Δημοπρατείται η χρυσή
ταμπακιέρα
του Ιωάννη Καποδίστρια!
Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ
ΕΘΝΟΣΗΜΟΥ
ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
έγινε από Έλληνες σπουδαστές
σε Πανεπιστήμια της
Ιταλίας,
πολύ πριν την Επανάσταση!
Η χρυσή ταμπακιέρα του Ιωάννη
Καποδίστρια (έργο του Jean François Bautte, στην Γενεύη το 1826) με πλούσια
φυτική διακόσμηση, με παράσταση στο καπάκι του αναγεννώμενου φοίνικα, με
χρονολογία 1821, στην βάση μονόγραμμα του κυβερνήτου («Ι. Α. Κ.»), με βάθος
εγχάρακτο και σμαλτωμένο με μαύρο σμάλτο (τεχνική taille d’ epargne), και λεπτομέρειες
τονισμένες με λευκό, και χρυσό 18 k, 69 x 44 x 14 χλστ., βάρος: 52 γραμμ.
δημοπρατείται…
Η ιδέα να χρησιμοποιηθεί η
παράστασις του αναγεννώμενου φοίνικος ως σύμβολον της αναγέννησης της Ελλάδος,
φαίνεται πως εγεννήθη πολύ πριν την Επανάσταση, στους κύκλους των Ελλήνων
σπουδαστών των ιταλικών πανεπιστημίων. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, ο Ιωάννης
Καποδίστριας να εγνώριζε τον συσχετισμό αυτόν του μυθικού πτηνού με την
αναγέννηση της πατρίδος του, κατά την διάρκεια των ιατρικών σπουδών του στο Πανεπιστήμιο
της Πάδοβας (1795-1797). Ίσως, τότε για πρώτη φορά να θεώρησε τον φοίνικα που
ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, ως το καταλληλότερο έμβλημα στην περίπτωση
που ποτέ η Ελλάς ανακτούσε την ανεξαρτησία της.
Το 1800 διετυπώθη η πρότασις
να τεθεί ο φοίνιξ στην σημαία της Επτανήσου, χωρίς όμως τελικά να υιοθετηθεί.
Αντιθέτως στις αρχές του Αγώνα, μετά από εισήγηση του Νικολάου Υψηλάντη και
άλλων φιλικών, το μυθικό πτηνό γίνεται το σύμβολο στην σημαία του Αλεξάνδρου
Υψηλάντη και του Ιερού Λόχου. Αργότερα, στις σημαίες του Δημητρίου Υψηλάντη και
των επαναστατημένων της Νάουσας και της Χαλκιδικής. Η πορεία του ανακόπτεται εν
τούτοις κατά την ψήφιση του Νόμου της Επιδαύρου, όταν στην συζήτηση για τον
τύπο της ελληνικής σημαίας επικράτησε η άποψις ότι αυτή δεν θα έπρεπε να φέρει
σύμβολα των φιλικών, για να μη θεωρηθεί από την Ευρώπη ότι η Επανάσταση ήταν
υπόθεση κάποιας μυστικής εταιρίας.
Ερχόμαστε έτσι στον Νοέμβριο
του 1827, όταν ο Καποδίστριας περιμένοντας στην Ανκόνα το αγγλικό πολεμικό που
θα τον μετέφερε, κυβερνήτη πλέον, στην Ελλάδα, γράφει στον J. F. Bautte, τον
καλύτερο ωρολογοποιό και κοσμηματοποιό της Γενεύης, και του ζητεί να
κατασκευάσει για λογαριασμό του:
- 6 ταμπακιέρες,
- 10 ανδρικά ωρολόγια τσέπης,
και
- 3
ζευγάρια γυναικεία βραχιόλια,
όλα χρυσά, σμαλτωμένα και με την παράσταση του
αναγεννώμενου φοίνικα και το μονόγραμμά του. Σκόπευε καθώς φαίνεται,
προσφέροντάς τα σαν δώρα σε επιφανείς προσωπικότητες του τόπου, να προετοιμάσει
το έδαφος για την καθιέρωση του φοίνικος ως του επίσημου συμβόλου της Ελληνικής
Πολιτείας. Στην επιστολή του προς τον Bautte σημείωνε εξ άλλου ότι οι
ταμπακιέρες θα έπρεπε να είναι όπως αυτή που κατασκεύασε για τον ίδιο έναν
χρόνο πριν.
Από την καταγραφή των
αντικειμένων του Κυβερνήτη που έγινε μετά τον θάνατό του, προκύπτει ότι από τα
πολυτελή αντικείμενα που είχε παραγγείλει στον Bautte, είχε προλάβει να δώσει
δυο ταμπακιέρες, πέντε ωρολόγια και ένα ζευγάρι βραχιόλια.
Σήμερα σώζονται στο Εθνικό
Ιστορικό Μουσείο μια ταμπακιέρα, δυο ωρολόγια (χαρισμένα στον Θ. Κολοκοτρώνη
και τον Ν. Ζαβιτσάνο) και ένα ζευγάρι βραχιόλια (γαμήλιο δώρο στην Φ. Τζαβέλα),
ενώ μια δεύτερη ταμπακιέρα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στην Κέρκυρα.
Δεδομένου ότι η ταμπακιέρα
της εν λόγω δημοπρασίας υπερέχει σε ποιότητα από τα υπόλοιπα αντικείμενα που
σώζονται από την παραγγελία του Καποδίστρια (είναι το μόνο στο οποίο το μαύρο
σμάλτο συνδυάζεται με λευκό), μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την
ταμπακιέρα που παρήγγειλε ο Κυβερνήτης το 1826 για προσωπική του χρήση και που
αποτέλεσε το πρότυπο για τις υπόλοιπες.
Μια άλλη ταμπακιέρα του
Bautte στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με ανάλογη διακόσμηση και τα αρχικά «Α. Α.
Κ. Κ.» θα πρέπει να ανήκε στον Αυγουστίνο Καποδίστρια («Α[υγουστίνος)
Α[ντωνίου] Κ[όντε] Κ[αποδίστριας]»).
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 15.11.2018.
Ι. Κ. Μαζαράκης-Αινιάν «Σημαίες ελευθερίας. Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου», Αθήνα 1996.
Ν. Ζυγούρη «Τα προσωπικά
αντικείμενα του Ιωάννη Α. Καποδίστρια», Τεκμήρια ιστορίας. Μονογραφίες, τ. Ζ΄,
Αθήνα 2015, σ. 41-74.
Ν. Ζυγούρη «Τα πολύτιμα δώρα
του Ιωάννη Καποδίστρια και ο δημιουργός τους Jean François Bautte», Αθήνα 2016.
Φρονώ, όμως, ότι ένα τέτοιο αντικείμενο, δεν θα πρέπει να πωληθεί και να ευρίσκεται στην συλλογή κάποιου ιδιώτου, αλλά σε κάποια δημόσια συλλογή, προσιτή στην θέα όλων των φιλιστόρων, Ελλήνων και μη.
Γι' αυτήν την... ταμπακιέρα θα μας μιλήσει κανείς;
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Δημοπρασια, χρυσος, ταμπακιερα, Καποδιστριας, ΕΘΝΟΣΗΜΟ, ΕΛΛΑΔΑ, σπουδαστης, Πανεπιστημιο, Ιταλια, Επανασταση, Μποτε, Γενευη, 1826, φοινικας, 1821, μονογραμμα, κυβερνητης, ΙΑΚ, σμαλτο, αναγεννηση, μυθος, πτηνο, Παδοβα, 1795, 1797, σταχτη, εμβλημα, ανεξαρτησια, 1800, φοινιξ, σημαια, Επτανησος, Αγωνας, Υψηλαντης, φιλικος, Ιερος Λοχος, Ναουσα, Χαλκιδικη, Επιδαυρος, φιλικη εταιρεια, μυστικη εταιρια, Νοεμβριος, 1827, Ανκονα, Αγγλια, ωρολογιο, ρολοι, κοσμημα, Ελβετια, ωρολογιον, τσεπη, βραχιολι, Εθνικο Ιστορικο Μουσειο, Κολοκοτρωνης, Ζαβιτσανος, Τζαβελα, Κερκυρα, Μαζαρακης-Αινιαν, Ζυγουρης
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook