Αρχαία
ελληνικά έργα τέχνης
του Χιώτη χαράκτη Δεξαμενού,
σε Ρωσία, Γερμανία, ΗΠΑ…
Του Γιώργου Λεκάκη
Η Σχολή Καλλιτεχνών, η
περίφημη Σχολή Χιακής Γλυπτικής, ιδρυθείσα τον 7ο αι. π.Χ. είναι μία από τις
πρώτες, οργανωμένες Σχολές Καλών Τεχνών στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Ένας από τους πιο σπουδαίους
εκπροσώπους της ήταν ο χαράκτης και δακτυλιογράφος Δεξαμενός.
Ο Δεξαμενός από την Χίο φαίνεται
ότι εργάσθηκε μακριά από την πατρίδα του, και γι’ αυτό στα έργα του υπέγραφε με
νόστο και σημείωνε και τον τόπο καταγωγής του: «Χίος».
Στα διάφορα μουσεία του
κόσμου, βλέπουμε πολλά έργα του.
Λ.χ. ένα κόσμημα από χαλκηδόνιο
λίθο, με θέμα ένα ελάφι, αποδίδεται στον σπουδαίο αρχαίο Έλληνα Δεξαμενό. Ευρίσκεται
στο Μουσείο MKG του Αμβούργου, στην Γερμανία!
Ένα άλλο «αντικείμενο
πολυτελείας», δακτυλίδι - σφραγιδόλιθος (2,2 х 1,7 εκατ.) από γαλάζιο
χαλκηδόνιο λίθο και χρυσό, με θέμα έναν ερωδιό εν πτήσει, έργο του 450-420 π.Χ.
Αυτό φέρει ξεκάθαρα την υπογραφή του Δεξαμενού από την Χίο. Ο εν λόγω
καλλιτέχνης συνήθως υπέγραφε «Δεξαμενος εποιει ο Χίος». Εδώ διαβάζουμε: «ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ
ΕΠΟΙΕ ΧΙΟΣ». Ευρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ (αρ. ЮО.-24) της Αγίας Πετρούπολης,
στην Ρωσία. Ευρέθη στην νεκρόπολι του αρχαίου ελληνικού Παντικάπαιου του Πόντου,
στο Kurgan, στις ανασκαφές του 1860. Και αμέσως εισήλθε στο
Ερμιτάζ, το 1862! Ευρέθη σε τάφο και χρονολογείται στα μέσα 5ου αι.
π.Χ.
Έργο άλλο με υπογραφή του
Δεξαμενού είναι και ένα άλλο χρυσό δακτυλίδι (2,7 εκατ.), με παράσταση ακρίδας
και ερωδιού. Δημιουργήθηκε στο ελληνικό «Βασίλειο του Βοσπόρου», στα μέσα του 5ου
αιώνα π.Χ. Βρέθηκε, στην νεκρόπολι της αρχαίας ελληνικής Φαναγορίας, του
Πόντου, στο νυν Krasnodar, στην χερσόνησο Τάμαν. Δεν ξέρουμε πότε ευρέθη, αλλά
εισήλθε στο Ερμιτάζ (Τ.1864-2) το 1864.
Επίσης, σε ένα δακτυλίδι (2,2
x 1,7 εκατ.) – σφραγιδόλιθο – προφυλακτικό (αποτροπαϊκό), επίσης του 5ου αιώνα
π.Χ. βλέπουμε έναν υπερήφανο, φουσκωτό αλέκτορα, επιμηκυμένο σύμφωνα με την
μορφή της χαλκηδόνιας πέτρας! Κόσμημα που μπορούσε να φορεθεί στην μέση, στον
λαιμό, ή να αιωρείται από τον καρπό. Η λεπτή διακόσμηση, οι λεπτομέρειες και η ζωντάνεια
στο αγαπημένο ιερό ζώο του Ασκληπιού και των Ελλήνων, σύμβολο ανταγωνισμού, μας
κάνει να πιστεύουμε ότι είναι έργο του Δεξαμενού ή του εργαστηρίου του διάσημου
Χιώτη! Ευρίσκεται κι αυτό στο Ερμιτάζ (αρ. ГР-27785) από το 1964. Παραδόθηκε
από την G. B. Yurovskaya, σύμφωνα με την βούληση του G. G. Lemmlein της USSR
Academy of Sciences Institute of Crystallography. Αλλά - φευ! – δεν μας λένε
από ποια ανασκαφή…
Τον ίδιο καλλιτέχνη φαίνεται
να έχει πατέρα και το χρυσό δακτυλίδι (2,3 χ 1,8 εκατ.) – σφραγιδόλιθος με έναν
νέο που παίζει άρπα ή επιγόνιο. Ευρέθη σε ταφικό ανάχωμα στο Temir-Gora του Κερτς
(ελληνικό «Βασίλειο του Βοσπόρου»), το 1869, και συγκεκριμένα στον ταφικό
θάλαμο 4. Εδημιουργήθη στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Εισήλθε στο
Ερμιτάζ (αρ. ΤΓ.-8), αμέσως, το 1869.
Και το χρυσό δακτυλίδι (2,2 χ
1,7 εκατ.) με τον αμφορέα. Ευρέθη στην νεκρόπολι του Παντικάπαιου στην Ταυρίδα
/ Κριμαία το 1869. Εδημιουργήθη στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Εισήλθε
στην συλλογή του Ερμιτάζ (αρ. Π.1850-31), το 1851.
Άλλο έργο του Χιώτη
καλλιτέχνη Δεξαμενού, θεωρείται η «Xία Kόρη», η οποία ευρίσκεται ξενητεμένη κι αυτή, στο
Μουσείο της Bοστώνης, στις ΗΠΑ! ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ...
Αλλά στο ίδιο Μουσείο ευρίσκονται
άλλα τρία σκαραβοειδή δακτυλίδια:
Ένα δακτυλίδι (2,1 Χ 1,7 Χ
0,6 εκατ.) με έναν γενειοφόρου άνδρα, του 450-430 π.Χ., ενεπίγραφο έργο τέχνης σε
ίασπι και χρυσό, του Δεξαμενού.[1] Αυτό, σύμφωνα
με τον J. D. Beazley[2], ευρέθη
σε τάφο στην "Κάρα" Αττικής, περίπου το 1860. Επέρασε στα χέρια του ναυάρχου
Σωτηριάδη και αργότερα ήταν στην κατοχή του Ρουσόπουλου και στην συλλογή Evans!
Σε άγνωστη ημερομηνία το είχε ο Edward Perry Warren και στις 21.11.1923 επωλήθη
στο Μουσείο (αρ. 23.580) από τον Warren για 32.948,27 δολλ., με χρήματα που έδωσε ο Francis
Bartlett το 1912…
Ο άλλος σφραγιδόλιθος (20 χλστ.),
με το άλογο, από χαλκηδόνιο λίθο είναι πιθανώς του Δεξαμενού.[3] Έργο του
450-425 π.Χ. Γράφει στα ελληνικά φυσικά, «ΠΟΤΑ» και «NEA»…
«Ανήκε» στην συλλογή Ποστολάκκα
στην Αθήνα.[4] Ο Hartwig
το αγόρασε από τον Ρουσόπουλο, ο οποίος του είπε ότι ο σφραγιδόλιθος προέρχεται
από την Μεσσηνία! Το 1895 ο Edward Perry Warren (σύμφωνα με τον J. D. Beazley[5]) το αγόρασε
από τον Hartwig. Στις 5.4.1926 το έργο τέχνης δανείστηκε στο MFA από τον Warren.
Στις 17.11.1927 «αγοράστηκε» από το MFA Βοστώνης (αρ. 27.698), από τον Warren
για 161.000 δολλ. με δωρεά του Francis Bartlett (1912).
Και ένας σφραγιδόλιθος (22 x
17 χλστ.) ακόμη με πολύτιμο χαλκηδόνιο λίθο, με θέμα, το αγαπημένο μάλλον του
Χιώτη καλλιτέχνη, τον ερωδιό! Έργο του 450-425 π.Χ. Ίσως και να είναι έργο του εργαστηρίου
του Δεξαμενού.[6] Είναι κι
αυτό διατρυπημένο για να κρεμιέται. «Αγοράσθηκε» στην Αθήνα το 1900, από τον
Edward Perry Warren (σύμφωνα με τον J. D. Beazley[7]). Στις 7.4.1901
«αγοράστηκε» από το MFA Βοστώνης (αρ. 21.1206), στο οποίο το πούλησε ο Warren,
για 30.000 δολλ.! Δωρεά Francis Bartlett (1912).
Όσα ευρέθησαν από νόμιμες
ανασκαφές, καλώς ευρίσκονται στα μουσεία των χωρών όπου έγιναν οι ανασκαφές. Σε
αυτές τις περιπτώσεις όμως, οι αλλοδαποί ευεργετηθέντες από τον αρχαίο ελληνικό
πολιτισμό, θα πρέπει να κάνουν πιστά αντίγραφα και να τα δωρίσουν στο
Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου.
Όσα δεν ευρέθησαν από νόμιμες
ανασκαφές, και με γνώμονα ότι οι αγοραπωλησίες αρχαίων έργων τέχνης
απαγορεύονται, ακόμη και από τα μουσεία, κακώς ευρίσκονται εκτός Ελλάδος, και
τα έργα τέχνης του Χιώτη καλλιτέχνη, θα πρέπει να επιστρέψουν το συντομότερο
στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου…
Σε κάθε περίπτωση, η Χίος οφείλει να έχει μια μόνιμη έκθεση-αφιέρωμα στον διάσημο Χιώτη καλλιτέχνη Δεξαμενό…
Οι Χιώτες θα κάνουν κάτι γι' αυτό, ή νοιάζονται μόνο για το πώς θα αυξήσουν τα... καράβια τους;
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[4] Βλ. Imhoof-Blumer.
[5] Βλ. The Lewes House Collection of Ancient Gems, no. 67.
[7] Βλ. The Lewes House Collection of Ancient Gems, no. 66.
ΛΕΞΕΙΣ: εργα τεχνης, Χιωτης, χαρακτης, Δεξαμενος, Ρωσια, Γερμανια, ΗΠΑ, Σχολη Καλλιτεχνων, Σχολη Χιακης Γλυπτικης, Σχολη Καλων Τεχνων, χαρακτικη, δακτυλιογραφος, Χιος, κοσμημα, χαλκηδονιος λιθος, ελαφι, Αμβουργο, Γερμανια, δακτυλιδι, σφραγιδολιθος, λιθος, χρυσος, ερωδιος, Μουσειο Ερμιταζ, Αγια Πετρουπολη, νεκροπολη, Παντικαπαιο, Ποντος,
Κουργκαν, ανασκαφη, δαχτυλιδι, ακριδα, Βοσπορος, νεκροπολις, Φαναγορια, Κρασνονταρ, Ταμαν, προφυλακτικο, αποτροπαικο, αλεκτωρ, κοκορας, αρπα, επιγονιο, ταφος, τεμιρ γκορα, Κερτς, αμφορεας, Ταυριδα, Xια Kορη, Bοστωνη, σκαραβοειδη, ιασπις, Καρα, Αττικη, Σωτηριαδης, Ρουσοπουλος, Εβανς, Γουορεν, αλογο, Ποστολακκας, Αθηνα, Χαρτγουιγκ, Μεσσηνια, Γουαρεν, Μπαρλετ, Μπαρλεττ, αρχαιοκαπηλια
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook