Η ΜΑΝΔΡΙΤΣΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ - Οι κάτοικοί της ήλθαν από το Βυθκούκι Κορυτσάς Βορείου Ηπείρου - των Μ. Μαραβελάκη - Α. Βακαλόπουλου

Η ΜΑΝΔΡΙΤΣΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

Οι κάτοικοί της ήλθαν από το Βυθκούκι
Κορυτσάς Βορείου Ηπείρου


Η Μανδρίτσα ευρίσκεται προς δυσμάς του Διδυμοτείχου, δύο χιλιόμετρα εντός του βουλγαρικού εδάφους.
Απέχει 50 περίπου χλμ. από της Αδριανουπόλεως και 15 από του Ορτάκιοϊ[1].
Η Μανδρίτσα ηρίθμη 480 ελληνικάς οικογενείας, οι οποίοι μητρικήν των γλώσσαν είχον την αλβανικήν[2]. Μόλα ταύτα άπασαι σχεδόν, πλην ελαχίστων ωμίλουν και την ελληνικήν. Οι κάτοικοι ήσαν Έλληνες αλβανόφωνοι[3] με ζωηράν την εθνικήν των συνείδησιν. Οι κάτοικοι της Μανδρίτσας λέγουν ότι οι πρόγονοι των ήλθον εις το χωρίον των προ της Αλώσεως (1453) εκ του Βυθκουκίου της περιοχής Κορυτσάς, πνευματικού και οικονομικού κέντρου του ελληνισμού εις την Αλβανίαν.
Τα αίτια της μεταναστεύσεως των κατοίκων οφείλονται εις την τότε επικρατούσαν ανώμαλον κατάστασιν εν Αλβανία και εις τας καταπιέσεις των Αλβανών ληστών, οι οποίοι ωρέγοντο του πλούτου των.
Προ της καταστάσεως αυτής μέγα μέρος των κατοίκων του Βυθκουκίου έφυγον με τα ζώα των και τα πράγματά των και εγκαταστάθησαν άλλοι μεν πλησίον της Φλωρίνης εις το Λέχοβον και την Νεγκοβάνην, άλλοι δε εις την Μανδρίτσαν της Θράκης. Η μετανάστευσις όμως αύτη φαίνεται ότι έγινεν εις πολύ μεταγενέστερους χρόνους.
Το νέον χωρίον ωνομάσθη Μανδρίτσα κατ’ αντίθεσιν προς την εκεί πλησίον ευρισκόμενην Μάνδραν, η οποία σήμερον περιλαμβάνεται εντός των ορίων του ελληνικού κράτους.
Οι κάτοικοι της Μανδρίτσας απήλαυον παλαιότερον πολλών προνομίων μέχρι της ανακηρύξεως του Συντάγματος υπό των Νεοτούρκων (1908).
Αι 480 οικογένειαι της Μανδρίτσας, πλην 40, εγκατέλειψαν την πατρίδα των, την 13ην Οκτωβρίου 1913, εκδιωχθείσαι υπό των Βουλγάρων, και κατέφυγον εις την περιοχήν Διδυμοτείχου. Τας οικογενείας ταύτας μαζί με άλλας ελληνικάς εκ Βουλγαρίας εγκατέστησεν η τουρκική κυβέρνησις εις τας εξής πόλεις και χωρία:
Τοκμάκιοϊ, Παλιούρ, Διδυμότειχον, Κουρτζίκιοϊ, Ελμεντίν (Λάδι / Λάδη), Ακ-Μπουνάρ (ᾼσπρονέρι), Καρά-Μπουνάρ (Μαυρονέρι), Κιζιλιζίκιοϊ, Σαλτίκ, Αδριανούπολιν και αλλαχού.
Εις τα μέρη ταύτα οι εκ Μανδρίτσας πρόσφυγες έμειναν 6 μήνας. Κατόπιν, κατά μήνα Μάρτιον η τουρκική κυβέρνησις, λόγω εντάσεως των ελληνοτουρκικών σχέσεων, διέταξε την αναχώρησιν όλων των εκ Βουλγαρίας Ελλήνων προσφύγων. Πράγματι ούτοι ανεχώρησαν εις την Ελλάδα εις δύο ρεύματα.
Με το πρώτον οι ημίσεις σχεδόν εξ αυτών ήλθον εις Θεσσαλονίκην και μετά παρέλευσιν μηνός περίπου ήρχισαν να εγκαθίστανται εις τα διάφορα χωρία της Μακεδονίας, εις Σέδες 60, εις Σουρωτήν 47, εις Ζαγκλιβέρι 60, εις Μάνδρες (Αμπάρκιοϊ) περιοχής Γαλλικού ποταμού 100.
Με το δεύτερον οι υπόλοιποι πρόσφυγες ήλθον μέσω Ραιδεστού εις Καβάλαν, οπόθεν μετεφέρθησαν και εγκατεστάθησαν εις Μουσθαίνην περιοχής Καβάλας. Κατά την βουλγαρικήν όμως κατοχήν διαρκούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ούτοι ανεχώρησαν εκ Μουσθαίνης και εγκατεστάθησαν εις το χωρίον Καλός Αγρός της περιοχής Δράμας και εις Μάνδρες πλησίον των ομοχωρίων των.
Όταν η Ελλάς το 1919 κατέλαβεν την Δυτικήν Θράκην, οι περισσότεροι εκ Μανδρίτσας πρόσφυγες της Σουρωτής, όπως και των άλλων χωρίων, επέστρεψον εις την περιοχήν Διδυμοτείχου και εγκατεστάθησαν εις τα ελληνικά χωρία Μαυροκκλήσι, Πρωτοκκλήσι, Διδυμότειχον, Θούριον, κ.ά. με την ελπίδα ότι τα σύνορα της Ελλάδος θα επεξετείνοντο τότε προς βορράν και ούτως η Μανδρίτσα θα περιήρχετο εις το ελληνικόν έδαφος και οι κάτοικοι αυτής θα επανήρχοντο εις τας εστίας των.
Όταν όμως είδον ότι αι ελπίδαι των διεψεύθησαν, ηναγκάσθησαν να παραμείνουν στα προαναφερθέντα χωρία της περιοχής Διδυμοτείχου.
Τέλος, μετά παρέλευσιν 2-3 ετών μερικαί οικογένειαι, απογοητευθείσαι, επέστρεψαν εις τα χωρία της πρώτης προσφυγίας εις την Μακεδονίαν. Ούτω το έτος 1926 αι εκ Μανδρίτσας προσφυγικαί οικογένειαι ήσαν εγκατεστημέναι ως εξής:
Εις Σουρωτήν 20, εις Μουσθαίνην 50, εις Μάνδρες περιοχής Γαλλικού 200, εις Πρωτοκκλήσι 60, εις Μαυροκκλήσι Σουφλίου 40, εις Ουρλή 10 και εις Καλόν Αγρόν Δράμας 20.

Ενδυμασία
Οι Γάλλοι στρατιωτικοί στον Πόλεμο,
αγόρασαν όλες τις… γυναικείες ζώνες!

Οι παλαιότεροι κάτοικοι της Μανδρίτσας εφόρουν φουστανέλλαν και έτρεφον μακρά μαλλιά.
Από των μέσων όμως του 19ου αιώνος ήρχισαν να φορούν την ενδυμασίαν των εντοπίων, δηλαδή αμπάν, πουτούρια, κλπ. Αι γυναίκαι των εφόρουν άσπρα υποκάμισα, επάνω εις τα οποία έφερον κοντό γιλέκο, ζώνας με αργυράς πλάκας μεγάλης αξίας και φαρδιά φουστάνια χρώματος σκούρου μπλε, χωρίς μανίκια.
Τας ζώνας των εν Σουρωτή γυναικών προσφύγων της Μανδρίτσας ηγόρασαν σχεδόν όλας οι Γάλλοι στρατιωτικοί κατά τον Α΄ Παγκόσμιον Πόλεμον.

Επαγγέλματα
Εκ των κατοίκων της Μανδρίτσας άλλοι επεδίδοντο εις την σηροτροφίαν, άλλοι εις τα γράμματα, ακολουθούντες τον διδασκαλικόν κλάδον, και άλλοι εις την εκμάθησιν ενός πρακτικού επαγγέλματος του βαρελοποιού, κτίστου, μαραγκού, κηροποιού, πεταλωτού και σιδηρουργού.
Οι βαρελοποιοί εξενητεύοντο επί 3-4 μήνας εις Βουλγαρίαν και Ρουμανίαν, οι κτίσται εις τα χωρία της Μακράς Γέφυρας, οι κηροποιοί εις την περιοχήν της Κεσσάνης και οι πεταλωταί εις την περιοχήν του Διδυμοτείχου.
Οι διδάσκαλοι, εν όλω 25-30, ήσκουν το λειτούργημά των εις τα χωρία της Αδριανουπόλεως.
Εισήγον εκ του εσωτερικού και του εξωτερικού μεγάλας ποσότητας σησαμίου, το οποίον κατειργάζοντο εις 22 σησαμελαιόμυλους. Μετά την παρασκευήν του σησαμελαίου ήρχοντο οι Τούρκοι και το ηγόραζον.
Η κτηνοτροφία ήτο άλλοτε πολύ ανεπτυγμένη, αλλ΄ αργότερον, επειδή οι κάτοικοι ήρχισαν να ασχολούνται με την σηροτροφίαν, περιορίσθη βαθμηδόν εις το ελάχιστον.
Η Μανδρίτσα είχε 4 εντόπιους ιατρούς, τους αδελφούς Αποστολίδη, τον Αμούτζογλου και τον Ποϊκίδην.

Θρησκεία
Οι κάτοικοι ήσαν χριστιανοί ορθόδοξοι, υπαγόμενοι εις την Μητρόπολιν Διδυμοτείχου, αν και πλησιεστέρα ήτο η Μητρόπολις Λιτίτσης.
Είχον δε μιαν εκκλησίαν, του Αγίου Δημητρίου.
Έξωθι του χωρίου ήτο η Αγία Κυριακή και εν παρεκκλήσιον του Προφήτου Ηλία.

Οικίες

Αι οικίαι της Μανδρίτσας ήσαν κατά το πλείστον υψηλαί, τετράγωνοι. Η οικοδομή μέχρι μεν του πρώτου δώματος ήτο λιθόκτιστος, η δε υπόλοιπος πλινθόκτιστος.
Γενικώς ήσαν αύται ευρύχωροι, κατάλληλοι δια το άπλωμα των κουκουλιών. Η γεωργία ήτο πολύ μικρά. Οι κάτοικοι ησχολούντο κυρίως με την σηροτροφίαν, δια τας ανάγκας της οποίας εκαλλιέργουν συκαμινιές[4].

Παιδεία
Η Μανδρίτσα συνετήρη δύο δημοτικά σχολεία: Αρρεναγωγείον και παρθεναγωγείον, και μιαν Αστικήν Σχολήν
Εις τα σχολεία ταύτα εφοίτων 180-200 μαθηταί και μαθήτριαι, εδίδασκον δε 8 διδάσκαλοι.

ΠΗΓΗ: Μ. Μαραβελάκη - Α. Βακαλόπουλου.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΥΛΙΑ ν. ΕΒΡΟΥ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Γ. Λεκάκη:


[1] νυν Ιβαΐλοβγκραντ.
[2] Έτσι έλεγαν τότε τα αρβανίτικα, τα οποία είναι πελασγικά-πρωτοελληνικά.
[3] Εννοεί αρβανιτόφωνοι.
[4] Συκαμινιά, συκάμινος, μορεόδενδρο, μωρεόδενδρο = μουριά.


ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Μανδριτσα, Διδυμοτειχο, Εβρος, νομος Εβρου, Βουλγαρια, Αδριανουπολη, Ορτακιοι, γλωσσα, αλβανικη, ελληνικη, Ελληνες, αλβανοφωνοι, Βυθκουκιον, Βυθκουκιο, Βυθκουκι, Βιθκουκιον, Βιθκουκιο, Βιθκουκι, Κορυτσα, ελληνισμος, Αλβανια, Αλβανοι, ληστης, Φλωρινα, Λεχοβο, Νεγκοβανη, Θρακη, Μανδρα, Συνταγμα Νεοτουρκων, Νεοτουρκοι, 1913, Βουλγαροι, Τοκμακιοι, Παλιουρ, Κουρτζικιοι, Ελμεντιν, Λαδι, Λαδη, Ακ-Μπουναρ, ᾼσπρονερι, Καρα-Μπουναρ, Μαυρονερι, Κιζιλιζικιοι, Σαλτικ, Αδριανουπολις, Τοκμα, Παλιουρι, Κουρτζι, Ακμπουναρ, Καραμπουναρ, Κιζιλιζι, Θεσσαλονικη, Μακεδονια, Σεδες Σουρωτη, Ζαγκλιβερι, Μανδρες, Αμπαρκιοι, Αμπαρ, Γαλλικος ποταμος, Ραιδεστος, Καβαλα, Μουσθαινη, Καβαλλα, κατοχη, Παγκοσμιος Πολεμος, Μουσθενη, Καλος Αγρος,  Δραμα, Μαυροκκλησι, Πρωτοκκλησι, Θουριο, Ουρλη, Ενδυμασια, φορεσια, Γαλλια, ζωνη, φουστανελλα, φουστανελα, μαλλια, αμπας, πουτουρι, υποκαμισο, πουκαμισο, γιλεκο, ασημι, πλακα, φουστανι, μπλε, μανικι, σηροτροφια, γραμματα, βαρελοποιος, κτιστης, μαραγκος, κηροποιος, πεταλωτης, σιδηρουργος, βαρελι, Ρουμανια, Μακρα Γεφυρα, κερι, Κεσσανη, πεταλο, Αδριανουπολις, σησαμι, σησαμελαιομυλος, μυλος, σουσαμι, σησαμελαιο, Τουρκοι, κτηνοτροφια, μεταξι, Αποστολιδης, Αμουτζογλου, Ποικιδης, Λιτιτσα, Αγιος Δημητριος, Αγια Κυριακη, Προφητης Ηλιας, οικια, κουκουλι, κουκκουλι, γεωργια, συκαμινια, μορεοδενδρο, Παιδεια, δημοτικο σχολειο, Αρρεναγωγειο, παρθεναγωγειο, αστικη σχολη, Μαραβελακης, Βακαλοπουλος, ΡΩΜΥΛΙΑ, Ιβαιλοβγκραντ, αρβανιτικα, πελασγικα, πρωτοελληνικα, αρβανιτοφωνοι, συκαμινος, μωρεοδενδρο, μουρια
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ