Ο
ακμαιότατος ελληνισμός
των Γανοχωριών
Ανατολικής Θράκης
Του λαογράφου-ερευνητή Τάσου Κυριακίδη (*)
Κατά τον 19ο αιώνα,
σύμφωνα με την διοικητική μεταρρύθμιση του νόμου του 1864 για την αναδιάρθρωση
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε βιλαέτια, η Θράκη διαιρέθηκε το 1867 στα
βιλαέτια:
- της Κωνσταντινουπόλεως (σαντζάκια, Κων/πόλεως, Τσεκμετζέ, Πέραν)
και
- της Αδριανουπόλεως (σαντζάκια Αδριανουπόλεως, Φιλιππουπόλεως, Καλλιπόλεως,
Ραιδεστού και Σηλύμνου).
Μετά το Συνέδριο του Βερολίνου, το 1878, και την
δημιουργία της αυτόνομης επαρχίας της Ανατολικής Ρωμυλίας, η υπόλοιπη Θράκη
χωρίσθηκε σε βιλαέτια, Κωνσταντινουπόλεως πόλεως και Αδριανουπόλεως. Μεταξύ άλλων το σαντζάκι
Καλλιπόλεως από τους καζάδες Καλλιπόλεως, Μαδύτου, Μυριοφύτου, Περιστάσεως και
Κεσάνης.
Η κυριώτερη βάση του
ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης επικεντρωνόταν στην ανατολική πλευρά του
Τεκφούρ Νταγ (Ιερού Όρους), όπου δεν είχαν εισχωρήσει μουσουλμανικοί πληθυσμοί.
Στην παραθαλάσσια αυτή ζώνη, των Γανοχωριών / Γανοχώρων, οι Έλληνες κάτοικοι, που
ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία, την αγγειοπλαστική, την σηροτροφία, την
αμπελουργία, το εμπόριο και την ναυτιλία, διατήρησαν την ελληνικότητά τους
ακμαία χωρίς να έρθουν σε επιμιξίες με τους Τούρκους.
Στο πρώτο χωριό, στην
Περίσταση, διαβιούσε μια σφριγηλή ελληνική κοινότητα. Οι κάτοικοι της
Περιστάσεως έδειχναν ιδιαίτερη κλίση στα γράμματα και πολλοί από αυτούς
εξελίχθηκαν σε γιατρούς, δασκάλους και θεολόγους.
Οι κάτοικοι της γειτονικής
Ηράκλειας ζούσαν από την αμπελουργία, την σηροτροφία και την καλλιέργεια των
σιτηρών.
Το σημαντικότερο κέντρο των
Γανωχώρων ήταν το Μυριόφυτο, έδρα καϊμακάμη του μουτεσαριφλικίου Καλλιπόλεως,
όπου υπήρχε ακμαία ελληνική κοινότητα.
Η Χώρα υπήρξε έδρα του μητροπολίτη Γάνου
και Χώρας και αποτελούσε μια από τις παλαιότερες ελληνικές κοινότητες. Οι
κάτοικοι της Χώρας κατασκεύαζαν κεραμίδια και πήλινα αγγεία και παράλληλα
ασχολούνταν με την αλιεία την ναυτιλία, την βιομηχανία αλιπάστων και την
οινοποιία.
 |
| Από συνεστίαση του Συλλόγου Γανοχωριτών Νέας Υόρκης! ΑΡΧΕΙΟ: Πολιτιστικός Σύλλογος Φιλίππων. |
Ο Γάνος υπήρξε ψαράδικο
χωριό. Πολλοί κάτοικοι του Αυδημίου επιδίδονταν με επιτυχία στο εμπόριο και
ξενιτεύονταν στην Ανατολική Ρωμυλία, ενώ αρκετοί από αυτούς διακρίθηκαν στα
γράμματα. Οι Έλληνες κάτοικοι των έξι παραπάνω χωριών μαζί με εκείνους της
Λουπίδας, του Καλαμιτσίου, της Στέρνας, του Πλατάνου, της Κερασιάς και της
Μηλιώς υπερέβαιναν τις 30.000.
Στην δυτική πλευρά του Ιερού
Όρους (Τεκφούρ Νταγ) συνοικίστηκαν μετά την τουρκική κατάκτηση οι ελληνικοί
πληθυσμοί, οι οποίοι είχαν εκτοπισθεί από τις νοτιότερες πεδινές περιοχές και
είχαν εξαναγκασθεί να καταφύγουν στις δασώδεις εκτάσεις του Τεκφούρ Νταγ. Μετά
την κατάληψη της Καλλιπόλεως καθώς και της υπόλοιπης Θρακικής Χερσονήσου
κυριεύθηκε η πεδιάδα του Μέλανα ποταμού με την Αφροδισιάδα, όπου υπήρχαν και
αλυκές. Οι χριστιανοί διώχθηκαν από εκεί και η Αφροδισιάδα έχασε τον ελληνικό
πληθυσμό της, αλλά διατήρησε την ελληνική ονομασία της αρκετά βέβαια
παραλλαγμένη, Ιμπριτζέ. Στα βουνά σχηματίστηκαν αργότερα τα χωριά Νεοχώρι,
Λιμνίσκη, Καλόδεντρο. Βορειότερα δημιουργήθηκαν τα χωριά Παλαμούτα, Σεντούκιου,
Καστάμπολη, Ιντζέκιοϊ, Σιμιτλή, Σχολάρι Ειρηνοχώρι και το Νεοχώρι του Γάνου.
Στα 11 αυτά ορεινά χωριά που
βρίσκονταν στην δυτική πλευρά του Ιερού όρους, οι κάτοικοί τους απέκτησαν, όπως
ήταν επόμενο, τραχύ χαρακτήρα και βαριά προφορά. Ήταν σταθεροί, πεισματάρηδες
και πολύ εργατικοί. Οι γυναίκες τους ασχολούνταν κυρίως με την υφαντική τέχνη.
Η Καστάμπολη ήταν έδρα μουδίρη με 300 οικογένειες, οι οποίες εκμεταλλεύονταν τα
ορμητικά νερά των ποταμών με υδρόμυλους.
Οι κάτοικοι του Ιντζέκιοϊ
είχαν αναπτύξει πυκνές εμπορικές επαφές με την Ραιδεστό, τα Μάλγαρα, την Κεσάνη,
την Μακρά Γέφυρα και την Αδριανούπολη. Σχημάτιζαν εταιρείες με 3 – 4 πρόσωπα,
τα οποία ταξίδευαν μαζί, φόρτωναν από την Ραιδεστό αποικιακά και άλλα προϊόντα
και διείσδυαν στο εσωτερικό της Θράκης, ανταλλάσσοντας τα προϊόντα τους με
δέρματα ζώων, μαλλιά προβάτων και γουναρικά. Βορειοδυτικά του Ιντζέκιοϊ
βρισκόταν το Σιμιτλή και βορειοανατολικά του τελευταίου αυτού χωριού υπήρχε η
μεγάλη ελληνική κοινότητα του Σχολαρίου. Οι Σχολαριώτες ζούσαν αποκλειστικά από
την κτηνοτροφία. Τέλος, σε μια πεδιάδα μήκους 10 χιλιομέτρων, η οποία άρχιζε
κάτω από τον υψηλό λόφου του Σχολαρίου και έφτανε μέχρι την Προποντίδα, βρίσκονταν
τα χωριά Ναΐπκιοϊ, Κούμβαο, Τσανακτσή και Πάνιδο. Τα χωριά αυτά ήταν αρκετά
εύφορα με πλούσια παραγωγή κρεμμυδιών, σκόρδων, πεπονιών και καρπουζιών.
Ο ακμαιότατος ελληνισμός των
Γανοχώρων βρισκόταν διασπαρμένος σε διάφορα χωριά. Ο Γάνος υπήρξε η αρχαιότερη
και μια από τι σπουδαιότερες κωμοπόλεις της περιοχής. Οι κάτοικοι του Γάνου
είχαν 3 εκκλησίες: Παμμεγίστων Ταξιαρχών, Αγίου Νικολάου, Αγίου Χαραλάμπους,
και πάμπολλα μοναστήρια, από τα οποία ξεχώριζαν εκείνα της Παναγίας, Κοιμήσεως
της Θεοτόκου, και της Παναγιάς της Νικαιώτισσας. Οι Γανιώτες είχαν περισσότερα
από 50 μικρά και μεγάλα ιστιοφόρα πλοία και πολλοί έπλεαν με τα καράβια τους
στην Προποντίδα, στην Μαύρη Θάλασσα και στο Αιγαίο. Οι περισσότεροι κάτοικοι
όμως του Γάνου ασχολούνταν με την αμπελουργία και την οινοποιία, ενώ αρκετοί
ξενητεύονταν στην Κωνσταντινούπολη, στην Βουλγαρία, στην Ρουμανία και στην
Αμερική, όπου διακρίνονταν στο εμπόριο και στον τραπεζικό τομέα.
Οι κάτοικοι της Χώρας είχαν
πλουσιότατη εκκλησιαστική και εκπαιδευτική παράδοση και ασχολούνταν με την
γεωργία, την αμπελουργία, την ποτοποιία, την σηροτροφία, την κεραμοποιία, την
αγγειοπλαστική και την ναυτιλία. Ολόκληρη η περιοχή του Αυδημίου ήταν ορεινή
και βραχώδης, γεγονός, που εξανάγκαζε τους Αυδημιώτες να μεταναστεύουν και να
επιδίδονται στον εμπόριο είτε ως πλανόδιοι έμποροι (γιαλελήδες = γυρολόγοι)
είτε ως καταστηματάρχες στην Χαριούπολη, στην Ραιδεστό, στην Αρκαδιούπολη, στο
Μπαμπά Εσκή, στις Σαράντα Εκκλησιές, στην Αδριανούπολη, στον Στενήμαχο, στην
Αγχίαλο, στον Πύργο και στην Μήδεια. Το Αυδήμι είχε πολλά παρεκκλήσια. Μετά το
1886 ιδρύθηκε στο Αυδήμι εργοστάσιο κατασκευής κουκκουλιών και παραγωγής
μεταξόσπορου. Πολλοί Αυδημιώτες, αλλά και γενικότερα οι Γανοχωρίτες, φοιτούσαν
στην Αυτοκρατορική Σηροτροφική Σχολή της Προύσας. Οι κάτοικοι του Ιντζέκιοϊ
ήταν κυρίως γιαλελήδες, οι οποίοι επέκτειναν βαθμιαία το εύρος των συναλλαγών
τους και σε ολόκληρη την Θράκη και συσσώρευαν πλούτο εξαναγκάζοντας αργότερα
του Τούρκους γαιοκτήμονες να πουλήσουν τα τσιφλίκια τους. Κατά τον πρώτο διωγμό
του 1914, κατά τον οποίο οι Ιντζεκιώτες κατέφυγαν στην Ελλάδα, το Ιντζέκιοϊ
αριθμούσε περίπου 1.600 ψυχές. Παράλληλε με το εμπόριο οι Ιντζεκιώτες είχαν
αναπτύξει σημαντικά τους κλάδους της μελισσοκομικής, των τυροκομικών και της
κασσεροποιίας, καθώς και το εμπόριο καυσοξύλων και των τροφίμων.
ΠΗΓΗ: Ένα μικρό απόσπασμα από
το βιβλίο του συγγραφέως «100 χρόνια προσφυγικός Ελληνισμός στους Φιλίππους»
για τα Γανώχωρα της Ανατολικής Θράκης.
(*) Ο Αναστάσιος Ι.
Κυριακίδης γεννήθηκε στους Φιλίππους Καβάλας το 1982. Γόνος προσφύγων από
διάφορα μέρη των αλύτρωτων πατρίδων. Ασχολείται συστηματικά με την έρευνα και
την καταγραφή, και από το 2009 πραγματοποιεί λεπτομερέστατη επί τόπια έρευνα
στο χωριό του, του Φιλίππους. Σκοπός του είναι ολοκληρώνοντας την έρευνα, να
εκδοθεί σε ένα δίτομο σύγγραμμα με τίτλο «100 χρόνια προσφυγικός Ελληνισμός
στους Φιλίππους». Το κομμάτι που έλειπε ήταν αυτό της φορεσιάς των Γανωχώρων
της Ανατολικής Θράκης, όπου βρέθηκε μετά από 10 έτη και με μεγάλη περιπλάνηση,
αγωνία, επιμονή και υπομονή.
αναδιαρθρωση, Οθωμανικη Αυτοκρατορια, βιλαετι, Θρακη, βιλαετια, Κωνσταντινουπολη, σαντζακι, Τσεκμετζε, Περαν, Αδριανουπολη, σανδζακι, Φιλιππουπολη, Καλλιπολη, Ραιδεστος, Σηλυμνος, Συνεδριο Βερολινου, Ανατολικη Ρωμυλια, καζας Μαδυτος, Μυριοφυτο, Περισταση, Κεσανη, Τεκφουρ Νταγ, Ιερο Ορος, μουσουλμανοι, Γανωχωρα, αλιεια, αγγειοπλαστικη, σηροτροφια, αμπελουργια, εμποριο, ναυτιλια, επιμιξια, Τουρκοι, Περιστασις, Ηρακλεια, σιτηρα, Γανωχωρια, καιμακαμης, μουτεσαριφλικι, Χωρα, κεραμιδι, πηλος, αγγειο, αλιπαστα, οινοποιια, ψαραδες, Αυδημι, Λουπιδα, Καλαμιτσι, Στερνα, Πλατανος, Κερασια, Μηλιω, Μηλια, Αγιο Ορος, Τεκφουρ, Μελανας, Αφροδισιαδα, αλυκη, χριστιανοι, διξεις, Αφροδισιας, πληθυσμος, Ιμπριτζε, Νεοχωρι, Λιμνισκη, Καλοδεντρο, Παλαμουτα, Σεντουκι, Σιμιτλη, Σχολαρι, Ειρηνοχωρι, υφαντικη τεχνη, μουδιρης, υδρυμυλος, Ιντζεκιοι, Μαλγαρα, Κεσσανη, Μακρα Γεφυρα, δερμα, μαλλια, προβατο, γουνα, Σιμιτλι, Σχολαριο, κτηνοτροφια, Προποντιδα, Ναιπκιοι, Κουμβαο, Τσανακτση, Πανιδο, κρεμμυδι, σκορδο, πεπονι, καρπουζι, Γανωχωρων, Γανος, Παμμεγιστων Ταξιαρχων, Αγιου Νικολαου, Αγιου Χαραλαμπους, Παμμεγιστοι Ταξιαρχες, Αγιος Νικολαος, Αγιος Χαραλαμπος, Παναγια, Κοιμηση Θεοτοκου, Παναγια Νικαιωτισσα, Γανιωτες, ιστιοφορο, πλοιο, Προποντις, Μαυρη Θαλασσα, Ποντος, Αιγαιο, αμπελι, οινος, Βουλγαρια, Ρουμανια, Αμερικη, τραπεζα, ποτοποιια, σηροτροφια, κεραμοποιια, Αυδημιο, γιαλελης, γυρολογος, Χαριουπολη, Μπαμπα Εσκη, Σαραντα Εκκλησιες, Στενημαχος, Αγχιαλος, Πυργος, Μηδεια, κουκκουλι, μεταξοσπορος, μεταξι, Σηροτροφικη Σχολη Προυσας, Προυσα, τσιφλικι, διωγμος, μελισσοκομια, τυρι, κασσερι, κασερι, κασεροποιια, κασσεροποιια καυσοξυλο, Φιλιπποι, Κυριακιδης, Γανοχωρια, Γανοχωρα 1922 καικι θρακικη γενοκτονια
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook