ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΜΥΡΤΟΥΣΑΣ ή "του ΑΕΡΙΚΟΥ", στην Θράκη - ΟΥΔΕΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ έχει ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙ από το 1973… Η ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΑ ΣΕΥΘΗ ΤΩΝ ΟΔΡΥΣΩΝ ΘΡΑΚΩΝ - Η ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΤΕΙΧΟΠΟΙΙΑ, ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΕΧΝΙΤΩΝ - του Απ. Τσακρίδη

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ
ΤΗΣ ΜΥΡΤΟΥΣΑΣ,
ή "του ΑΕΡΙΚΟΥ",
στην Θράκη,
ΟΥΔΕΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ έχει ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙ από το 1973… 

Η ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΑ ΣΕΥΘΗ ΤΩΝ ΟΔΡΥΣΩΝ ΘΡΑΚΩΝ 

Η ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΤΕΙΧΟΠΟΙΙΑ, ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΕΧΝΙΤΩΝ

Του Απόστολου Τσακρίδη

 

Τα φρούρια στα ορεινά της Ξάνθης, αποτελούν ολόκληρο κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου μας. Στους ορεινούς όγκους της παρανέστιας περιοχής ΒΔ της Ξάνθης, απαριθμείται μια σειρά αρχαίων οχυρωματικών κτισμάτων για τα οποία δεν έχουν υπάρξει περεταίρω αρχαιολογικές έρευνες. Η γεωγραφική θέση των φρουρίων μαρτυρά τη στρατηγική σημασία της περιοχής από την προϊστορική (αρχαίοι Θράκες) μέχρι και την Ρωμαιοβυζαντινή εποχή.


 Τα περισσότερα Φρούρια βρίσκονται στις κορυφογραμμές παραπλεύρως του Νέστου ποταμού (παρανέστια περιοχή), ενώ άλλα είναι κτισμένα στα ορεινά του ποταμού Κόσυνθου και του παραπόταμου Κυδωνέα (Κιμμέρια) μέχρι και τον ποταμό Κομψάτο (Ίασμος Ροδόπης). Σε άλλες γεωγραφικές θέσεις, τα αρχαία φρούρια επιτηρούν νότια τον Θρακικό κάμπο μέχρι και το Θρακικό πέλαγος. Άξιο σημείωσης είναι ότι πολλά από τα φρούρια της παρανέστιας περιοχής έχουν οπτική επαφή μεταξύ τους.

 Τα φρούρια των περιοχών αυτών χρησιμοποιήθηκαν ως καταφύγια από Θρακικά φύλα (πρώιμη εποχή του Σιδήρου 9ο-8ο αι. π.Χ.). Στην Ελληνιστική εποχή κάποια από αυτά τα κτίσματα έγιναν φυλάκια των Μακεδόνων και ύστερα των Ρωμαίων, αφού έτσι μπορούσαν να ελέγχουν τα σημαντικά στρατηγικά περάσματα. Μεταγενέστερα, οι Βυζαντινοί τα εκμεταλλεύτηκαν ως οχυρώσεις για προστασία από τους εισβολείς.

 Στις ορεινές περιοχές του Νομού Ξάνθης (Μυρτούσσα, Αερικό, Πασχαλιά, Καλύβα, Κομνηνά, Δαφνώνα, Καλλιθέα, Λευκόπετρα, Ρύμη, Πριόνι, Εχίνο, Γοργόνα, Γλαύκη, Ωραίο, Κιμμέρια) έχουν επισημανθεί Φρουριακοί περίβολοι διαφόρων εποχών, κάποτε κτισμένοι ξερολίθια, κάποτε ασβεστόκτιστοι με πύργους και πύλες και κάποτε με ωραίους πελεκητούς δρόμους, όπως στην περίπτωση του Αερικού.

 Τα περισσότερα φρούρια χαρακτηρίζονται ως Θρακικά (προγενέστερα του 7ου αι. π.Χ.). Δύο εξ’ αυτών όμως, είναι γνωστά ως Μακεδονικά φρούρια και αποτελούν τα ωραιότερα που έχουν βρεθεί ως τώρα στην ενδοχώρα της Θράκης.

 Το φρούριο Μυρτούσας ή Αερικού και το φρούριο της Καλύβας είναι τα δύο αναγνωρισμένα φρούρια από την εποχή του Φιλίππου Β΄ (4ο αι. π.Χ.) στην ευρύτερη περιοχή.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΑΡΧΑΙΑ ΘΡΑΚΗ, ΕΔΩ.


Το φρούριο της Μυρτούσας ή Αερικού βρίσκεται στο ύψωμα «Φρούριο» (υψομ. 614 μ.), στο βορειοδυτικό άκρο του Νομού Ξάνθης, δυτικά του ποταμού Νέστου. Απέχει 4 χλμ. από τον οικισμό της Μυρτούσα και 800 μ. από τον εγκαταλελειμμένο σήμερα οικισμό Αερικό. Από την κορυφή του υψώματος ελέγχονται μεγάλα τμήματα της κοιλάδος του Νέστου, η οποία για πολλούς αιώνες, από την προϊστορική περίοδο έως και την κατασκευή της Εγνατίας οδού στα Ρωμαϊκά χρόνια, αποτελούσε τον βασικό άξονα επικοινωνίας ανάμεσα στη Μακεδονία και στη Θράκη. Η πρώτη επίσκεψη αρχαιολόγου στο φρούριο έγινε το 1973 από τον αρχαιολόγο Διαμαντή Τριαντάφυλλο.

 Ο περίβολος είναι κατεστραμμένος σε πολλά σημεία, αλλά από τα σωζόμενα τμήματα εκτιμάται ότι ήταν κυκλικός, με περίμετρο περίπου 200 μ. Περιέκλειε την επίπεδη κορυφή του υψώματος και τα πιο καλοδιατηρημένα του τμήματα είναι το βορειοδυτικό με μήκος 8,15 μ., ορατό πάχος 1,45 μ. και ύψος 4,10 μ. και το βορειοανατολικό με μήκος 17,40 μ. και μέγιστο ύψος 3,30 μ. Σε μικρό ύψος σώζεται επίσης και το νοτιοδυτικό τμήμα του περιβόλου με μήκος 12,50 μ. και μέγιστο πάχος 2,26 μ.

 Είναι κτισμένα με μαρμάρινους γωνιόλιθους σύμφωνα με το ακανόνιστο τραπεζιόσχημο ή το ακανόνιστο ορθογώνιο σύστημα τοιχοδομίας. Εντυπωσιάζουν οι ανισοϋψείς γωνιόλιθοι με τις οδοντώσεις, τα λοξά λαξεύματα κοντά στους αρμούς και η φυσική ή σφυροκοπημένη επιφάνεια του λίθου. Σε μερικούς από τους λίθους σώζονται χαραγμένα γράμματα και σύμβολα (Ε, Λ, C, Γ, + κ.ά.), που χάρασσαν οι τεχνίτες για να καθορίζουν την ακριβή θέση τους. Σε λίθο του βορειοδυτικού σκέλους που εντοιχίστηκε εκεί σε δεύτερη χρήση, διαβάζεται ανάστροφα και «επί τα λαιά», δηλαδή προς τα αριστερά, τμήμα επιγραφής με τέσσερα γράμματα C E Y Θ (από δεξιά προς αριστερά*), πιθανότατα από το όνομα Σεύθης, γνωστό όνομα βασιλέων και δυναστών της βασιλικής οικογένειας των Οδρυσών Θρακών.

 Το φρούριο τράβηξε την προσοχή των χρυσοθήρων αρκετές φορές στο παρελθόν. Στην προσπάθεια τους να ανακαλύψουν κάποιο θησαυρό προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές. Η πρώτη έγινε το 1976 στο βορειοανατολικό τμήμα, όπου υπάρχει στον τοίχο στόμιο αγωγού. Μία δεύτερη επέμβαση έγινε το 1987 στο βορειοδυτικό τμήμα, όπου έσπασαν και έριξαν στο έδαφος μερικούς γωνιόλιθους.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΘΡΑΚΗ, ΕΔΩ.

Με χαραγμένο "Ε"...

Η κατασκευή του φρουρίου σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Δ. Τριαντάφυλλο συνδέθηκε με τη δραστηριότητα του Βασιλιά Φίλιππου Β’ της Μακεδονίας, όπως και το γειτονικό φρούριο της Καλύβας. Χρονολογείται επομένως στον 4ο αι. π.Χ.

Δυστυχώς καμία συστηματική ανασκαφή δεν έχει γίνει από το 1973 μέχρι και σήμερα (2020)..Παρόλο που είναι ένα από τα λιγοστά και σπάνια μνημεία Ελληνιστικής περιόδου στην Θράκη, οι αρμόδιοι φορείς αδιαφορούν γι αυτό. Το οχυρωματικό έργο της Μυρτούσας θα μπορούσε να μας αποκαλύψει σημαντικά στοιχεία της Μακεδονικής Ελληνιστικής περιόδου στην Θράκη.

 Η εντυπωσιακή κατασκευή με τους πελώριους μαρμάρινους γωνιόλιθους αποδεικνύει την άψογη συμμετρία των δομών και τον καλαίσθητο εντοιχισμό των λίθων. Στους αρμούς διακρίνεται η λεπτομέρεια της επεξεργασίας των μαρμάρων και αυτό είναι δείγμα της εξαιρετικής δουλειάς των Ελλήνων Μακεδόνων τεχνιτών.

 Η εμφάνιση χαραγμένων συμβόλων και Ελληνικών γραμμάτων επάνω στους εντοιχισμένους λίθους του περιβόλου, γεννά την περιέργεια για περεταίρω έρευνα. Υποθετικά, αν θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες εργασίες για την ανάδειξη των θαμμένων τειχών, τότε πιθανότατα να ερχόταν στο φως νέες εγχάρακτες επιγραφές που θα οδηγούσαν σε πολύτιμα συμπεράσματα. Δυστυχώς ούτε αυτό δεν φαίνεται να συγκινεί τους αρμόδιους φορείς..

 Σήμερα το «άγνωστο» φρούριο της Μυρτούσας, είναι περιφραγμένο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης. Το απομακρυσμένο Ελληνιστικό μνημείο παραμένει όμως απροστάτευτο από τους χρυσοθήρες. Επιπλέον ορισμένα σημεία των διασωθέντων τειχών είναι εκτεθειμένα χωρίς να υπάρχει ούτε η αναγκαία στήριξη με την βοήθεια υποστυλωμάτων. Ενδεχομένως μία μελέτη για ενίσχυση της στατικότητας των εναπομεινάντων τειχών να μπορούσε να βοηθήσει στην διάσωση του μνημείου.

 

Με αγάπη για την ανάδειξη της Θράκης,

 

ΠΗΓΕΣ:

Πινακίδα Αρχαιολογικού χώρου Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης .

Τριαντάφυλλος Διαμ. ΑΔ 29 (1973-74), Χρονικά, Β΄.

Τριαντάφυλλος Διαμ. «Οχυρωματικοί Περίβολοι στην Ενδοχώρα της Αιγαιακής Θράκης».

Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.10.2020.

ΛΕΞΕΙΣ: ΑΡΧΑΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ, ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΜΥΡΤΟΥΣΑΣ, ΜΥΡΤΟΥΣΑ, ΦΡΟΥΡΙΟ του ΑΕΡΙΚΟΥ, Αερικο, Θρακη, νομος Ξανθης, 1973, ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ, ΒΑΣΙΛΕΑΣ ΣΕΥΘΗΣ, ΟΔΡΥΣΕΣ ΘΡΑΚΕΣ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΤΕΙΧΟΠΟΙΙΑ, Τσακριδης, Τριανταφυλλος, ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΥΡΤΟΥΣΑΣ, ΚΑΣΤΡΟ του ΑΕΡΙΚΟΥ, παρανεστια, Φιλιππος β

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ