεφαλής τον
Ευάγγ. Κουκουδέα,
- Την Κρήτη με επί κεφαλής τον Γεωργ. Πέρρο και
- Τα Βουρλά της
Μικράς Ασίας με τη Βουρλιώτικη φάλαγγα του Γιώργη Καρπουζάκη, που έπαιξε
σημαντικό ρόλο στη μάχη των Φυτών.
Το 1912 μαχητές από τα ηρωικά Βουρλά της
Μικρασίας με αρχηγό τον Γεώργιο Καρπουζάκη έρχονται στο νησί και μάχονται μαζί
με τους ντόπιους, με Κρητικούς και με Ικαριώτες μαχητές για την λευτεριά τούτου
του τόπου. 10 χρόνια αργότερα το 1922 τα Βουρλά γίνονται παρανάλωμα του πυρός.
Όμως το χώμα τούτο που ήρθαν να λευτερώσουν από την καρσινή μεριά γίνεται για
πολλούς η νέα λεύτερη πατρίδα τους. Αιωνία η μνήμη στους σχεδόν ξεχασμένους
αυτούς Μικρασιάτες μαχητές της Λευτεριάς μας.
Στο χωριό Φυτά φτάνουν στα τέλη του Νοέμβρη
Βουρλιώτες αντάρτες με αρχηγό τον Γεώργιο Καρπουζάκη. Το κύριο σώμα
αποστέλλεται στη Σπαρτούντα, ενώ στα Φυτά μένει ένα μικρό απόσπασμα υπό τον
Γεώργιο Καρπουζάκη. Η εχθρική δύναμη αποστέλλει ένα όμηρο με λευκή σημαία και
προστάζει να μεταβούν οι Γέροντες του χωριού κοντά της, αλλιώς θα μετακόμιζε
πυροβόλα και θα κατέκαιγε το χωριό. Ο Γεώργιος Καρπουζάκης αρνείται να
υπακούσει τις διαταγές, προσκαλεί τον εχθρό σε παράδοση και διατάζει τον
απεσταλμένο να αναχωρήσει.
 |
| Καρδαμυλιώτες αγωνιστές, το 1912. ΑΡΧΕΙΟ: Γ. Λεκάκη. |
Αποσπάσματα από το ημερολόγιο του αρχηγού της
Βουρλιώτικης Φάλαγγος Γεωργίου Καρπουζάκη
…Η απάντηση του εχθρού στην πρόσκληση της
παραδόσεως ήταν ομοβροντία πυροβολισμών. Για να συγκαλύψω τον αριθμό μας
διατάζω το ένα κατόπιν του άλλο τρία πυρά ομαδόν. Πυρ κατά βούληση μετέπειτα
κατά δύο λεπτά και τέλος παύση του πυρός. Ο εχθρός βάλλει σε εμάς αδιάκοπα, οι
σφαίρες συρίζουν δαιμονίως γύρω μας σαν δαίμονες κολάσεως. ..
…Ο ένας παρατηρεί την ανδρεία του άλλου και
θέλει να φανεί υπέρτερος εκείνου. Αναγκάζομαι να τους συστήσω μεγαλύτερη
επιφύλαξη απέναντι στον κίνδυνο. Εκείνοι όμως δεν με υπακούν …
…η ώρα ήταν 2 και η μάχη εξακολουθούσε. Μετά
από περίπου μισή ώρα ο σκοπός της οπισθοφυλακής με ειδοποιεί ότι εχθρικό
απόσπασμα 15 περίπου ανδρών βαδίζει με σκοπό να μας ανακόψει την οπισθοχώρηση.
Συγκροτούμαστε στη ρεματιά δυτικά του χωριού και αναχωρούμε μέσα σε πυκνό
εχθρικό πυρ. Το εχθρικό απόσπασμα που είχε σκοπό να μας περικυκλώσει ,
αντιλήφθηκε την οπισθοχώρησή μας και την θεώρησε ως επίθεση αποσπάσματος
εναντίον του και όχι ως οπισθοχώρηση, διότι υπολόγιζε τον αριθμό μας
μεγαλύτερο. Ετράπη σε φυγή στις Κηπουριές.
…Ελεεινοί από την πείνα, το κρύο της μάχης και
τις ταλαιπωρίες φθάσαμε έτσι μέχρι το δειλινό. Τα Φυτά και μετά την υποχώρησή
μας δεν κατελήφθησαν…Οι χωρικοί προσέρχονται αθρόοι και μου εκφράζουν τη χαρά
τους γιατί σωθήκαμε…Τα γύρω χωριά όμως θρηνούν το θάνατό και την αιχμαλωσία μας
γιατί διαδόσεις μας έφεραν όλους ως νεκρούς.
Εντούτοις κανείς μας δεν έπαθε τίποτε, με τη
χάρη του Θεού.
Θυμίζω και πάλι στους άνδρες αυτή τη στιγμή
αυτό που πολλές φορές τους έχω πει:
Ότι αυτός που μάχεται για το Σταυρό δεν
χτυπιέται από εχθρική σφαίρα.
Κλείνω αυτές τις γραμμές. Θα μπορέσω και αύριο
να συνεχίσω αυτήν την εργασία;
Άγνωστο……
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΡΠΟΥΖΑΚΙ
ΧΙΟΣ
Σπαρτούς, Νοεμβρίου 28, ώρα 10 μ.μ.
Πόσην οχληρότητα μου φέρει και πάλιν μόνη η
σκέψις ότι κατόπιν του τόσου κόπου της σήμερον οφείλω να γράψω εκ καθήκοντος
προς το ημερολόγιον τούτο τας κατωτέρω γραμμάς.
Η νύξ ολόκληρος ήτο αληθές μαρτύριον διά τους
άνδρας.
[…]
Διά να συγκαλύψω τον αριθμό μας διατάττω το
ένα κατόπιν του άλλου τρία πυρά ομαδόν.Πυρ κατά βούλησιν μετέπειτα, κατά δύο
λεπτά και τέλος παύσιν πυρός.Ο εχθρός βάλλει καθ΄ημών αδιακόπως,αι σφαίραι
συρίζουσι δαιμονιωδώς πέριξ ημών ως δαίμονες κολάσεως.Εντούτοις το ηθικόν των
ανδρών μου διετηρήθη ακμαιότατον.Εις εκ των ανδρών,ο Ιωάννης Τζιώτης,απεκλείσθη
επί τέσσαρες ώρες όπισθεν μικρού βράχου υπό της βροχής των σφαιρών.Οι άλλοι
καλαμπουρίζουν με εκείνον.Ο ένας παρατηρεί την ανδρείαν του άλλου και θέλει να
φανεί υπέρτερος εκείνου.Αναγκάζομεν να τους συστήσω μεγαλυτέραν επιφύλαξις
απέναντι του κινδύνου..Εκείνοι όμως δεν με υπήκουον.Μου ανταπήντων.Ο αρχηγός
ακούεται μόνον όταν διατάττη προς τα εμπρός.Αλλωστε μου έλεγον,πως να σε
υπακούσωμεν,αφού εσύ ως αρχηγός μένεις όρθιος.Προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι
κρατώ τίμιον ξύλον και δεν κτυπώμαι,πλην εις μάτην.
[…]
Κλείω τας γραμμάς ταύτας.Θα δυνηθώ να συνεχίσω
και αύριον την ίδιαν εργασίαν;
Αγνωστον…..»
»Φυτά 13 Δεκεμβρίου 1912.
Εάν ευρέθην εις συγκινητικώτερας στιγμάς αφ΄ής
ημέρας ήρχισα να γράφω εις το ημερολόγιον τούτο είναι και οι παρούσαι.
[…]
Η ώρα ήτο 5η περίπου.Ανερριχώμεθα εισέτι
σιγηλώς χωρίς να συναντήσωμεν τους σκοπούς του εχθρού.Απήχομεν περί την ώραν
της κορυφής όπου τα τσαντήρια των Τούρκων.Την στιγμήν εκείνην πυκνοτάτη ομίχλη
εκάλυψε τους πάντας,
[…]
Αίφνης πλησιέστατοι βηματισμοί ύποπτοι
υποπίπτουν εις την αντίληψίν μας. Όλων οι δάκτυλοι πιέζουν την σκανδάλην. Μια
φωνή ακούεται εν τω μέσω της αγωνιώδους εκείνης σιγής.
–Ποίοι;….
–Λυτρωταί!..Εσείς;…απαντά εις εξ ημών.
–Ελευθερωταί! ελευθερωταί! αναφωνούν πολλαί
φωναί εκ των απέναντι.
–Είναι ο Καρπουζάκις ακούομεν και
επαναλαμβάνουν.Είναι οι Βουρλιώτες!!!…..
–Εμείς είμαστε αδέρφια…Εμείς.»
Αυτοί ήταν οι Βουρλιώτες και τεράστια η
συνεισφορά τους σε όλους τους εθνικούς αγώνες!
Βιβλιογραφία:
1912 το χρονικό της Απαλευθέρωσης της Χίου,
Ειδική Έκδοση του Περιοδικού «Πελινναίο», επιμ. Μακριδάκης Γιάννης, Χίος
Οκτώβριος 2001.
Ιστορία της Απελευθερώσεως της Χίου κατά το
1912 μετ” εικόνων, εν Αθήναις 1928, Πέτρου Καρακασώνη.
Χίος Ελευθέρα, Το χρονικό της Απελευθέρωσης
του νησιού μέσα από τις σελίδες ιστορικών πηγών, Ειδική Επετειακή Έκδοση της
Εφημερίδας Πολίτης, 11/11/2012 επιμ. Μιχαηλίδης Ανδρέας
Το χωριό μου, τα Φυτά, Χριστόφορου Γατανά,
Χίος, 1997.
Προσωπικό αρχείο Μιχαηλίδη Ανδρέα και Χούλη
Γεωργίας.
ΠΗΓΗ: Ένωση Βουρλιωτών.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΧΙΟΣ, ΒΟΥΡΛΑ, ΑΠΕΛΕΘΕΡΩΣΗ, ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ, ΔΕΛΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΣ, ΚΑΡΑΤΖΑΣ, ΖΙΧΝΗ ΒΕΗΣ, ΖΙΧΝΙ, ΧΡΥΣΟΛΩΡΑΣ, ΚΟΝΤΑΡΙ, ΠΟΘΗΤΟΣ, ΚΑΡΑΛΗΣ, 1912, ΚΑΡΥΕΣ, ΚΟΡΑΚΑΡΗΣ, ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, ΜΑΔΙΑ, ΓΟΡΓΙΑΣ, ΑΙΠΟΣ, ΚΑΡΔΑΜΥΛΑ, ΒΟΛΙΣΣΟΣ, ΒΡΟΝΤΑΔΟΣ, ΙΚΑΡΙΑ, ΚΟΥΚΟΥΔΕΑΣ, ΚΡΗΤΗ, ΠΕΡΡΟΣ, ΚΑΡΠΟΥΖΑΚΗΣ, ΚΑΡΠΟΥΖΑΚΙΣ, ΦΥΤΑ, ΣΠΑΡΤΟΥΣ, ΤΟΥΡΚΟΙ
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook