Του Γιώργου Λεκάκη
Στις αρχές Δεκεμβρίου, μια χρονιά κατά τον 7ο αιώνα,
ένας άνδρας που
ονομάζεται Δαμιανός από την περιοχή Fayum της Αιγύπτου, όπου κατοικούσαν κυρίως
Έλληνες – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ - εζήτησε ένα δάνειο, από έναν άλλο άνδρα, τον
Shenoute, το οποίο και του εδόθη. Οι σύντομες συμβάσεις δανείου, όπως αυτή,
είναι αρκετά συνηθισμένες, αν και το ποσόν και άλλες λεπτομέρειες που
παρέχονται διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Αυτό που είναι ασυνήθιστο στο
κείμενο του Δαμιανού είναι ότι δηλώνει ρητά ότι τα χρήματα (μισό χρυσό νόμισμα)
θα δαπανηθούν για φαγητό για τα παιδιά του.
ΠΕΡΙΣΣΟΓΕΡΑ για το ΦΑΓΙΟΥΜ, ΕΔΩ.
Και εδώ έρχεται το ερώτημα: το δάνειο προοριζόταν να αγοράσει
τροφή για να ταΐσει την οικογένειά του ο Δαμιανός ή ήταν αυτό μια υπερβολή για
να το εξασφαλίσει; Συχνά σε κοπτικά κείμενα, οι άνθρωποι που ζητούν δάνεια
δηλώνουν απλώς ότι είναι για την ανάγκη τους, χωρίς να δίνουν περισσότερες
λεπτομέρειες. Κατά καιρούς, οι οφειλέτες είναι πιο σαφείς.
Σε άλλο κείμενο, ένας άλλος Έλληνας, που ονομάζεται Πάμφυλος, ζητεί ένα σημαντικό δάνειο 12 χρυσών νομισμάτων, λέγοντας πως προορίζεται για τις ανάγκες των φτωχών στο χωριό του (βλ. SB Kopt. IV 1793). Μπορούμε να εικάσουμε ότι υπήρχε στην πόλη του Φιλόπτωχο Ταμείο!
Άλλοι λόγοι αρχαίων δανεισμών είναι η καταβολή φόρων, όπως στην
περίπτωση των αδελφών του αρχαίου ναού του Απόλλωνος - Apa Apollo στη Βαλαΐζα -
που εζήτησαν από τον τοπικό φορολογικό αξιωματούχο (Abū 'Amr) 8 χρυσά νομίσματα,
που θα τα επέστρεφαν σε είδος (βλ. P.Bal. II 102, αρχές του 8ου αιώνα) - κάτι που σημαίνει ότι έως τον 8ο αιώνα, τουλάχιστον, υπήρχαν στην περιοχή ναοί του Απόλλωνος!
Καθώς είναι τόσο ασυνήθιστο στις κοπτικές δανειακές συμβάσεις ο
οφειλέτης να είναι τόσο σαφής για το γιατί χρειάζεται το δάνειο, το αίτημα του
Δαμιανού - και η απελπισία του - ξεχωρίζει ακόμη πιο έντονα.
Δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο για αυτόν τον Δαμιανό και τα παιδιά
του. Όμως, αυτό το σύντομο συμβόλαιο είναι ενδεικτικό των προκλήσεων που
αντιμετώπιζαν ορισμένες οικογένειες. Σε δύσκολους οικονομικούς καιρούς, η μόνη
επιλογή που είχαν ορισμένοι γονείς για να ταΐσουν τα παιδιά τους ήταν να πάρουν
δάνεια. Η μέρα αποπληρωμής του δανείου ήταν η 1η Μαρτίου, που σημαίνει ότι ο
Δαμιανός είχε μπροστά του τρεις μήνες για να δώσει πίσω τα λεφτά. Το αν ήταν σε
θέση να τηρήσει αυτήν την προθεσμία και αν η ταλαιπωρία που αντιμετώπισε ήταν
προσωρινή ή μεγαλύτερη, δεν το γνωρίζουμε. Το μόνο που ξέρουμε είναι πως αυτήν
την οικογένεια την περίμενε ένας δύσκολος χειμώνας.
«Στο όνομα του Θεού. Πρώτα, εγώ, ο Δαμιανός, γιος του Κοσμά από τους
Παγούς / Pagi στο Fayem, έγραψα στον Shenoute, γιο του
Ηλία από την πόλη Fayum. Κοίτα, σε ικέτευσα και μου υποσχέθηκες και
μου έδωσες μισό χρυσό νόμισμα ως δάνειο. Το ξόδεψα σε στάρι για τα παιδιά μου.
Είμαι έτοιμος να σας το ξεπληρώσω την 1η του Μάρτη. Δεδομένου ότι έχετε κάνει
ένα καλό πράγμα για μένα - αναγνωρίσατε το κλάμα των παιδιών μου - θα το
ξεπληρώσω με ευγνωμοσύνη και χωρίς διαφωνία»
ΠΗΓΗ: Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, Συλλογή Παπύρων, Papyrus stories, 12.11.2020, μτφρ. Α. Λ. για το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.11.2020.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook