Ο ΔΩΔΩΝΑΙΟΣ ΔΙΑΣ στην ΚΑΛΑΒΡΙΑ - Η ΔΩΔΩΝΗ, ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΟΥ ΔΙΑ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ

Ο ΔΩΔΩΝΑΙΟΣ ΔΙΑΣ

στην ΚΑΛΑΒΡΙΑ

Η ΔΩΔΩΝΗ, ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΟΥ ΔΙΑ

ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ

  

Η έκθεση με τίτλο “Dodona. L’ oracolo di Zeus e la Magna Grecia” στο Museo Nazionale Archeologico di Reggio Calabria προτείνει στο κοινό το ιερό και το μαντείο του Δία και της Διώνης στη Δωδώνη, πόλο έλξης για προσκυνητές από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Βοιωτία, την Αττική, την Πελοπόννησο, τις αποικίες της Κορίνθου (Αμβρακία, Κέρκυρα), από τη Μεγάλη Ελλάδα (Θούριοι, Τάρας, Μεταπόντιον, Ηράκλεια, Κρότων, Σύβαρι, Καυλονία, Λοκροί, Ρήγιο, Μέδμας, Ιππώνιο, Λάος, Ελέα, Ποσειδωνία, Κύμη), τη Σικελία (Συρακούσες) και άλλες περιοχές.

Η Δωδώνη τοποθετείται στην ενδοχώρα της Ηπείρου, περιφέρεια της Βορειοδυτικής Ελλάδας, 22 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων. Το αρχαιολογικό πάρκο της Δωδώνης βρίσκεται στην ομώνυμη κοιλάδα, στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Τόμαρος (1974 μ. ύψος), στη διασταύρωση χερσαίων διαδρομών, που συνδέουν τον Αμβρακικό Κόλπο και τις Θεσπρωτικές ακτές του Ιονίου πελάγους με την οροσειρά της Πίνδου και τις γειτονικές περιοχές, γνωστές από την αρχαιότητα ως Ιλλυρία, Μακεδονία και Θεσσαλία.

Εξ άλλου, ως «Μεγάλη Ελλάδα» εννοούμε την Κάτω Ιταλία, το Νότιο τμήμα της Ιταλικής χερσονήσου, εκτός από το εσωτερικό της αρχαίας Καμπανίας και του Molise, μεταξύ Ιονίου, Αδριατικής και Τυρρηνικού πελάγους. Γνωρίζουμε ότι Έλληνες και αυτόχθονες των αποικιών στην Ιταλία και των γύρω περιοχών, αλληλοεπηρεάζονταν και συνέπρατταν ποικιλοτρόπως με εξαιρετικές συχνά εκφάνσεις, για παράδειγμα, σε έργα αρχιτεκτονικής και πλαστικής τέχνης.

Γρύπας εκ Δωδώνης.
Αρχαιολογικό Mουσείο Iωαννίνων (αρ. 9349).

Τα αντικείμενα που επελέγησαν για την έκθεση προέρχονται αφενός από τις ανασκαφές στη Δωδώνη και ανήκουν στις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων, αφετέρου από τις ανασκαφές στις αρχαίες θέσεις της Κάτω Ιταλίας και φυλάσσονται στο Museo Nazionale Archeologico di Reggio Calabria. Τα αρχαιολογικά αυτά ευρήματα τεκμηριώνουν στοιχεία της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας αναφορικά με τη φήμη και την ακτινοβολία που απέκτησε το ιερό της Δωδώνης στο πανελλήνιο και στην τότε οικουμένη, ιδιαίτερα στη Δύση, τη Νότια Ιταλία και τη Σικελία.

Τα αρχαιολογικά δεδομένα από τη Δωδώνη, σε συνάρτηση, για πρώτη φορά, με εκείνα από τις αρχαίες θέσεις της Μεγάλης Ελλάδας προσκαλούν στο να επανεξετάσουμε τις γνώσεις μας, λόγου χάρη για τη δραστηριότητα των ηγητόρων Αλεξάνδρου Α΄ Μολοσσού και του Πύρρου, και να συζητήσουμε για τις επαφές και τις σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους των δύο αρχαίων περιοχών της Μεσογείου και της Ευρώπης, μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Συνεπώς, ενδέχεται να υπάρξουν περαιτέρω αναστοχασμοί και εμβαθύνσεις, σχετικά με ποιοτικά στοιχεία των ανταλλαγών και των αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ διαφορετικών ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Ωστόσο, οι άνθρωποι των δύο περιοχών, ανατολικά και δυτικά του Ιονίου πελάγους, συνέκλιναν ως προς ορισμένες δοξασίες και έθιμα, όπως οι τελετουργίες στον Δία και τη Διώνη.

Η έκθεση περιλαμβάνει χάλκινα ex voto, ορισμένα από τα οποία εκτιμώνται ως αριστουργήματα της χαλκοπλαστικής, ανάμεσα σε άλλα αφιερώματα, με τα οποία οι προσκυνητές προσδοκούσαν να κερδίσουν την εύνοια των θεών, παρακαλώντας για τις ανάγκες τους ή ευχαριστώντας τους για τις χάρες που δέχτηκαν και φανερώνουν από την ιστορία του ιερού. Επίσης, εκτίθενται ενεπίγραφα μολύβδινα χρησμοδοτικά ελάσματα, λεπτά και μικρά, όσο το εσωτερικό της παλάμης, όπου με τη μορφή «τηλεγραφήματος», οι πιστοί ζητούσαν τη θεϊκή γνώμη πάνω σε προσωπικά και μύχια διλήμματα, αλλά όχι σπάνια και σε κοινωνικά προβλήματα, συμπληρώνοντας έτσι ενδείξεις για τη λειτουργία του ιερού και τις μαντικές δραστηριότητες. Βέβαια, οι ανάγκες των αρχαίων προβάλλονται με κάποιο τρόπο σε μας, ώστε να γινόμαστε συμμέτοχοι στις αγωνίες της καθημερινότητας και στις επιθυμίες για καλύτερες ημέρες.

Το ειδυλλιακό τοπίο της Δωδώνης εμπεριέχει την οχυρωμένη μικρή ακρόπολη στον λόφο, τα λατρευτικά κτήρια στους νότιους πρόποδες, που περικλείουν το τέμενος με πέτρινο περίβολο και στοές, και τα δημόσια κτήρια, του βουλευτηρίου, του πρυτανείου, του θεάτρου, του σταδίου και του ανοιχτού χώρου του ιπποδρόμου και πιθανόν του γυμνασίου. Το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον προκαλεί σκέψεις, τόσο για τα επαναλαμβανόμενα φαινόμενα της φύσης, που αποδίδονταν με σύμβολα και θεότητες, όσο και για το εφήμερο πέρασμα από εκεί τόσων ανθρώπων, που επένδυσαν στο θετικό πνεύμα των θεών που επέλεγαν και υλοποιούσαν τις ιδέες τους, κατασκευάζοντας αντικείμενα και οικοδομήματα.

Προσκυνητές, εντόπιοι και από διάφορες περιοχές, όπως ταξιδιώτες από τις αποικίες της Μεγάλης Ελλάδας και της Σικελίας, επισκέπτονταν το ιερό του Δία και της Διώνης στη Δωδώνη, με σκοπό να τιμήσουν, να παρακαλέσουν και ενδεχομένως να λάβουν συμβουλή στο πρόβλημά τους, ένα χρησμό. Ταυτόχρονα, συνευρίσκονταν με τόσους άλλους επισκέπτες, που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους. Μπορούμε να φανταστούμε τέτοιες συναντήσεις και συναθροίσεις, στη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, γιορτάζοντας πανηγυρικά τον Δία, τη Διώνη και τους άλλους θεούς και ήρωες της Δωδώνης, όπως την Αφροδίτη και τον Ηρακλή, να μοιράζονται τα σφάγια των θυσιών, το ψωμί και το κρασί.

Η έκθεση αυτή φέρνει ξανά κοντά Έλληνες και Ιταλούς, τιμώντας την προαιώνια «συγγένεια» και «φιλία», μας προσκαλεί να συμμετέχουμε στις πολιτιστικές ιδιομορφίες της Δωδώνης και της Ηπείρου. Παράλληλα, μπορούμε να θεωρήσουμε τα εκθέματα ως υλικές μαρτυρίες του παρελθόντος, και ως εφαλτήριο για να γνωρίσουμε από κοντά το σημερινό τοπίο. Τέλος, η έκθεση αυτή επαναφέρει τη συζήτηση, με περισσότερες οπτικές, για την ιδιωτική και δημόσια ζωή των αρχαίων, που άφησαν τα ίχνη τους στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της εποχής μας.

Ευχαριστώ από καρδιάς τον Διευθυντή Carmelo Malacrino και τους συναδέλφους του Museo Nazionale Archeologico di Reggiο Calabria, τους καθηγητές Luigi Vecchio και Fausto Longo του Università di Salerno, τους συναδέλφους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων και τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας, για την εξαιρετική συνεργασία, την υποστήριξη και τη συμβολή τους στη διοργάνωση της έκθεσης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ι . ΣΟΥΕΡΕΦ

ΠΡΟÏΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Πρόλογος: ΦΙΛΙΑ.

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Ρηγιο, Καλαβρια, ιερο, μαντειο, Διας, Διωνη, Δωδωνη,Ηπειρος, Θεσσαλια, Βοιωτια, Αττικη, Πελοποννησος, Κορινθος, Αμβρακια, Κερκυρα, Μεγαλη Ελλαδα, Θουριο, Ταρας, Ταραντας, Μεταποντιο, Ηρακλεια, Κροτων, Κροτωνας, Συβαρις, Συβαρη, Καυλονια, Επιζεφυριοι Λοκροι, Μεδμας, Ιππωνιο, Λαος, Ελεα, Ποσειδωνια, Κυμη, Σικελια, Συρακουσες

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ