Ο ιστορικός ναός Αγίου Φιλίππου
στην συνοικία Βλασσαρού
των Αθηνών
...«κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης»!
 |
| Φωτογραφίες: Γ. Λεκάκης. |
Ο ναός του Αγίου Φιλίππου βρίσκεται στην οδό Αδριανού, στην περιοχή του ιστορικού κέντρου της
Αθήνας, ανάμεσα στο Μοναστηράκι και στο Θησείο, εκεί όπου βρισκόταν κάποτε η
συνοικία της Βλασσαρούς.
Η συνοικία της Βλασσαρούς είχε πάρει το όνομά της από την εκκλησία της
Παναγίας της Βλασσαρούς, η οποία βρισκόταν κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης,
στο σημερινό χώρο της Αρχαίας Αγοράς. Εκτεινόταν περίπου στο μέσο της ευθείας
του αρχαίου ναού του Ηφαίστου με τη σημερινή Στοά Αττάλου. Στην απογραφή της 26ης
Οκτωβρίου 1824 (που έγινε υπό την υψηλή επιστασία του στρατηγού Γκούρα) ο συνοικισμός
(μαχαλάς) της Παναγίας της Βλασσαρούς είχε 66 σπίτια και 329 κατοίκους και ήταν
ο 5ος ή 6ος συνοικισμός των Αθηνών (από τους 35
συνολικά).
Οι περισσότερες επιστημονικές πηγές συγκλίνουν στο γεγονός ότι στην νυν
τοποθεσία του ναού, υπήρχε εκκλησία από τους πρώτους κιόλας αιώνες του
χριστιανισμού.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ο πρώτος ναός του Αγίου Φιλίππου πρέπει να
ήταν τρίκλιτη βασιλική (με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος) του 9ου μ.Χ.
αιώνα, η οποία είχε κτιστεί στην συμβολή της αρχαίας οδού των «Στοών» με το
δυτικό άκρο της οδού Αδριανού. Η σημερινή οδός Αγίου Φιλίππου (προέκταση της
οδού Καραϊσκάκη), ακολουθεί την χάραξη του αρχαίου δρόμου των Στοών, που
οδηγούσε από την Αγορά στις Αχαρνικές Πύλες της πόλεως και αποτελούσε την κύρια
αρτηρία τροφοδοσίας της αγοράς με αγροτικά προϊόντα.
Σημειώνεται πως ο (προφανώς Έλλην) μαθητής, μετέπειτα άγιος και απόστολος του Χριστού, Φίλιππος, καταγόταν από την ελληνική κι ελληνόφωνη Γαλιλαία, και εκλήθη από τον ίδιο τον Ιησού...
Κατά την πολιορκία των Αθηνών από τα στρατεύματα του Κιουταχή πασά
(1826-1827), ο ναός του Αγίου Φιλίππου επλήγη με ανεπανόρθωτες ζημιές, οι
οποίες έπληξαν και την λειτουργικότητά του, με αποτέλεσμα την σταδιακή
εγκατάλειψή του.
Το έτος 1866 ο ναός ανακατασκευάσθηκε, αλλά στα πρόσφατα
μεταπολεμικά χρόνια (1950-1960) παρουσίασε νέες σοβαρές και επικίνδυνες φθορές.
Το 1961 επισκευάσθηκε ριζικά και, μετά την αφαίρεση διαφόρων αυθαίρετων
νεώτερων αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων, επανήλθε στην αρχική του μορφή.
Ο ζωγραφικός διάκοσμος
Οι πρώτες αγιογραφίες των πλευρών, του θόλου της Πλατυτέρας, και του Ιερού
Βήματος, έγιναν μεταξύ 1965-1970 από τον αγιογράφο Ιωάννη Ν. Βασιλόπουλο. Η
αγιογράφηση των τοξοειδών τοίχων και της οροφής έγινε από τον μαθητή του Φώτη
Κόντογλου, Δημήτριο Κεντάκα. Το τέμπλο και το δεσποτικό είναι ξυλόγλυπτα έργα
του 1842, εξαιρετικής τέχνης, με στοιχεία νεοκλασσικισμού και έντονη
διακοσμητικότητα. Οι εικόνες του τέμπλου χρονολογούνται στο β΄ μισό του 19ου
αιώνα και διέπονται από τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής, με σαφείς επιρροές
από την δυτική τέχνη στο πλάσιμο των προσώπων και στην ποικιλία των μοτίβων που
διακοσμούν τα ενδύματα.
Λείψανα
Λείψανα του αγίου λέγεται πως κατέχουν:
- η Μονή Κύκκου Κύπρου (μία παλάμη!),
- η Μονή Νεάμτς Ρουμανίας (ένα δάκτυλο!),
- οι μονές Διονυσίου και Ξενοφώντος
Αγίου Όρους (αποτμήματα του λειψάνου!),
- η ρωμαιοκαθολική βασιλική των Αγίων
Αποστόλων Ρώμης (μέρος των λειψάνων!)…
(*) Απόσπασμα από το έργο του Γ. Λεκάκη "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Γ. Λεκάκη "Τάματα και αναθήματα".
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ναος Αγιου Φιλιππου, Αδριανου, Αθηνα, Μοναστηρακι, Θησειο, Βλασσαρου, Παναγια Βλασσαρου, βραχος, Ακροπολη, Αγορα, Ηφαιστος, ναος Ηφαιστου, με τη σημερινή Στοα Ατταλου, απογραφη, 1824, Γκουρας, ναος, εκκλησια, χριστιανισμος, αγιος Φιλιππος, τρικλιτη βασιλικη, κλιτος, οδος Στοων, Φιλιππος, Στοες, Αχαρνικες Πυλες, Αχαρναι, Αχαρνες, πολιορκια Αθηνων, Κιουταχης, 1826, 1827, ζωγραφικη, αγιογραφια, θολος, Πλατυτερα, Ιερο Βημα, αγιογραφος, Βασιλοπουλος, Κοντογλου, Κεντακας, τεμπλο, δεσποτικο, ξυλογλυπτικη, 1842, νεοκλασσικισμος, διακοσμηση, εικονα, Μονη, Κυκκου Κυπρου, Κυπρος, παλαμη, Νεαμτς, Ρουμανια, δακτυλο, μοναστηρι, Διονυσιου, Ξενοφωντος, Αγιο Ορος, λειψανο, Αγιων Αποστολων, Ρωμη, αγιος, αποστολος, Χριστος, Γαλιλαια, Ιησους, Αγιον Ορος,
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook