Το πρώτο… Amber Alert ήταν στα ελληνικά και αφορούσε εξαφάνιση σκλάβου!


Το πρώτο… Amber Alert
ήταν στα ελληνικά
και αφορούσε
εξαφάνιση σκλάβου!

Κάποια στιγμή στην διάρκεια του 3ου αιώνα π.Χ., ένας άνθρωπος που είχε στην δούλεψή του σκλάβους, έγραψε ένα σημείωμα για έναν σκλάβο, ο οποίος το είχε… σκάσει. Επρόκειτο για έναν Αιγύπτιο. Έδινε και αμοιβή σε όποιον τον έβρισκε και τον επέστρεφε...
Η περιγραφή που δόθηκε για αυτόν τον φυγά είναι κάθε άλλο παρά κολακευτική:

«Δίδεται αμοιβή σε όποιον βρει τον (άγνωστο), έναν Αιγύπτιο από την Άθλιβι[1], ο οποίος δεν γνωρίζει ελληνικά και είναι ψηλός, αδύνατος, καραφλός, με ένα σημάδι στο αριστερό μέρος του κεφαλιού του, γεμάτος ελιές, με ίκτερο, αραιά γένια, χωρίς να έχει τρίχα σε όλο το πηγούνι του, με απαλό δέρμα, στενό σαγόνι, μακρυά μύτη. Ένας υφαντής που τριγυρνάει νομίζοντας πως είναι κάποιος. Είναι περίπου 32 χρονών. Φοράει έναν λαμπερό χρωματιστό μανδύα»

Η περιγραφή αυτή κάθε άλλο παρά για κάποιον που έχασε τον... σκλάβο του μοιάζει.
Περισσότερο μοιάζει για περιγραφή κάποιου / κάποιας χολωμένου / χολωμένης, που έχασε τον εραστή του / της...


Άλλοι πάπυροι που βρέθηκαν στην Οξύρρυγχο της Αιγύπτου, επίσης αποδεικνύουν πως υπήρχαν σκλάβοι φυγάδες. Ο πάπυρος με τον κωδικό P.Oxy. XII 1423, που χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα, είναι ουσιαστικά μια εξουσιοδότηση για την σύλληψη ενός σκλάβου, ενώ στον πάπυρο με κωδικό P.Oxy. XIV 1643 (του 298 π.Χ.), ένας ιδιοκτήτης σκλάβων εξουσιοδοτεί τον αντιπρόσωπό του να φυλακίσει τον σκλάβο του, ο οποίος το είχε… σκάσει για την Αλεξάνδρεια (380 χλμ. μακριά), να τον κατηγορήσει, να τον κτυπήσει, να κυνηγήσει όσους τον προστάτευαν και να τον γυρίσει πίσω στην Οξύρρυγχο.

Όπως αποκαλύπτουν κλασσικοί συγγραφείς, οι δραπέτες σκλάβοι δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στην αρχαία Ελλάδα ή στην Ρώμη.
Στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα, ο Σωκράτης ρωτά τον Διόδωρο: «Πες μου, Διόδωρε, ...αν ένας από τους υπηρέτες σου φύγει μακριά, θα προσπαθούσες να τον φέρεις πίσω ασφαλή;»… Και ο Διόδωρος απάντησε: «Φυσικά. Και προσκαλώ και άλλους να βοηθήσουν, προσφέροντας μια αμοιβή για να τον φέρουν πίσω».


Οι ιδιοκτήτες σκλάβων πάντα ανησυχούσαν πως οι υπηρέτες τους θα το έσκαγαν, ως επακόλουθο των όσων φρικτών εκείνοι υπέμεναν. Στην παραπάνω περιγραφή, είδαμε πώς χλευάζουν τον σκλάβο, λέγοντας πως τριγυρνούσε «νομίζοντας πως είναι κάποιος», αφού στην πραγματικότητα ήταν ένα… τίποτα στα μάτια του ιδιοκτήτη του.

Οι σκλάβοι, στα ρωμαϊκά χρόνια, δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ιδιοκτησία όσων είχαν εξουσία. Μπορούσαν να πωλούνται, να κληροδοτούνται, να δίνονται ως προίκα ή δώρο. Για να προστατέψουν την περιουσία τους, οι ιδιοκτήτες κατέφευγαν σε διάφορα μέσα προκειμένου να αποτρέψουν τους σκλάβους από το να διαφύγουν. 
Ίσως το πιο προφανές παράδειγμα αυτών των μέτρων ήταν τα κολάρα.

Το κολάρο του Ζωνίνου.

Το πιο γνωστό παράδειγμα αυτών των κολάρων, το οποίο είναι το μόνο που σώζεται έχοντας πάνω του την επιγραφή, είναι το χάλκινο «κολάρο του Ζωνίνου / Zoninus», που ονομάσθηκε έτσι από το όνομα του ιδιοκτήτη σκλάβων που είναι γραμμένο στην επιγραφή. Σε αυτήν αναγράφεται στα λατινικά:

Fugi, tene me. Cum revoc(a)veris me d(omino) m(eo) Zonino, accipis solidum”. 

Δηλαδή: «Έχω διαφύγει. Να με συλλάβεις.
Όταν με γυρίσεις πίσω στον αφέντη μου τον Zoninus,
θα λάβεις ένα χρυσό νόμισμα»...

Ο σκλάβος δεν ήξερε γράμματα, οπότε δεν μπορούσε να ξέρει τι καταστροφικό μήνυμα κουβαλούσε πάνω του…
Τέτοια κολάρα φαίνεται πως ήταν πολύ συνηθισμένα εκείνην την εποχή…

Όμως και να έφευγαν οι σκλάβοι, που θα πήγαιναν;
Στο παραπάνω παράδειγμα του ψηλού, αδύνατου Αιγύπτιου, εκείνος προέρχεται από την Άθλιβι. Όμως ο πάπυρος βρέθηκε στην Οξύρρυγχο, σχεδόν 250 χλμ. νοτιότερα. Τι συμπεραίνουμε από αυτό; Καταγόταν από εκεί, αλλά είχε μεταφερθεί σαν σκλάβος στην Οξύρρυγχο και πιθανότατα προσπαθούσε να γυρίσει πίσω στο σπίτι του; Ή το είχε σκάσει από την Άθλιβι και το σημείωμα της απόδρασής του βρέθηκε με κάποιο τρόπο νότια; Αφού η δουλεία ήταν νόμιμη παντού, πού θα αισθανόταν ασφαλής; Και ποιος μπορούσε να τον προστατέψει όταν το να προσφέρεις καταφύγιο σε έναν σκλάβο ήταν παράνομο;
Όπως άλλωστε ρωτάει ο Λούσιος ο πρωταγωνιστής στο σύγγραμμα του Απουλήιου «Μεταμορφώσεις», μια σκλάβα:
«Μα πού στον κόσμο θα κατευθυνθείς;
Και ποιος θα σου παρέχει άσυλο;»

ΠΗΓΕΣ: Papyrus stories, 15.3.2019. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.3.2019. Απόδοσις Α. Λεκάκης.
Parkin Tim G. και Pomeroy Arthur J. «Roman Social History: A Sourcebook», Λονδίνο, Routledge, σελ. 169, 2007.
Bradley Keith και Cartledge Paul, επιμ. «The Cambridge World History of Slavery», τ. 1: «The Ancient Mediterranean World», Cambridge, 2011.
Trimble Jennifer «The Zoninus Collar and the Archaeology of Roman Slavery», American Journal of Archaeology, 120/3, σελ. 447–472, 2016.

Άγαλμα γυμνού νέου. Μπρούντζινο. Ρωμαϊκό αντίγραφο, του 1ου αι π.Χ.
από αρχαιότερο ελληνικό.
Ευρέθη στο Ziphteh, κοντά στην αρχαία ελληνική Άθλιβι.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:


[1] μτγν. Άθριβις (κοπτ. Αθρηβι, νυν Tell Atrib / Atryb). Αρχαία ελληνική πόλις ψηλά (νότια) στο Δέλτα του Νείλου, όπου λατρευόταν κυρίως η θεά Θλίβις (η οποία έγινε Ρεπούτ για τους Αιγύπτιους). Αυτή έγινε η μεγαλύτερη θεά στην Άθλιβι και στην πόλι του θεού Πανός, την Πανόπολι.


Στην πόλη και την γύρω περιοχή ευρέθησαν και ταφές με ελληνικές επιγραφές, αρχαία ελληνικά αγάλματα, αλλά και "χαμένη" πυραμίδα - η μόνη γνωστή πυραμίδα στο Δέλτα, κλπ. Η πυραμίδα σημειώθηκε για πρώτη φορά από την Γαλλική Αποστολή του Μ. Ναπολέοντα στην Αίγυπτο (1798-1801) και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο "Description de l'Egypte", πιν. 27, το 1822.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως περισσότερα από 300 ειδώλια, κυρίως από τα μακεδονικά-πτολεμαϊκά χρόνια. Πολλά από τερακότα. Πολλά ήταν κεφάλια από μικρά πλάσματα (νάνους). Μερικά είχαν χρήση λαμπτήρα λαδιού στα λουτρά. Πολλές απεικονίσεις επίσης θεών της Αιγύπτου και της Ελλάδας: Ο Διόνυσος και η Αφροδίτη οι πιο δημοφιλείς. Ερωτικής φύσης, είδος λατρείας γονιμότητος και έρωτος στην περιοχή των λουτρών, κλπ. Οι Αιγύπτιοι θεοί απεικονίζονταν επίσης ως Έλληνες θεοί. Η Ίσις απεικονιζόταν ως Αφροδίτη. Ευρέθη επίσης άγαλμα του Ηρακλή με τον Διονύσο, Σειληνός σε λαμπτήρα ελαίου (2ου αιώνα). Όλα αυτά δείχνουν ότι η Άθλιβις ήταν ελληνική πόλις, και εξακολουθούσε να έχει ελληνική επιρροή…
Τοπικά εργαστήρια κεραμικής, κατασκεύαζαν εκτός από ειδώλια και κεραμικά. Απλά σχεδιασμένα, είτε από πηλό, είτε από τερακότα, κανάτες με ελληνικό σχεδιασμό, από την μακεδονο-πτολεμαϊκή εποχή, με φυτική διακόσμηση, μήτρες από άργιλο, από ασβεστόλιθο, από πηλό…


ΛΕΞΕΙΣ: αμπερ αλερτ, εξαφανιση σκλαβου, 3ος αιωνας πΧ, ανθρωπος, σκλαβος, Αιγυπτιος, Αμοιβη, ευρετρα, Αθλιβις, ελληνικα, ψηλος, αδυνατος, καραφλος, σημαδι, κεφαλι, ελια, κρεατοελια, ικτερος, γενια, τριχα, ατριχος, πηγουνι, δερμα, σαγονι, μυτη, υφαντης, μανδυας, παπυρος, παπυροι Οξυρρυγχου, φυγας, παπυροι, 4ος αιωνας, εξουσιοδοτηση, συλληψη, φυλακη, Αλεξανδρεια, κατηγορια, Οξυρρυγχος, δραπετης σκλαβος, αρχαια Ελλαδα, Ρωμη, Απομνημονευματα, Ξενοφωντας, Σωκρατης, Διοδωρος, υπηρετης, διαφυγη, φρικη, χλευη, ιδιοκτησια, εξουσια, ακλαβοπαζαρο, πωληση, κληροδοσια, προικα, δωρο, περιουσια, κολαρο, κολλαρο, χαλκινο, επιγραφη, κολαρο του Ζωνινου, λατινικα, αφεντης, χρυσο νομισμα, γραμματα, μηνυμα, κολαρα, δουλεια, ασφαλεια, καταφυγιο, Λουσιος, Απουληιου Μεταμορφωσεις, Απουληιος, σκλαβα, ασυλο, Αθριβις, Τελ Ατριμπ, Τελλ Ατριμπ, Δελτα Νειλου, Νειλος, θεα Θλιβις, Ρεπουτ, Αιγυπτιοι, Πανοπολις, ταφη, ελληνικη επιγραφη, αγαλμα, Πανοπολη, πυραμιδα, Ναπολεοντας, 1822, ανασκαφη, ειδωλιο, Μακεδονια, Πτολεμαιος, τερακοτα, κεφαλι, νανος, λαμπτηρας λαδι, λουτρα, Διονυσος, Αφροδιτη, Ερως, γονιμοτητα, ερωτας, λουτρο, Αιγυπτιοι θεοι, Ισις, αγαλμα, Ηρακλης, Σειληνος, ελαιος, 2ος αιωνας, κεραμικη, κεραμικα, πηλος, τερακοττα, κανατα, φυτικη διακοσμηση, μητρα, αργιλος, ασβεστολιθος, πηλος, Αιγυπτος, Παν, Πανας
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ