Της Μαρίας Βέργου
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΤΟ
ΝΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ Απρ. 2020 τ. 68 σελ. 649-656
Της Μαρίας Βέργου
Υπ. Δρ Νομικής
Δικαστική Πληρεξουσία Α'
Νομικού Συμβουλίου του Κράτους
Διπλωματούχος Μεταπτυχιακών
Σπουδών Αστικού (1998) και Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου (2018) ΕΚΠΑ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΕ
ΜΕΙΖΟΝΑ ΣΥΝΘΕΣΗ
Υπόθεση
N.D. και N.T.
κατά
ΙΣΠΑΝΙΑΣ
Απόφαση της 13.2.2020
(αριθ. προσφυγών
8675/15 και 8697/15).
Πρόεδρος: Λ.Α. Σισιλιάνος
Μέλη: Α. Nußberger, R. Spano, V. A. De Gaetano, G. Yudkivska, A. Potocki, A. Pejchal, F. Vehabović, M. Mits, A. Harutyunyan, G. Kucsko-Stadlmayer, P. Koskelo, M. Bošnjak, T. Eicke, L. Hüseynov, L. Chanturia, M. Elósegui
Δικηγόροι: Mr C. Gericke και Mr G. Boye, Mr R.-A. León Cavero
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η επαναπροώθηση των
προσφευγόντων από την Ισπανία στο Μαρόκο, από όπου εισήλθαν παράνομα στην
Μελίγια (Μelilla), Ισπανική Επικράτεια της Βόρειας Αφρικής, δεν
συνιστά παραβίαση των άρθρων 4 του Τετάρτου Πρωτοκόλλου και 13 της Ευρωπαϊκής
Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Τα συμβαλλόμενα κράτη έχουν δικαίωμα και υποχρέωση βάσει και της Συνθήκης
Σένγκεν να προστατεύουν τα σύνορά τους με σκοπό την καταπολέμηση της παράνομης
μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων και την αποτροπή κάθε απειλής για την
εσωτερική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, τη δημόσια υγεία και τις διεθνείς σχέσεις
των κρατών μελών. Για το λόγο αυτό, τα συμβαλλόμενα κράτη μπορούν να θεσπίσουν
κανόνες στα σύνορά τους, με σκοπό να επιτρέψουν την πρόσβαση στο εθνικό τους
έδαφος μόνο σε πρόσωπα που πληρούν τις επιβαλλόμενες προϋποθέσεις.
Η Σύμβαση έχει σκοπό να προστατέψει όχι τα δικαιώματα που είναι θεωρητικά,
φανταστικά και αποτελούν εικασίες, αλλά τα δικαιώματα που είναι πραγματικά και συγκεκριμένα.
Δεν υφίσταται γενική υποχρέωση του Κράτους Μέλους να δέχεται στο έδαφός του
πρόσωπα από άλλο Κράτος Μέλος.
Ο κανόνας του διεθνούς δικαίου σχετικά με την απαγόρευση της
επαναπροώθησης, δεν θίγει το δικαίωμα του κράτους να απελάσει αλλοδαπό, του
οποίου η αίτηση για το καθεστώς του πρόσφυγα είναι προδήλως καταχρηστική.
Στην προκειμένη περίπτωση οι προσφεύγοντες δεν χρησιμοποίησαν τις
υφιστάμενες νόμιμες διαδικασίες για την απόκτηση νόμιμης εισόδου στο ισπανικό
έδαφος, αλλ’ αντιθέτως μόνοι τους έθεσαν τους εαυτούς τους σε κίνδυνο, με την
συμμετοχή τους στην ομαδική παραβίαση
του συνοριακού φράχτη της Μελίγιας, εκμεταλλευόμενοι τον μεγάλο αριθμό των
μελών της ομάδας και με χρήση βίας. Αν οι προσφεύγοντες επιθυμούσαν να διεκδικήσουν
δικαιώματα δυνάμει της Σύμβασης, θα έπρεπε να έχουν ακολουθήσει την επίσημη από
το κράτος προβλεπόμενη διαδικασία για την είσοδό τους στην Ισπανία.
ΣΧΟΛΙΑ
1.
Η απόφαση έκρινε ομόφωνα ότι η Ισπανία, με το να επαναπροωθήσει τους
προσφεύγοντες στο Μαρόκο, από όπου μπήκαν παράνομα στην Μελίγια (Μelilla), Ισπανική Επικράτεια της Βόρειας Αφρικής, δεν παραβίασε τα άρθρα 4 του 4ου
Πρωτοκόλλου και 13 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
2.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην
συζήτηση παρενέβησαν οι περισσότεροι Οργανισμοί Προστασίας Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων, καθώς και το Βέλγιο, η
Ισπανία και η Ιταλία, ενώ η Ελληνική Κυβέρνηση δεν παρενέβη. Οι ανωτέρω
κατέθεσαν παρατηρήσεις και επομένως η απόφαση εξεδόθη αφού ελήφθησαν υπ’όψη τα
επιχειρήματα όχι μόνον των διαδίκων αλλά και όλων των ενδιαφερομένων πλευρών,
Κρατών και Οργανισμών Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
3.
Επισημαίνεται, περαιτέρω, ότι
το δικαστήριο εξάντλησε το νομικό οπλοστάσιο του διεθνούς δικαίου προστασίας
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού παρέθεσε το σύνολο των συναφών διεθνών συμβάσεων,
τις οποίες έλαβε υπ’όψη για την έκδοση της απόφασής του. Στην απόφαση εκτίθεται το εσωτερικό
εθνικό δίκαιο της Ισπανίας που προβλέπει την δράση της πολιτικής φρουράς (σκέψεις
19, 20, 32-40), το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΙΙ) με νομολογία του Δ.Ε.Ε. (σκέψεις 41-52), έγγραφα του Συμβουλίου της
Ευρώπης (παρ. 53) Αναφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παρεμπόδιση των
Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης Μεταχείρισης (CPT) και Διεθνείς Συμβάσεις: την Χάρτα
των Ηνωμένων Εθνών (1945), την Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών
(1969), την Σύμβαση της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων (1951), την
Σύμβαση κατά των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης μεταχείρισης (1984) (UNCAT), την Δήλωση για
το Άσυλο που υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις
14.12.1967 (Resolution 2312 (XXII), το σχέδιο
άρθρων της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου για την απέλαση αλλοδαπών, τα
συμπεράσματα διεθνούς προστασίας της εκτελεστικής επιτροπής του Προγράμματος UNHCR 1975 – 2017,
καθώς και τις θέσεις της Επιτροπής για
τα δικαιώματα του παιδιού που εκτέθηκαν κατά την διαδικασία προσφυγής ενώπιόν
της (communication No. 4/2016) (σκέψη
68).
4.
Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η απόφαση χρειάστηκε να επισημάνει το
αδιαμφισβήτητο, ότι τα Κράτη Μέλη έχουν δικαίωμα και υποχρέωση να προστατεύουν
τα σύνορά τους και να θεσπίζουν σχετικούς κανόνες για την είσοδο των προσώπων
στην επικράτειά τους, με σκοπό την προστασία της εθνικής ασφάλειας, της
δημόσιας υγείας, της δημόσιας τάξης, των διεθνών σχέσεων κ.ά. με την επιφύλαξη
των διατάξεων για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
5.
Στο σημείο αυτό παρίσταται καίρια η κρίση του δικαστηρίου, ότι πάντως η Σύμβαση
έχει σκοπό να προστατέψει εκείνα τα δικαιώματα που είναι πραγματικά και όχι
δικαιώματα που βασίζονται σε υποψίες και εικασίες. Με αυτήν την σκέψη
απορρίπτει τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων περί ύπαρξης κινδύνου σε
περίπτωση επαναπατρισμού τους, ως αναπόδεικτους.
6.
Όπως δε επισημαίνεται συναφώς, ο κανόνας του διεθνούς δικαίου σχετικά με
την απαγόρευση της επαναπροώθησης, δεν θίγει το δικαίωμα του κράτους να απελάσει
αλλοδαπό του οποίου η αίτηση για το καθεστώς του πρόσφυγα είναι προδήλως
καταχρηστική. Παράλληλα δεν υφίσταται γενική υποχρέωση του Κράτους Μέλους να
δέχεται στο έδαφός του πρόσωπα από άλλο Κράτος Μέλος.
7.
Στην προκειμένη περίπτωση οι προσφεύγοντες, εθνικότητας Μάλι και Ακτής
Ελεφαντοστού αντιστοίχως, πέρασαν με άλλους τον φράχτη 13 χμ που έχουν
κατασκευάσει οι ισπανικές αρχές κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Melilla και Μαρόκου για
να εμποδίσουν παράνομους μετανάστες να εισέλθουν στο ισπανικό έδαφος.
Συνελήφθησαν, αποφασίστηκε η απέλασή τους και ακολουθήθηκε η προβλεπόμενη
διοικητική και δικαστική διαδικασία, στην οποία εκπροσωπήθηκαν από δικηγόρους
(σκ. 28-31).
8.
Το έτερο καίριο στοιχείο στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι οι
προσφεύγοντες, επιλέγοντας την παράνομη οδό για την είσοδό τους στην Ισπανία,
αποστερήθηκαν το διεθνές πλαίσιο προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι πολύ
λογική η κρίση, ευθυγραμμιζόμενη με την νομολογία του δικαστηρίου, ότι δεν
δικαιούνται να διεκδικήσουν δικαιώματα εκ της Συμβάσεως, όσοι συνειδητά παρανομούν,
ενώ θα μπορούσαν να έχουν ακολουθήσει την επίσημη από το Κράτος προβλεπόμενη
διαδικασία για την είσοδό τους στην Ισπανία.
9.
Η διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα αυτών των νομικών μέσων εξετάστηκε
διεξοδικά στην προκειμένη περίπτωση, κατά την διαδικασία στην Μείζονα Σύνθεση
και στο ακροατήριο. Ο ισπανικός νόμος έδινε την δυνατότητα στους προσφεύγοντες
να ζητήσουν να εισέλθουν νόμιμα στο ισπανικό έδαφος, είτε με υποβολή αιτήματος
χορήγησης βίζα, είτε με υποβολή αιτήματος διεθνούς προστασίας, ειδικά στο
διασυνοριακό φυλάκιο Beni Enzar, αλλά επίσης στις
ισπανικές διπλωματικές και προξενικές αρχές της χώρας καταγωγής τους ή transit ή ακόμη και στο Μαρόκο.
10.
Ωστόσο οι προσφεύγοντες αλλοδαποί, χωρίς δικαιολογημένη αιτία και χωρίς
ευθύνη της Ισπανίας δεν ακολούθησαν κάποια από τις ανωτέρω νόμιμες διαδικασίες.
Αντιθέτως επέλεξαν να παραβιάσουν τα σύνορα της Ισπανίας, να περάσουν παράνομα
τον φράχτη, κατά μεγάλες ομάδες εκατοντάδων ατόμων και με την χρήση βίας,
προκειμένου να επιτύχουν την παράνομη είσοδό τους σε αλλοδαπό Κράτος.
11.
Καίρια, επομένως, είναι η κρίση του δικαστηρίου, ότι μετά τα ανωτέρω οι
ίδιοι οι προσφεύγοντες είχαν την ευθύνη για την κατάσταση στην οποία περιήλθαν και
η Ισπανία δεν προέβη σε σχετική παραβίαση της Ε.Σ.Δ.Α.
12.
Είναι σαφής η αντινομία να γίνεται επίκληση του διεθνούς πλαισίου
προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από άτομα που επιχειρούν να εισέλθουν
παράνομα σε αλλοδαπό Κράτος, κατά μεγάλες ομάδες χρησιμοποιώντας την δύναμη του
όχλου, σκαρφαλώνοντας φράχτες, με χρήση βίας παντός είδους και πάσης φύσεως.
Και τούτο χωρίς επίκληση και απόδειξη συγκεκριμένου κινδύνου.
13.
Μετά τα ανωτέρω, φαίνεται ορθότερο, σε ανάλογες περιπτώσεις, να επιλέγεται
ο χαρακτηρισμός «παράνομα
εισερχόμενος» αντί του «μετανάστης ή πρόσφυγας».
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΙΣΤΟΤΟΠΟ ΤΟΥ Ε.Δ.Δ.Α., ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.9.2020.
ΛΕΞΕΙΣ: επαναπροωθηση, προσφευγοντες, Ισπανια, Μαροκο, Ευρωπαικη Συμβαση των Δικαιωματων του Ανθρωπου, ΕΔΔΑ, Βεργου, Μελιλια, Μελιγια, Θεουτα, ΕΣΔΑ, μεταναστες, προσφυγες, μεταναστης, προσφυγας, μεταναστευτικο, προσφυγικο
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook