Η θεά Αθηνά
αναφέρεται ως Αρχηγέτις
ήδη από τον 5ο αι. π.Χ.
Σημειώσεις για το
επίθετο
και την χρήση του εν Αθήναις
Una menzione di Atena Ἀρχηγέτις
in P.Hib. I 15 Note sull’epiteto
e sul suo impiego ad
Atene
By Claudio Biagetti
Résumé
Une mention d’Athéna Archegetis dans un passage fragmentaire du papyrus
P.Hib. I 15 conduit à déterminer l’histoire de l’épithète, attestée dans la
tradition littéraire et épigraphique entre la fin du ve siècle et la période
impériale. À partir de la fin du iiie siècle avant J.-C., l’usage d’archegetis
s’étend à d’autres divinités qu’Athéna en dehors d’Athènes (Magnésie, Xanthos,
Éphèse, Samos, Attaleia, Myra…).
MORE ABOUT XANTHOS HERE.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΞΑΝΘΟ, ΕΔΩ.
Cette étude passe en revue et reconsidère la
documentation disponible sur ce terme afin d’en préciser — quand c’est possible
— le sens et les fonctions, surtout (mais pas seulement) en contexte athénien.
En règle générale, l’épithète souligne le caractère identitaire d’une divinité
particulière en un moment de changement ou de renouveau politique ou religieux.
A mention of Athena in P.Hib. I 15 provides an opportunity to trace the
history of her epithet archegetis, which is attested in the literary and
epigraphic sources from the late 5th century BC to the Roman Imperial Age. From
the end of the 3rd century BC onwards, archegetis occasionally appears outside
Athens in association with the names of other goddesses (at Magnesia, Xanthos,
Ephesos, Samos, Attaleia, Myra, etc.). The aim of this paper is to collect and
reconsider the available evidence concerning the epithet archegetis in order to
define its meaning and functions, paying special attention to the Athenian
context. In general, the epithet seems to invest goddesses with an identitarian
character, usually emphasising a stage of political or religious change or
renewal.
Ce document sera publié en ligne en texte intégral en octobre 2021.
Aperçu du texte
P.Hib. I 15 (MP3 2496; LDAB 6983) è un frammento di rotolo papiraceo che
presenta molti aspetti d’interesse non soltanto dal punto di vista papirologico
e paleografico, ma anche sotto il profilo letterario e storico. Come molti
cartonnages recuperati a El-Hibeh, si tratta di un frustulo vergato in una
libraria molto antica, risalente con ogni probabilità alla prima metà del III
secolo a.C. Il suo testo, distribuito su sei colonne, trasmette parte di
un’arringa pronunciata — o che si immagina pronunciata — davanti ad un pubblico
ateniese nell’imminenza di un conflitto che avrebbe dovuto veder coinvolta la
metropoli attica. La declamazione del discorso in contesto ateniese non è in
dubbio, se si tiene conto che chi parla utilizza forme caratteristiche del
dialetto attico e, per di più, si rivolge alla platea degli uditori facendo
ricorso in almeno tre occasioni alla rituale invocazione ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι (col. II, l. 12–13; col. IV, l. 15; col. V, l. 8–9).
La persona loquens, più in...
Θραύσμα ειλητάριου παπύρου, που παρουσιάζει πολλές πτυχές ενδιαφέροντος, όχι μόνο από παπυρολογική και παλαιογραφική άποψη, αλλά και από λογοτεχνική και ιστορική. Όπως πολλά χαρτινα, που ανακτήθηκαν από την Αγκυρόπολι / El-Hibeh της Αιγύπτου, ανήκει σε μια πολύ αρχαία βιβλιοθήκη, που χρονολογείται κατά πάσαν πιθανότητα στο α΄ μισό του 3ου αιώνα π.Χ. Το κείμενό του, κατανεμημένο σε έξι στήλες, μεταδίδει μέρος ενός χαιρετισμού που ειπώθηκε -ή φανταζόταν ότι θα ελέγετο - ενώπιον ενός αθηναϊκού ακροατηρίου, στην επικείμενη σύγκρουση, που θα έπρεπε να εμπλέκει την αττική μητρόπολη. Η διακήρυξη του λόγου στο αθηναϊκό πλαίσιο δεν αμφισβητείται, αν λάβουμε υπ' όψιν ότι ο ομιλητής χρησιμοποιεί χαρακτηριστικές μορφές της αττικής διαλέκτου και, επί πλέον, απευθύνεται στο κοινό καταφεύγοντας στην τελετουργική επίκληση ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι τουλάχιστον τρεις φορές...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Références:
- Cl. Biagetti, «Una menzione di Atena Ἀρχηγέτις in P.Hib. I 15 Note sull’epiteto e sul suo impiego ad Atene», Kernos,
32 | 2019, 29-48.
- Cl. Biagetti «Una menzione di Atena Ἀρχηγέτις in P.Hib. I 15 Note sull’epiteto e sul suo impiego ad Atene», Kernos
[En ligne], 32 | 2019, mis en ligne le 1.10.2021, consulté le 4.3.2020. DOI,
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.3.2020.
θεα Αθηνα, Αθηνα Αρχηγετις, 5ος αιωνας πΧ, επιθετα της Αθηνας, Μαγνησια, Ξανθος, Εφεσος, Σαμος, Ατταλεια, Μυρα, ω ανδρες Αθηναιοι Θραυσμα ειληταριο παπυρος παπυρολογικη παλαιογραφικη αποψη, λογοτεχνικη ιστορικη χαρτινα, Αγκυροπολις Αγκυροπολη Αγκυρων πολις πολη / El Hibeh χιμπε χιμπα ελ χιμπεχ Αιγυπτος αρχαια βιβλιοθηκη, 3ος κειμενο εξι στηλες, εξαστηλο χαιρετισμος αθηναικο ακροατηριο συγκρουση, αττικη μητροπολη διακηρυξη αθηνα αθηναικο πλαισιο αττικη διαλεκτος κοινο τελετουργικη επικληση επικλησις
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook