ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ
ΩΣ ΦΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΩΣ ΦΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
1878–1908
ΝΙΚΟΛΑΟΥ Β. ΒΛΑΧΟΥ
ΥΦΗΓΗΤΟΥ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΕΝ ΤΩΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΙ ΑΘΗΝΩΝ
Οἱ
ἐκδόσεις Ἑλίκρανον, στὴν προσπάθειά τους νὰ συμβάλουν στὴν ἱστορικὴ ἔρευνα,
σήμερα προπαντὸς ποὺ κρίνεται τόσο ἀναγκαία, παρουσιάζουν τὸ κορυφαῖο
ἱστορικὸ βιβλίο τοῦ καθηγητῆ Νικολάου Βλάχου, «Τὸ Μακεδονικὸν ὡς φάσις τοῦ
Ἀνατολικοῦ Ζητήματος 1878 – 1908», ποὺ ἐκδόθηκε γιὰ πρώτη φορὰ
στὴν Ἀθήνα τὸ 1935.
Πιστεύουμε
ὅτι σήμερα, ποὺ βρίσκονται στὴν ἐπικαιρότητα
οἱ διαπραγματεύσεις μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Σκοπίων γιὰ τὸ ζήτημα τῆς ὀνομασίας,
τὸ σπουδαῖο αὐτὸ ἔργο θὰ συμβάλει τὰ μέγιστα ἀπὸ ἐπιστημονικῆς καὶ ἱστορικῆς
ἄποψης, μιᾶς καὶ ὁ καθηγητὴς χαρακτηριζόταν ἀπὸ ὅλη τὴν ἐπιστημονικὴ
κοινότητα ὡς σχολαστικὸς ἐρευνητής, ἀντικειμενικὸς καὶ ὑπηρέτης
τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας.
Κρίνουμε
ὅμως σωστό, στὴν ἀρχὴ τῆς νέας αὐτῆς ἔκδοσης, μετὰ ἀπὸ 83 χρόνια, νὰ παρουσιάσουμε
ἕνα σύντομο βιογραφικὸ σημείωμα γιὰ τὸν Νικόλαο Βλάχο.
Στὴν
ἀναζήτηση στοιχείων, γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του, ἐντοπίσαμε τὸν ἐπικήδειο
λόγο τοῦ καθηγητῆ Διονυσίου Ζακυθηνοῦ, ποὺ ἀναγνώστηκε τὴν 31η Ἰανουαρίου
τοῦ 1956, εἰς τὸν Ἱερὸ Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καρύτση καὶ δημοσιεύθηκε
στὴν Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρίδα τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου
Ἀθηνῶν, Πέρ. Β' (1955 - 1956), σέλ. 633 - 636. Ἐπὶ τούτου, θεωρήσαμε σωστό,
νὰ συμπεριλάβουμε στὴν ἔκδοση αὐτὴ τὸν ἐπικήδειο τοῦ καθηγητῆ Διονυσίου
Ζακυθηνοῦ καὶ τὴν ἐργογραφία τοῦ Νικολάου Βλάχου, ἡ ὁποία καταρτίσθηκε
ἀπό τους φοιτητὲς τοῦ Ἱστορικοῦ καὶ Ἀρχαιολογικοῦ τμήματος τῆς Φιλοσοφικῆς
Σχολῆς, καὶ δημοσιεύθηκε στὴ σελίδα 637, στὴν ἴδια Ἐπετηρίδα.
Λόγος ἐπικήδειος εἰς Νικόλαον
Βλάχον
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
Α. ΖΑΚΥΘΗΝΟΥ
Τακτικοῦ καθηγητοῦ τῆς Βυζαντινῆς
Ἱστορίας
Ὁ
Νικόλαος Βλάχος ἐγεννήθη ἐν Μεγαλοχωρίῳ τῆς Θήρας τὴν 18 Δεκεμβρίου
τοῦ 1893. Τὰ ἐγκύκλια μαθήματα ἐδιδάχθη ἐν Μεσολογγίῳ ὑπὸ τὴν προστασίαν
τοῦ θείου του Μητροπολίτου Παρθενίου Ἀκύλα. Ἀκολούθως ἐνεγράφη εἰς
τὴν Φιλοσοφικὴν Σχολήν τοῦ Πανεπιστημίου καὶ ἐνεκρίθη εἰς τοὺς πτυχιούχους
αὐτῆς τὴν 29 Ἀπριλίου τοῦ 1915. Κατὰ τὸν πρῶτον παγκόσμιον πόλεμον ὑπηρέτησεν
ὡς ἔφεδρος ἀξιωματικὸς ἐν Μακεδονίᾳ καὶ Μικρᾷ Ἀσίᾳ.
Ἐν
Γερμανίᾳ (1922 - 1925) ὁ Νικόλαος Βλάχος ἠσχολήθη περὶ τὰ Παιδαγωγικά,
ἰδίᾳ δὲ περὶ τὴν Φιλοσοφίαν καὶ τὴν Μεθοδολογίαν τῆς Ἱστορίας. Μεγίστη
ὑπῆρξεν ἡ ροπή, ἣν ἤσκησεν ἐπ' αὐτοῦ ὁ ἐν Freiburgim - Breisgau καθηγητὴς
Georg von Below. Ἐπανελθὼν εἰς τὴν Ἑλλάδα, διωρίσθη Διευθυντής τοῦ Διδασκαλείου
Κοζάνης καὶ ὑπέβαλε διατριβὴν ἐπὶ διδακτορίᾳ περί τῶν οἰκονομικῶν
μεταρρυθμίσεων ἐν Γαλλίᾳ ἐπὶ Turgot καὶ ἀνηγορεύθη διδάκτωρ τῆς Φιλοσοφικῆς
Σχολῆς τὴν 27 Ἰανουαρίου τοῦ 1926.
Ἀπό
τοῦ 1928 μέχρι τοῦ 1937, ὁ Βλάχος διετέλεσε Διευθυντής τοῦ Διδασκαλείου
Μέσης Ἐκπαιδεύσεως, γενόμενος, τῷ 1930, ὑφηγητής τῆς Ἱστορίας τῶν Μέσων
καὶ Νεωτέρων χρόνων. Τῷ 1937 διωρίσθη ἔκτακτος Καθηγητὴς παρὰ τῇ ἐκτάκτῳ
αὐτοτελεῖ ἕδρᾳ τῆς Ἱστορίας τῆς Νεωτέρας Εὐρώπης καὶ ἰδίᾳ της Ἑλλάδος,
κατὰ τὸ αὐτὸ δὲ ἔτος ἀνέλαβε τὴν διδασκαλίαν τῆς πολιτικῆς Ἱστορίας τῆς
Νεωτέρας Ἑλλάδος ἐν τῇ Παντείῳ Ἀνωτάτῃ Σχολῇ Πολιτικῶν Ἐπιστημῶν.
Τὴν 17 Ἀπριλίου τοῦ 1939 διωρίσθη τακτικὸς Καθηγητής τῆς Ἱστορίας τῆς
Νεωτέρας Ἑλλάδος. Αἱ πρὸς τὴν μέσην καὶ τὴν ἀνωτάτην ἐκπαίδευσιν ὑπηρεσίαι
τοῦ μεταστάντος συναδέλφου ὑπῆρξαν μέγισται. Ἐπανειλημμένως ἡ Πολιτεία
καὶ τὸ Πανεπιστήμιον ἀνέθεσαν εἰς αὐτὸν σημαντικωτάτας ἀποστολάς.
Μετὰ
τὴν ἀπελευθέρωσιν, ὁμοῦ μέτ' ἄλλων συναδέλφων, μετέβη εἰς Μακεδονίαν,
καὶ συνετέλεσεν εἰς τὸ εἰρηνευτικόν ἔργον τῶν τραγικῶν ἐκείνων ὡρῶν.
Αὐτὸς δὲ ὑπῆρξεν ὁ ὀργανωτής τῆς παιδείας εἰς τὴν ἀπελενθερωθεῖσαν
Δωδεκάνησον, ἐπιτελέσας τὴν ἀποστολὴν ταύτην μὲ τήν διακρίνουσαν
αὐτὸν σύνεσιν καὶ ὀρθοκρισίαν.
Ὁ
Βλάχος ὑπῆρξε μέλος τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας
καὶ μέλος τοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου. Ἀντεπροσώπευσε τὴν Ἑλλάδα
εἰς διεθνῆ ἐπιστημονικὰ συνέδρια, τελευταίως δὲ τὸν Σεπτέμβριον τοῦ
παρελθόντος ἔτους εἰς τὸ ἐν Ρώμῃ συνελθὸν Συνέδριον τῶν Ἱστορικῶν Ἐπιστημῶν.
Τὸ
συγγραφικὸν καὶ ἐρευνητικὸν ἔργον τοῦ ἀειμνήστου συναδέλφου εἶναι
ἐπιβλητικόν. Ἐν Μεσολογγίῳ διὰ πρώτην φορὰν συνέλαβε τὸ δράμα τοῦ ἀγωνιζομένου
Ἔθνους καὶ εἰς τὸ Μεσολόγγιον ἀφιέρωσε διατριβὴν ὑπὸ τὸν τίτλον «Αἱ τελευταῖαι ἄγονοι προσπάθειαι πρὸς ἀνεφοδιασμὸν
τοῦ Μεσολογγίου» (1939).
Τὰ
πρῶτα ὅμως διαφέροντα τοῦ Νικολάου Βλάχου στρέφονται πρὸς τὴν θεωρίαν
καὶ τὴν Μεθοδολογίαν τῆς Ἱστορίας. Κατὰ τὸ ἔτος 1925 ἐκδίδει τὰ «Θεωρητικὰ
καὶ μεθοδολογικὰ προβλήματα τῆς Ἱστορίας», ἔκτοτε δὲ μέχρι τῶν
τελευταίων ἐτῶν ἐξηκολούθει δημοσιεύων ἤσσονας περί τῶν θεωρητικῶν
τούτων θεμάτων πραγματείας: «Ἡ γενετικὴ ἢ ἐξελικτικὴ μορφή τῆς Ἱστορίας»
(1937), «Ἡ σχέσις τῆς Φιλολογίας καί τῆς Ἱστορίας» (1939), «Ἡ σχέσις
τῆς Πολιτειολογίας καί τῆς Πολιτικῆς πρός τὴν Ἱστορίαν» (1953),
«Ἡ
σχέσις τῆς Ἱστορίας πρὸς τὴν Ψυχολογίαν» (1954/1955) κλπ.
Ἐνωρὶς
ὅμως τὴν δραστηριότητα τοῦ ἐρευνητοῦ καί τοῦ διδασκάλου δεσμεύουν
σχεδὸν ἀποκλειστικῶς οἱ ἀγῶνες τοῦ νεωτέρου Ἑλληνικοῦ Ἔθνους διὰ
τὴν ὁλοκλήρωσιν τῆς ἀνεξαρτησίας του καὶ διὰ τὴν πολιτικήν του ὀργάνωσιν.
Οὕτω προέκυψαν ἔργα γενναία: «Τὸ Μακεδονικὸν ὡς φάσις τοῦ Ἀνατολικοῦ
Ζητήματος 1878 – 1908» (Ἀθῆναι 1935), «Τὸ Ἀνατολικὸν Ζήτημα καὶ ἡ Ἑλλάς»
(1950), «Ἡ ἀμφισβήτησις ὑπό τῶν Βουλγάρων τῆς προτεραιότητος τῆς καταλήψεως
τῆς Θεσσαλονίκης ὑπό τοῦ Ἑλληνικοῦ Στράτου» (1953), «Ἡ συμμαχικὴ
προσέγγισις τῶν τεσσάρων χριστιανικῶν κρατῶν τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου
κατὰ τὸ ἔτος 1912» (1953) κ.ἄ.
Πρὸ
δύο μόλις ἐτῶν, τῷ 1954, ἐξεδόθη ὁ ὀγκώδης πρῶτος τόμος τῆς «Ἱστορίας
τῶν κρατῶν τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου, 1908-1914», ἔργον μνημειῶδες, τοῦ ὁποίου ὁ δεύτερος
τόμος κατελείφθη ἡμιτελής. Τὰ συγγράμματα ταῦτα ὑπῆρξαν καρπὸς ἐπιμόνων
καὶ μακρῶν προσωπικῶν ἐρευνῶν καὶ ἐκτάκτου ἱστορικῆς ἐμπειρίας, κριτικῆς
ἱκανότητος καὶ συνθετικῆς δυνάμεως.
Ἀνερευνῶν
καὶ φωτίζων τὴν Ἱστορίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ὁ Βλάχος ἐγένετο ὁ ἱστορικὸς
ὅλων τῶν λαῶν τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου. Τὸ ἔργον του θὰ παραμείνῃ κτῆμα
καὶ ἐγκαλλώπισμα καὶ παίδευσις τῶν ἐπερχομένων γενεῶν.
ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ
ΤΟΥ ΝΙΚ. ΒΛΑΧΟΥ
1. Τὸ πλάτος
τῆς Ἱστορίας, Ἀρχεῖον τῶν Οἰκονομικῶν καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν,
τόμ. Ε', τεῦχος β', Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 1925, σελ. 97-134[1].
2.
Θεωρητικὰ καὶ μεθοδολογικὰ προβλήματα
ἐν τῇ Ἱστορίᾳ, ἐν Ἀθήναις, Γ. Κ. Ροδῆς, 1925, σχ. 8ον, σελ. 206.
3.
Turgot, Anne Robert Jacques, Baron
d'Aulne, Ἀρχεῖον τῶν Οἰκονομικῶν καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν, τόμ.
Ζ', τεῦχος α', Ἰανουάριος - Μάρτιος 1927, σελ. 1-29[2].
4.
Rudolf Kjellen, καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Upsala, Τὰ αἴτια τοῦ παγκοσμίου πολέμου, κατὰ
μετάφρασιν ἐκ τῆς ὀγδόης Γερμανικῆς ἐκδόσεως Νικ. Β. Βλάχου, ἐν Ἀθήναις,
Δ. Π. Δημητράκος, 1928, σχ. 8ον, σελ. 187.
5.
Κριτική τοῦ βιβλίου τοῦ Julius
Kaerst, Geschichte des Hellenismus, 2 τόμοι, 1926 - 1927, εἰς Βυζαντινὰ καὶ Νεοελληνικὰ
Χρονικά, 1929, σελ. 221-224.
6.
Κριτική τοῦ ἔργου τοῦ Ἰωάννου Ἀποστόλου,
Ἱστορία της Σιατίστης, δαπάνῃ Δούκα Α. Σαχίνη, ἐν Ἀθήναις 1929, σ.
142, εἰς Βυζαντινὰ καὶ Νεοελληνικὰ Χρονικά, 1929, σελ. 520-521.
7. Κοινωνιολογία
καὶ Ἱστορία, περιοδικὸν Κοσμοθεωρία, ἔτος Α', τεῦχος α', 1931,
σελ. 32-45.
8.
Ἀπό τοῦ Βιενναίου μέχρι τοῦ Μυροτεργείου
προγράμματος, Ἀρχεῖον των Οἰκονομικῶν καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν,
τόμ. Η', τεῦχος α', 1933, σελ. 48-96.
9.
Ἀτομική, προσωπικὴ καὶ κοινωνιολογικὴ
κατεύθυνσις ἐν τῇ ἀγωγῇ, Ἐκπαιδευτικὰ Χρονικά, ἔτος Α', τεῦχος γ',
1933, σελ. 83 - 88.
10.
Μέγας πόλεμος. Πολιτικὴ ἱστορία,
Παγκόσμιος Ἱστορία Ἐλευθερουδάκη, τόμ. Β', μέρος β', ἐν Ἀθήναις 1934,
σελ. 961-1024.
11.
Τὰ ἀποτελέσματα τοῦ παγκοσμίου πολέμου
ἀπὸ πολιτικῆς ἀπόψεως, εἰς δυὸ διαλέξεις, ἐν Ἀθήναις 1934, σελ.
51.
12.
Ἐκθεσις περί τοῦ τρόπου διδασκαλίας
τῆς Ἱστορίας ἐν τοῖς σχολείοις τῆς μέσης ἐκπαιδεύσεως ἐν Ἑλλάδι (γαλλιστί),
Bulletin of the international Committee of Historical Science, Νο 23, Paris 1934,
σελ. 164 κ.ε.
13.
Τὸ Μακεδονικὸν ὡς φάσις τοῦ ἀνατολικοῦ
ζητήματος 1878- 1908, Ἀθῆναι, Γ. Χρήστου, 1935, σχ. 8ον, σ. 531.
14.
Ἤ γενετικὴ ἢ ἐξελικτικὴ μορφή τῆς Ἱστορίας,
ἐναρκτήριον μάθημα, ἐν Ἀθήναις 1937, σχ. 8ον, σελ. 32.
15.
Τὰ αἴτια τοῦ παγκοσμίου πολέμου ἀπὸ γεωγραφικῆς,
οἰκονομικῆς καὶ ἐθνοφυλλετικῆς ἀπόψεως, Ἀρχεῖον τῶν Οἰκονομικῶν
καὶ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν, τόμ. ΙΗ', τεῦχος α', 1938, σελ. 105 - 128.
16.
Ἡ ἐν τῇ νοτίῳ Μακεδονίᾳ ἐξέγερσις
κατὰ Φεβρουάριον 1878 ἐπί τῆς βασιλείας Γεωργίου τοῦ Α', «Τὰ 75 χρόνια
της Ἑλληνικῆς δυναστείας», λεύκωμα ἐκδοθὲν ὑπό τοῦ Ὑπουργείου Τύπου καὶ
Τουρισμοῦ, 1938, σελ. 22-28.
17.
Ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ περιβάλλον συνδημιουργοί
τοῦ πολιτισμοῦ, Ἐκπαιδευτικὰ Χρονικά, ἔτος Τ' τεῦχος 62, 1938,
σελ. 59-63.
18.
Αἱ τελευταῖαι ἄγονοι προσπάθειαι
πρὸς ἀνεφοδιασμόν τοῦ Μεσολογγίου, Γαρδίκα Γεωργίου, Ἐπιστημονικὸν
μνημόσυνον, Ἀθήνησι 1939, σελ. 10-34.
19.
Ἡ γένεσις τοῦ Ἀγγλικοῦ, τοῦ Γαλλικοῦ
καί τοῦ Ρωσσικοῦ κόμματος ἐν Ἑλλάδι, Ἀρχεῖον των Οἰκονομικῶν καὶ Κοινωνικῶν
Ἐπιστημῶν, τόμ. ΙΘ', τεῖχος α', 1939, σελ. 25-44.
20.
Ἡ σχέσις τῆς Φιλολογίας καί τῆς Ἱστορίας,
Τεσσαρακονταετηρὶς Θεοφίλου Βορέα, τόμ. Β', Ἀθῆναι 1939, σελ.
97-105.
21.
Ὁμιλία ἐπὶ τῇ ἀπελευθερώσει τῆς πατρίδος,
γενομένη ἐν τῇ συνεδρίᾳ τῆς Σχολῆς κατὰ τὴν 23 Ὀκτωβρίου 1944, δημοσίευμα
τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἀθῆναι, «Ἀετός» 1944, σχ. 8ον, σελ. 10.
22.
Ἡ ἐθνολογικὴ σύνθεσις τῶν ἀνηκόντων
εἰς τὴν Ἑλλάδα τμημάτων τῆς Μακεδονίας καί τῆς Δυτικῆς Θράκης, Ἀθῆναι,
«Ἀετός» 1945, σχ. 8ον μικρόν, σελ. 32.
23.
Ὁ Ἱστοριοδίφης καὶ ὁ Ἱστορικός,
Νέα Ἑστία, ἀφιέρωμα εἰς Γιάννην Βλαχογιάννην, Χριστούγεννα 1948,
σελ. 64-68.
24.
Τὸ ἀνατολικὸν ζήτημα καὶ ἡ Ἑλλάς,
Ἀθῆναι 1950, σχ. 8ον, σελ. 147.
25.
Ἡ ἀναβίωσις τῶν κατακτητικῶν βλέψεων
τῶν Ἱπποτῶν τοῦ Τάγματος τοῦ Ἅγ. Ἰωάννου τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐν ταῖς Ἑλληνικαῖς
χώραις κατὰ τὴν ἐπανάστασιν τοῦ 1821, Πάντειος Ἀνωτάτη Σχολὴ Πολιτικῶν
Ἐπιστημῶν, Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρὶς Ἀκαδημαϊκοῦ ἔτους 1949 -1950,
Ἐν Ἀθήναις 1950, σελ. 475-486.
26.
Ἡ συμμαχικὴ προσέγγισις τῶν τεσσάρων
χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου κατὰ τὸ ἔτος 1912 (διάλεξις
γενομένη ἐν τῇ αἰθούσῃ τῆς Ἑταιρείας Μακεδονικῶν Σπουδῶν), Μακεδονικὴ
Λαϊκὴ Βιβλιοθήκη, τεῦχος 8, Δημοσιεύματα τῆς Ἑταιρείας Μακεδονικῶν
Σπουδῶν, Θεσσαλονίκη 1953, σχ. 8ον, σελ. 29.
27.
Λόγος ἐπὶ τῇ ἐπετείῳ τῆς ὁλοκαυτώσεως
τῆς μονῆς τοῦ Ἀρκαδίου καί τῶν ὑπερασπιστῶν της, ἐν Ρεθύμνῳ τῇ 7 Νοεμβρίου
1951, Κρητικὰ Χρονικά, τόμ. Ζ', τεῦχος α', 1953 (ἀφιέρωμα εἰς Ἰω. Καλιτσουνάκην),
σελ. 422-435.
28.
Ἡ ἀμφισβήτησις ὑπό τῶν Βουλγάρων τῆς
προτεραιότητος τῆς καταλήψεως τῆς Θεσσαλονίκης ὑπό τοῦ Ἑλληνικοῦ
στρατοῦ ἐν ἔτει 1912, Ἑλληνικά, τόμ. Δ', «Προσφορὰ εἰς Στίλπ. Κυριακίδην»,
Θεσσαλονίκη 1953, σελ. 104-123.
29.
Ἱστορία τῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ
Αἵμου 1908 - 1914, τόμ. Α', Ἀθῆναι, ΟΕΣΒ, 1954, σχ. 8ον μέγα, σελ. XIV +
779.
30.
Μιχαὴλ Δ. Βολονάκης (Λόγος ἐκφωνηθεὶς
τῇ 6 Μαρτίου ἐν τῇ αἰθούσῃ τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας κατὰ τὸ ἐπιστημονικὸν
μνημόσυνον τοῦ Μ. Β), Δωδεκανησιακόν Ἀρχεῖον, σύγγραμμα περιοδικόν,
τόμ. Α', ἐν Ἀθήναις 1955, σελ. 36-47.
31.
Ἡ σχέσις τῆς Ἱστορίας πρὸς τὴν Ψυχολογίαν,
Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρίς τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου
Ἀθηνῶν, περίοδος Β', τόμ. Ε' (Ἀφιέρωμα εἰς Ν. Ἐξαρχόπουλον),
1954-1955, σελ. 165-170.
Ὁ
Νικόλαος Βλάχος συνειργάσθη ἐπίσης εἰς τὴν Μεγάλην Ἑλληνικὴν Ἐγκυκλοπαιδείαν
(εἰς τοῦς τόμους ΣΤ΄, Ζ', Η') ὅπου ἔγραψε διάφορα ἄρθρα. Ἐκ τούτων σπουδαιότερα
καὶ ἐκτενέστερα εἶναι: 1) Βίσμαρκ (Bismarck), Ὄθων, τ. Ζ', σ. 360, στ.
ΙΙΙ σ. 363, στ. Ι καὶ 2) Γεωργία (Γεωγραφία - Ἱστορία), τ. Η', σ. 309,
στ. Ι, σ. 310, στ. Ι.
ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ
ΩΣ
ΦΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ 1878 – 1908
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ἡ ἐξέλιξις τοῦ μακεδoνικοῦ ζητήματος
κατὰ τὰ ἔτη 1878 - 1908 ἀποτελεῖ
ὀργανικὸν μέρος ἄλλης ἐξελίξεως μακροτέρας, ἥτις ἀπὸ τοῦ ἔτους 1878
ἀρχομένη συγκλείεται διὰ τῶν συνθηκῶν τῆς εἰρήνης, αἵτινες ἐπεσφράγισαν
τὸν παγκόσμιον πόλεμον.
Κατὰ τὴν περίοδον τῶν ἐτῶν 1878 - 1908
ἡ προϊοῦσα παρακμὴ καὶ ἀποσύνθεσις τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους διευκολύνει
τὸν ἀνταγωνισμὸν τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου μὲ
ἀντικειμενικὸν σκοπόν, ἵνα ἐπεκτείνουν τὰ ἐθνικὰ δικαιώματα καὶ πυκνώσουν
τὰς τάξεις τῶν ἰδίων ὁμοεθνῶν εἰς τὰς εὐρωπαϊκὰς ἐπαρχίας τῆς Τουρκίας,
μετ’ αὐτοῦ δὲ καὶ τὴν τάσιν τῶν Μ. Δυνάμεων, αἵτινες ἐνδιεφέροντο διὰ
τὰς τύχας τῆς ἐγγὺς Ἀνατολῆς, ἵνα πρὸς ἐξυπηρέτησιν ἰδιοτελῶν σκοπῶν
καὶ συμφερόντων προαγάγουν ἢ παρακωλύσουν τὴν τοιαύτην προσπάθειαν
τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου.
Ἀπὸ τῆς ἐκρήξεως τοῦ νεοτουρκικοῦ
κινήματος ἐν ἔτει 1908 διὰ τῆς ἀνανήψεως τοῦ τουρκικοῦ ἐθνικισμοῦ ἀπομακρύνεται
προσωρινῶς ἀπὸ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ἡ ἐπιρροὴ τῶν Μ. Δυνάμεων,
ὁ δὲ ἀνταγωνισμὸς τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου
ἀμβλυνόμενος πρὸ τοῦ κοινοῦ κινδύνου μεταβάλλεται εἰς συνεργασίαν
πρὸς ὁλοκλήρωσιν τῶν ἐθνικῶν αὐτῶν βλέψεων διευκολυνομένης οὕτω τῆς
λύσεως τοῦ μακεδόνικοῦ ζητήματος.
Ὑπὸ τὰς περιστάσεις ταύτας εἶναι
προφανές, ὅτι ἀποτελεῖ τὸ περιεχόμενον καὶ προσδίδει τὴν ἰδιάζουσαν
ἔκφρασιν καὶ τὴν ἱστορικὴν ἀξίαν εἰς τὸ μακεδονικὸν ζήτημα κατὰ τὰ ἔτη
1878 - 1908 ἡ σύγκρουσις δύο ἰδεῶν: τῆς ἰδέας τῆς ἐθνικῆς ἀποκαταστάσεως
καὶ τοῦ αὐτοπροσδιορισμοῦ τῶν τυχῶν τῶν λαῶν, ἥτις ἀπὸ τῆς περιόδου τῆς
γαλλικῆς ἐπαναστάσεως λαβοῦσα τὴν ἀρχὴν αὑτῆς δεσπόζει καὶ κυριαρχεῖ
τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, καὶ τῆς ἰδέας τῆς ὑλικῆς ἐπικρατήσεως τῶν μεγάλων
κρατῶν ἀναλώμασι τῆς ὀντότητος καὶ τῆς αὐθυπαρξίας τῶν ἀσθενεστέρων,
ἥτις ἔκδηλος κυρίως κατὰ τὸ τελευταῖον τέταρτον τοῦ παρελθόντος αἰῶνος,
εἶναι ἄλλως γνωστὴ ὑπὸ τὸ ὄνομα τάσις ἰμπεριαλιστική. Ἢ καλύτερον:
Ἡ προσπάθεια τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου, ἵνα ἀποδώσουν
τὴν ἐθνικὴν ἀνεξαρτησίαν εἰς τοῦς κατὰ τὴν ὀθωμανικὴν αὐτοκρατορίαν
ἀλυτρώτους ὁμοεθνεῖς, ἀνακόπτεται καὶ διασταυροῦται ἀπὸ τὴν σύγχρονον τάσιν τῶν εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων,
ἵνα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἐδάφους τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας ἐνισχύουν ἢ
ἐπεκτείνουν τὴν ἐδαφικὴν καὶ κυρίως τὴν οἰκονομικὴν αὑτῶν ἐπιρροήν.
Ἀναφορικῶς δὲ πρὸς τὸ ζήτημα, ἂν ἐκ
τῆς συγκρούσεως τῶν δύο τούτων ἀντιθέτων ἰδεῶν, αἵτινες, κατὰ τὰ ἀνωτέρω,
ἀποτελοῦν τὸ περιεχόμενον τοῦ μακεδονικοῦ ζητήματος κατὰ τὰ ἔτη
1878 - 1908, σημειοῦται πρόοδος ἢ ὀπισθοδρόμησις, εἶναι ἀνάγκη νὰ παρατηρηθοῦν
τὰ ἑξῆς: Καίτοι, κατὰ τὴν ἀπαίτησιν τοῦ θεμελιωτοῦ τῆς νεωτέρας ἱστοριογραφίας
γερμανοῦ ἱστορικοῦ Leopold von Ranke, τοῦ ἱστορικοῦ τὸ ἔργον πρέπει νὰ
θεωρηθῇ ἐντοπισμένον εἰς τὴν ἐξακρίβωσιν καὶ τὴν ἔκθεσιν τοῦ ὅ,τι πράγματι
ἐγένετο ἐν τῇ αὐστηρᾷ αὐτοῦ αἰτιότητι καὶ διαδοχῇ, ἡ δὲ κρίσις, ἂν διὰ
τῶν ἱστορουμένων γεγονότων σημειοῦται πρόοδος ἢ ὀπισθοδρόμησις
ἐν τῇ ἐξελίξει τῶν ἐπὶ μέρους λαῶν καὶ τῆς ἀνθρωπότητος καθόλου, μετέχουσα
πολλῆς ὑποκειμενικότητος προσδίδει πολλάκις εἰς τὸ ἔργον αὐτοῦ τὸν
χαρακτῆρα ἀστηρίκτων προβλέψεων, ἐν τούτοις δὲν ἀφίσταταί τις τοῦ θετικοῦ
ἐδάφους τῆς ἱστορικῆς ἐπιστήμης ὑποστηρίζων ἀπὸ τῶν ἱστορουμένων
γεγονότων ἀναχωρῶν: Κατὰ τὸν ἀνταγωνισμὸν τῶν χριστιανικῶν κρατῶν
τῆς χερσονήσου τοῦ Αἵμου πρὸς προπαρασκευὴν τῆς ὁδοῦ, ἥτις θὰ ὡδήγει
εἰς τὴν συμπερίληψιν εἰς τὰ ἴδια ἐθνικὰ κράτη τῶν κατὰ τὴν ὀθωμανικὴν
αὐτοκρατορίαν ἀλυτρώτων ὁμοεθνῶν, καίτοι πρέπει νὰ ὁμολογηθῇ, ὅτι
διεξήχθη οὗτος πολλάκις διὰ μέσων ἀθεμίτων, ἡ ἰδέα τῆς ἐθνικῆς ἀποκαταστάσεως
τῶν λαῶν ὁλονὲν πραγματοποιουμένη προσλαμβάνει σάρκα καὶ ὀστᾶ ἐν μέσῳ
παντοειδῶν ἐμποδίων, τὰ ὁποῖα παρεσκεύασεν ἡ ἰμπεριαλιστικὴ τάσις
τῶν μεγάλων κρατῶν, τὰ ὁποῖα ἐκ παραλλήλου ἀγωνίζονται, ἵνα ἐξασφαλίσουν
τοὺς ὅρους τοὺς διευκολύνοντας τὴν ὑλικὴν ἐπικράτησιν αὑτῶν ἀναλώμασι
τῆς αὐτοτελείας, πολιτικῆς ἢ οἰκονομικῆς, τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς χερσονήσου
τοῦ Αἵμου καὶ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας.
Εἶναι ἡ νίκη τοῦ δικαίου τοῦ φυσικοῦ
ἐναντίον τοῦ δικαίου τοῦ τεχνητοῦ, τοῦ δικαιώματος τῆς πολιτικῆς καὶ
οἰκονομικῆς αὐθυπαρξίας τῶν λαών ἐναντίον τῆς τάσεως τῶν ἰσχυρῶν ἰδίως
κρατῶν, ἵνα ἀναλώμασι τῆς αὐθυπαρξίας τῶν ἀσθενεστέρων ἐξασφαλίσουν
τὴν πολιτικὴν ἢ οἰκονομικὴν αὐτῶν ἐπικράτησιν.
Ἐν Ἀθήναις τῇ 19 Ἰουλίου 1935.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΛΑΧΟΣ
Για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΕΛΙΚΡΑΝΟΝ, ΠΑΤΟΥΣΑ 2, ΤΗΛ.: 210 33 03 035
ISBN:
978-618-5303-31-0, (16X23,5), Σελ.:
560.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ι. Ἱστορία πολιτικὴ καὶ Ἱστορία
τοῦ πολιτισμοῦ. 1) Ἱστορικὴ ἐπισκόπησις, 2) Τὰ ἑκατέρωθεν ἐπιχειρήματα.
Ἡ οὐσία τῆς πολιτικῆς ἱστορίας καί τῆς ἱστορίας τοῦ πολιτισμοῦ. ΙΙ. Κοινωνία καὶ Ἱστορία. 1) Περί τῆς
κοινωνιολογίας ὡς ἐπιστήμης, 2) Δυσχέρειαι διὰ τὸν συνταυτισμόν τοῦ
πλάτους τῆς Ἱστορίας πρός τὸ τῆς κοινωνίας. ΙΙΙ. Κράτος, κοινωνία καὶ πολιτισμός, ἡ σχέσις αὐτῶν πρὸς ἄλληλα.
1) Κράτος, 2) Κοινωνία, 3) Πολιτισμός. IV. Ἡ ἐπικράτησις τῆς πολιτικῆς σχολῆς. 1) Ἡ πολιτικὴ ἱστορία
ὁ κύριος χῶρος τῆς ἐρεύνης τοῦ ἐξ ἐπαγγέλματος ἱστορικοῦ, 2) Τὰ μέρη,
ἐξ ὧν διαθροῦται ἡ πολιτικὴ ἱστορία.
[2] Ἡ κατάστασις ἐν
Γαλλίᾳ κατὰ τὴν ἀρχήν τῆς βασιλείας Λουδοβίκου XVI, 2) Αἱ ἀρχαὶ τῶν φυσιοκρατῶν
καὶ ὁ Turgot, 3) Αἱ σπουδαιότεραι μεταρρυθμίσεις αὐτοῦ καὶ 4) Ἡ πτῶσις
τοῦ Turgot.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ, ΣΚΟΠΙΑ, ΣΚΟΠΙΑΝΟ, FYROM, ΠΓΔΜ, ΒΛΑΧΟΣ
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook