Από τον κορωνοϊό στον Σωκράτη
- Homo homini virus est
Ο
άνθρωπος για τον άνθρωπο Ιός είναι
Η ιστορία, πολλές φορές στο διάβα των αιώνων, έχει επιδείξει
και διαφυλάξει μια αδήριτη αίσθηση ειρωνείας. Και αυτή την ειρωνεία την έχει
πληρώσει κάθε φορά πολύ ακριβά στο πετσί του ο άνθρωπος.
Πως φθάσαμε από μια ευαγγελιζομένη ανοικτή κοινωνία χωρίς
σύνορα, μέχρι στιγμής πιο πολύ των κεφαλαίων και της λεγομένης
παγκοσμιοποίησης, στην ανατροπή της και στον σχεδόν απόλυτο περιορισμό κατ’οίκον
και κατά μόνας; Πως ένας λοιμός (ίωση) βοηθά, αν διαρκέσει πέραν κάποιου
χρονικού ορίου, στην επαπειλουμένη κατάρρευση του παραγωγικού ιστού και
καθίσταται, τουλάχιστον για κάποια κράτη ή κοινωνικά στρώματα εντός των κρατών,
απειλή για έναν εξοντωτικό λιμό (πείνα) – τον οποίο απευχόμεθα να συμβεί - την συνακόλουθη
εξέγερση αυτών που δεν θα έχουν να προσποριστούν τα αμέσως αναγκαία προς το ζην;
Στο άμεσο μέλλον θα δοκιμασθεί σκληρά η ετοιμότητα των
κρατών και των ιθυνόντων αλλά και όλων ημών στο να συμβάλλουμε στην ομαλή έξοδο
από την έκτακτη και άκρως επείγουσα κατάσταση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αδυνατεί να
πάρει οικονομικές αποφάσεις, αντίστοιχες των Ηνωμένων Πολιτειών, ώστε να
βοηθήσει ουσιαστικά τους λαούς της που υποφέρουν, κυρίως του νότου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΚΟΡΩΝΟΪΟ, ΕΔΩ.
Εύχομαι να μην περιέλθουμε σε ένα σύγχρονο κυνήγι των
μαγισσών.
Κινδυνεύουμε να βρεθούμε όλοι μας καθ’ομάδας ή κατά μόνας ή
και ως συντεταγμένη κοινωνία στο κυνήγι, όχι πλέον των μαγισσών, όπως τον
Μεσαίωνα, αλλά στο κυνήγι του κορονοϊού, αυτού του μικροσκοπικού και μη
συγκαταλεγομένου στα καθ’εαυτά έμβια όντα – ελλείψει DNA
– μικροσκοπικού και αοράτου εχθρού, ο οποίος όμως στα φοβισμένα μάτια μας και
στους παραμορφωτικούς φακούς της ενίοτε ταραγμένης σκέψης μας, κυρίως λόγω
αγνοίας, γιγαντώνεται και προσλαμβάνει την μορφή του πλησίον μας ως τον εν
δυνάμει φορέα του ιού ο οποίος απειλεί την ίδια την ύπαρξή μας αλλά και όλων
των προσφιλών μας προσώπων. Ξεχνώντας συνήθως ότι για τους άλλους είμαστε και εμείς
η εν δυνάμει απειλή της ζωής τους.
Να μην ξεχνάμε ποτέ όμως ότι ο ενικός άνθρωπος ευδαιμονεί,
αποκλειστικά και μόνον, σε μια κοινωνία κατά το μάλλον ή ήττον ευδαίμονα.
Στο σημείο αυτό, της ολοκληρωτικής απειλής, επιστρατεύεται
αυτό το οποίο κάθε ον φέρει από την ίδια του την φύση. Το ένστικτο της
επιβίωσης.
Σύγχρονος Ιταλός φιλόσοφος
παραφράζοντας την φράση του Άγγλου φιλοσόφου Τόμας Χομπς, ο οποίος χαρακτήρισε
τον άνθρωπο («homo homini lupus est» = «o άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος
είναι»), επικεντρώνοντας στην συμπεριφορά του ανθρώπου, με την έννοια ότι εκ
φύσεως ο άνθρωπος είναι ένα σκληρό και κακό ζώο, χωρίς ενσυναίσθηση και
συμπόνια για τον συνάνθρωπό του, στην φράση του τίτλου «Homo_homini_virus est. Ο
άνθρωπος για τον άνθρωπο Ιός είναι». Από την άλλη μεριά ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν
Ζακ Ρουσσώ, μάλλον ασπαζόμενος την θέση του Σωκράτους, θεωρούσε ότι ο άνθρωπος
είναι από την φύση του αγνός και καλός. Οι επόμενοι μήνες θα το δείξουν.
Ο Σίγκμουντ Φρόυντ, λαμβάνοντας
υπ' όψιν του και την θεωρία του Δαρβίνου μίλησε περί ενστίκτων, τα οποία
βασίζονται στην αρχή της φυσικής υπεροχής. Τόνισε ότι οι αλλαγές στο περιβάλλον
συντελούν ώστε το ζώο να βρει νέους τρόπους προσαρμογής σε αυτό για να
επιβιώσει. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τα ικανότερα μέλη των ειδών
κυριαρχούν. Κατά τον Δαρβίνο δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των ζώων
και των ανθρώπων. Μπορεί δηλαδή ο άνθρωπος να εξελίσσεται στο ανώτατο όριο της
ζωικής κυριαρχίας, κάνει χρήση όμως των ιδίων μορφών προσαρμογής στις
απαιτήσεις του περιβάλλοντος όπως και τα ζώα.
Μήπως είμαστε έρμαιοι της μοίρας
μας;
Σε τούτους, λοιπόν, τους
χαλεπούς καιρούς, της πολιτιστικής και όχι μόνον αμνησίας και ταραχής, ας δούμε
πως συμβάλλει η φιλοσοφία η οποία προσδοκά, όπως και πάντα προσδοκούσε και πολλάκις το πέτυχε, να ενισχύσει
την οικοδόμηση της επιδιωκομένης αυτογνωσίας μας, σε μια εποχή μάλιστα που
ταλανίζεται από μια βαθειά και έντονη οικονομική κρίση και από μια ακόμα πιο
διεισδυτική και ψυχοφθόρα ακατανόητη πνευματική και κυρίως ηθική, υπό την
ευρεία έννοιά της, σύγχυση η οποία επικουρείται και από τον επερχόμενο λιμό.
Η ψυχή είναι η κατοικία της μοίρας του ανθρώπου.
Δηλαδή,
την μοίρα σου άνθρωπε, την αποφασίζεις εσύ και κανείς άλλος.
Σε αυτή την άποψη συνέβαλε τα
μέγιστα ο μέγας φιλάνθρωπος και θεμελιωτής της πανανθρωπίνης ουσιαστικής
συνειδητής ηθικής, Σωκράτης, ο οποίος με το έργο του και κυρίως με το ίδιο το
παράδειγμά του εξήγησε πολύ καλά ότι ο άνθρωπος μορφώνεται πλάθοντας την ψυχή
του με τον λόγο.
«μηδενὶ ἄλλῳ πείθεσθαι ἢ τῷ λόγῳ».
Πλάτωνος
Κρίτων. 46.b.5.
Να μην πείθεσαι με τίποτε άλλο παρά με την λογική.
Και αυτό αποτελεί κυρίαρχη φιλοσοφική
διακήρυξη.
Οι φιλόσοφοι διακηρύσσουν ότι ο
άνθρωπος δεν είναι έρμαιο κάποιας προδιαγεγραμμένης μοίρας που ορίζει την ζωή
του, αλλ’ απεναντίας, όντας προικισμένος από την ίδια την φύση με το
πλεονέκτημα της λογικής, κάνοντας χρήση αυτής, θα καταστεί ο ίδιος κύριος του
εαυτού του και ευδαίμων αν το θελήσει.
«ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων».
Ηράκλειτος. Fr.119.
Diels2.
O δαίμων του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας
του.
Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποιος
ουρανοκατέβατος δυνάστης δαίμων που καθορίζει την μοίρα του ανθρώπου αλλά
υπεύθυνος είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας του, η ίδια η εν γένει συμπεριφορά του με
τους άλλους και την φύση.
.
Δεν πρέπει να χάσουμε την
ανθρωπιά μας.
Ο Σωκράτης με το άμεμπτο πρόταγμά
του, εισηγείται για πρώτη φορά μια ρηξικέλευθη ηθική, οικουμενικής εμβελείας, η
οποία δεν περιορίζεται ούτε από τον χώρο ούτε από τον χρόνο ούτε από το χρώμα
ούτε από την φυλή ούτε από την θρησκεία ούτε από την ιδεολογία. Μόνος εχθρός
της ο δογματισμός.
Η πνευματική του συνεισφορά, θα
λέγαμε ότι, αλλάζει ριζικώς τον ρου της σκέψεως όλης της ανθρωπότητας, με το να
διακηρύσσει ότι ο άνθρωπος, στην πιο ουσιαστική του θεώρηση, δεν είναι τόσον το
σώμα του, όσον η ίδια του η ψυχή.
Και αυτό γιατί;
Επειδή ο άνθρωπος είναι κύριος των πράξεών του, όταν έχει συνείδηση των
πράξεών του.
Αλλά τι είναι το συνειδητό μέρος των ενεργειών του;
Είναι, βεβαίως, η ψυχή και όχι το σώμα.
Είναι η ψυχή που κινεί το σώμα,
προς τα εκεί όπου θα εκτελέσει μια κάποια μορφή συνειδητής δράσης.
Αλλά αν η πιο χαρακτηριστική
φύση του ανθρώπου είναι η ψυχή, τότε θα πρέπει να αναμορφωθεί το πρόβλημα της
ευδαιμονίας ως συνάρτηση εκείνου που θα είναι, στην πραγματικότητα, το αγαθόν
της ψυχής.
Και η αρετή της ψυχής έγκειται
ακριβώς στην φροντίδα της ιδίας της ψυχής ώστε να θεραπευτεί από τα δεινά της.
Και η Ευδαιμονία δεν είναι
μόνον η απόκτηση της αρετής, αλλά κυρίως της χρήσης της.
Ο Σωκράτης έχει κατά νου τις
εσφαλμένες ιδέες που κατοικούν στις ψυχές των ανθρώπων και που τους οδηγούν στο
να διάγουν την ζωή τους εσφαλμένα.
Γιατί;
Ο Σωκράτης, λέει, «οὐδείς ἑκὼν κακὸς», κανένας άνθρωπος
δεν είναι εθελουσίως κακός.
Γιατί ο άνθρωπος πραγματοποιεί
αυτό που τον καθιστά ευτυχή, άρα, ό, τι είναι καλό.
Αλλά τότε πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι να κάνουν κακό;
Και το ερώτημα από τον ίδιο.
Κάνουν κακό για τους ιδίους ή για τους άλλους;
Και θα τονίσει ότι ο άνθρωπος
κρίνει και υπολογίζει εσφαλμένα για το ποιο είναι το καλό και για ποιο είναι το
κακό.
Αποτυγχάνοντας να αντιληφθεί
ποιο είναι το πραγματικό καλό.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΣΩΚΡΑΤΗ, ΕΔΩ.
Στην απολογία του, ο Σωκράτης,
μαζί με την ηθική του ακεραιότητα, του αδιαπραγματεύτου σεβασμού του στους
νόμους της πολιτείας, λόγω και έργω, και των τόσων άλλων πρωτογνώρων
φιλοσοφικών καινοτομιών, άφησε αιωνία
παρακαταθήκη στην ανθρωπότητα με το να συγχωρέσει συνειδητά τους κατηγόρους
του, που τον οδήγησαν στην εσχάτη ποινή.
Και αυτό, βεβαίως, όχι από
οίκτο ή από δήθεν μεγαλοψυχία, αλλά τονίζοντας ότι οι κατήγοροί του αγνοούσαν
ότι πράττοντας αδικία σε έναν άλλον άνθρωπο, στην ουσία, διέπρατταν
συνειδησιακά μεγαλύτερο κακό στον ίδιο τον εαυτόν τους και αυτό τους στερούσε
την ευδαιμονία.
Για να τονίσει στεντορίως ότι είναι μεγαλύτερο το κακό που υφίστασαι ως
άνθρωπος όταν αδικείς κάποιον άλλον άνθρωπο, παρά το κακό που υφίστασαι όταν σε
αδικούν.
Άρα ως προς την προσωπική σου
ευδαιμονία, που είναι και ο απώτερος σκοπός της ζωής σου, είναι προτιμότερο να σε αδικούν παρά να αδικείς.
Στον Γοργία μάλιστα θα μας
δώσει με μια πιο ανθρώπινη αμεσότητα και σε καθημερινό σύνηθες λόγο ποιον
θεωρεί πραγματικά ηθικό άνθρωπο.
Ο Πώλος ρωτάει τον Σωκράτη:
«Εσύ τι θα ήθελες, να αδικείσαι
ή να αδικείς;»
«βουλοίμην μὲν ἂν ἔγωγε οὐδέτερα: εἰ δ' ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι,
ἑλοίμην ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν.»
Τίποτε από τα δύο· αν όμως
αναγκαζόμουν να διαλέξω, θα προτιμούσα
να αδικηθώ παρά να αδικήσω. [469c]»
Και να προσθέσει.
Σωκράτης: Νομίζω, ναι.
«τὸν μὲν γὰρ καλὸν καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί
φημι, τὸν δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον.»
Σωκράτης: Πράγματι
λέω ότι Θεωρώ ως ευδαίμονα άνδρα ή γυναίκα τον καλό και αγαθό, τον
δε άδικο και πονηρό τον θεωρώ άθλιο.
Πλάτων.
Γοργίας. 470e.9.
Κάποιοι, μάλλον ψυχολόγοι, θεώρησαν ότι είμαστε θύματα του
Πλάτωνος, επειδή γεμίσαμε με λέξεις όπως η ψυχολογία, η ψυχοθεραπεία, η
ψυχανάλυση, και τόσες άλλες με το πρόθεμα «ψυχο-».
Στριφογυρίζουν δηλαδή γύρω από τον όρο και την έννοια ψυχή,
η οποία είναι βασικά ελληνική έννοια, την οποία επέβαλε κατ’αρχήν ο Πλάτων.
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά εδώ, ας μείνουμε όμως μόνο σε
μια λεπτομέρεια ότι, τα δεινά της ψυχής, γεννιούνται κυρίως στον πολιτισμό της
ευημερίας.
Έτσι, από την σωματική ευεξία γεννιέται η ψυχική δυσφορία.
Και για ποιο λόγο;
Επειδή η σωματική ευεξία έχει την ανάγκη για μια σειρά από
πράγματα για το σώμα σου.
Για να σε χορτάσει.
ΛΕΞΕΙΣ: ειρωνεια, Ανθρωπος, λιμος, πεινα, κορονοιος, ιος, Ιταλος φιλοσοφος, Αγγλος φιλοσοφος. Χομπς, λυκος, Γαλλος φιλοσοφος, Ρουσσω, Σωκρατης, Φρουντ, Δαρβινος, ενστικτο, φιλοσοφια, ψυχη, μοιρα, λογος, Πλατωνας, Κριτων, λογικη, ηθος, δαιμων, Ηρακλειτος, δαιμονας, χαρακτηρας, ανθρωπια, δογματισμος, αρετη, ευδαιμονια, κακος, απολογια Σωκρατους, κατηγορος, συγχωρεση, αδικια, Γοργιας, Πωλος, καλος, αγαθος, αδικο, πονηρο, αθλιος, Πλατων, ψυχολογια, ψυχοθεραπεια, ψυχαναλυση
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook