Του αθλητικογράφου, Ανδρέα Γ.
Λεκάκη,
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες που είχαν οριστεί να γίνουν στο Βερολίνο το
1916 δεν διεξήχθησαν ποτέ, αφού το 1914 ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος
διήρκησε μέχρι το 1918. Οι Γερμανοί, που πίστευαν ότι θα κερδίσουν γρήγορα τον πόλεμο,
δεν απέσυραν αμέσως την υποψηφιότητά τους. Όπως αποδείχθηκε όμως είχαν υπολογίσει
λάθος και έτσι για πρώτη φορά η πανάρχαια και αντιπολεμική δύναμη των Αγώνων δεν μπόρεσε να σταθεί ικανή ώστε να σταματήσουν οι εχθροπραξίες και να υπάρξει εκεχειρία,
όπως γινόταν στην αρχαιότητα. Αυτό δείχνει ότι δεν είχαν καταλάβει το αρχαίο πνεύμα των Αγώνων...
Όταν η φρίκη του πολέμου σταμάτησε, αφήνοντας πίσω της εκατομμύρια
νεκρούς, η επιστροφή του σπουδαιότερου αθλητικού γεγονότος ήταν “βάλσαμο” στις αμέτρητες
πληγές που μετρούσε ο κόσμος εκείνη την περίοδο. Το 1920, οκτώ χρόνια μετά την τελευταία
φορά, οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξάγονταν και πάλι. Φυσικά δεν υπήρχε καμία περίπτωση
να γίνουν στη χώρα που προκάλεσε την καταστροφή, τη Γερμανία, με τη ΔΟΕ να αναθέτει
τη διοργάνωση στο Βέλγιο και την Αμβέρσα, σε μια χώρα που είχε δεχτεί πολλά πλήγματα
από τον πόλεμο. Οι χώρες που είχαν προκαλέσει - και τελικά χάσει - τον πόλεμο μάλιστα
(η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία) δεν προσκλήθηκαν καν σε αυτούς
τους Αγώνες, ενώ η ΕΣΣΔ αν και έλαβε πρόσκληση αρνήθηκε να πάρει μέρος. Παρά το
γεγονός πως οι Ολυμπιακοί του 1916 δεν έγιναν, οι Ολυμπιάδες δεν έχασαν την αρίθμησή
τους και αυτή της Αμβέρσας ήταν κανονικά η 7η στη σειρά.
Αν και οι Βέλγοι είχαν μόνο 18 μήνες μπροστά τους για να οργανώσουν
τους Αγώνες, κατάφεραν να ξεπεράσουν τα εμπόδια. Βέβαια, δεδομένων των συνθηκών,
δε θα μπορούσαν να είναι όλα στην εντέλεια, αφού η Αμβέρσα ήταν από τις πόλεις που
είχαν πληγεί σημαντικά από τον πόλεμο. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν την τελευταία στιγμή,
οι εικόνες καταστροφής ήταν ακόμη εμφανείς στην πόλη και οι εγκαταστάσεις δεν ήταν
οι καλύτερες δυνατές. Χαρακτηριστική είναι η δυσαρέσκεια της αμερικανικής αποστολής,
όταν πληροφορήθηκε πως θα έπρεπε να μείνει στους κοιτώνες ενός σχολείου αντί σε
ξενοδοχείο. Οι περισσότεροι αθλητές πάντως ήταν υπομονετικοί και χαρούμενοι, αφού
και μόνο το γεγονός της επιστροφής των Ολυμπιακών Αγώνων μετά από όλα αυτά τα δεινά
που πέρασε η ανθρωπότητα ήταν πολύ σημαντικό. Άλλωστε και ο κόσμος το περίμενε πώς
και πώς, με τους Βέλγους να γεμίζουν το στάδιο χωρητικότητας 30.000 θέσεων από την
πρώτη ημέρα, μιας και η κυβέρνηση είχε αποφασίσει η είσοδος να είναι ελεύθερη, κατανοώντας
τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο λαός ως συνέπεια του πολέμου. Συνολικά
29 χώρες και πάνω από 2.500 αθλητές και αθλήτριες πήραν μέρος, αν και πολλοί από
αυτούς που αγωνίστηκαν στη Στοκχόλμη προ οκταετίας δεν κατάφεραν να δώσουν το παρών,
μιας και ο πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις.
 |
| Η ολυμπιακή σημαία, όπως παρουσιάσθηκε, για πρώτη φορά, στην Αλεξάνδρεια, στις 5.4.1914. |
Η Ολυμπιακή Σημαία και ο Ολυμπιακός
Όρκος
Δύο νέα και πολύ σημαντικά στοιχεία έκαναν την εμφάνισή τους σε αυτή
τη διοργάνωση. Το πρώτο ήταν η Ολυμπιακή Σημαία, με τους πασίγνωστους σε όλους μας
πλέον πέντε κύκλους επάνω σε ένα λευκό πανί. Το λευκό πανί συμβολίζει την ειρήνη,
ενώ οι πέντε κύκλοι είναι εμπνευσμένοι από το πεντάκυκλο έμβλημα του μαντείου των
Δελφών. Οι πέντε κύκλοι συμβολίζουν κάθε μία από τις πέντε κατοικημένες ηπείρους
της γης και τα χρώματά τους (μπλε, κίτρινο, μαύρο, πράσινο, κόκκινο) είναι τέτοια
ώστε ένα τουλάχιστον από αυτά να υπάρχει στη σημαία οποιασδήποτε χώρας που συμμετείχε
στους Αγώνες.
Στην Αμβέρσα επίσης εκφωνήθηκε για πρώτη φορά και ο Ολυμπιακός Όρκος, από τον Βέλγο ξιφομάχο Βίκτωρ Μπουέν, ο οποίος διάβασε το παρακάτω μήνυμα:
“Στο όνομα των διαγωνιζομένων, υπόσχομαι ότι θα λάβουμε μέρος σε αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σεβόμενοι και ακολουθώντας τους κανόνες οι οποίοι τους διέπουν, μέσα στο αληθινό πνεύμα της ευγενούς άμιλλας, για τη δόξα του αθλητισμού και την τιμή των ομάδων μας”.
Έκτοτε καθιερώθηκε η εκφώνηση
του Όρκου από έναν αθλητή (όχι απαραίτητα Ολυμπιονίκη), ο οποίος ορκίζεται για λογαριασμό
όλων των συμμετεχόντων για την τήρηση των κανόνων και το σεβασμό του αθλητικού πνεύματος.
Στα αγωνιστικά, οι Αμερικανοί κυριάρχησαν για μια ακόμη φορά κερδίζοντας
συνολικά 95 μετάλλια και 41 χρυσά, ωστόσο πέρα από τους επίσης συνεπείς Βρετανούς
(43 μετάλλια) είχαν ισχυρό... σκανδιναβικό ανταγωνισμό. Οι Σουηδοί κέρδισαν συνολικά
64 μετάλλια, αλλά σίγουρα ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στους Φινλανδούς, οι
οποίοι έγιναν εκείνη την εποχή μια υπολογίσιμη δύναμη με 34 μετάλλια και 15 χρυσά,
τα 9 από τα οποία στο στίβο, όσα και οι ΗΠΑ!
 |
| Το χρυσό μετάλλιο των Αγώνων του 1920. |
Πάαβο Νούρμι, ο Ιπτάμενος Φινλανδός
Μεγάλο μερίδιο στο θρίαμβο της φινλανδικής αποστολής στο στίβο έχει
σε αυτούς τους Ολυμπιακούς ο θρυλικός Πάαβο Νούρμι, ένας από τους κορυφαίους στην
ιστορία του κλασικού αθλητισμού. Ο Νούρμι λαμβάνει μέρος στους Αγώνες για πρώτη
φορά στην Αμβέρσα και ξεκινάει την κυριαρχία του (θα διαπρέψει και στις επόμενες
διοργανώσεις) κερδίζοντας τρία χρυσά μετάλλια (10.000 μ. και 8.000 μ. ανώμαλου δρόμου
σε ατομικό και ομαδικό) καθώς και ένα αργυρό στα 5.000 μ., χάνοντας την πρωτιά από
τον Γάλλο Γκιγεμό. Ο Γκιγεμό είχε υπηρετήσει για τέσσερα χρόνια στο μέτωπο και αφού
επιβίωσε από τις κακουχίες του πολέμου, κέρδισε και ένα χρυσό μετάλλιο.
Ο Νούρμι υπήρξε μια χαρακτηριστική φιγούρα σε αυτούς τους Ολυμπιακούς.
Βραχύσωμος και ελαφρύς, απόλυτα σοβαρός και συγκεντρωμένος την ώρα του αγώνα και
κρατώντας πάντα το χρονόμετρό του την ώρα που έτρεχε! Για μια 12ετία
(1920-1932) κυριαρχούσε στις μεγάλες αποστάσεις και στη διάρκεια της καριέρας του
κατέρριψε 22 παγκόσμια ρεκόρ, από τα 1.500 έως τα 20.000 μ.
 |
| Η επίσημη αφίσα των Αγώνων είχε βασικό θέμα τον κλασσικό αρχαίο Έλληνα δισκοβόλο... Αλλά το εξώφυλλο του προγράμματος των Αγώνων είχε... διαφήμιση τσιγάρων... |
Άξιος συμπαραστάτης του ήταν μια άλλη σπουδαία μορφή του φινλανδικού
αθλητισμού, ο Χάνες Κολεμάινεν, ο οποίος είχε θριαμβεύσει στην προηγούμενη διοργάνωση
στη Στοκχόλμη, δίνοντας το “έναυσμα” για να αρχίσουν να πρωταγωνιστούν οι Φινλανδοί
στο στίβο. Στη σουηδική πρωτεύουσα ο Κολεμάινεν είχε πάρει χρυσό στα 5.000 μ., στα
10.000 μ. και στα 8.000 μ. ανώμαλου δρόμου. Στην Αμβέρσα, είχε έρθει η ώρα να κερδίσει
και το μαραθώνιο (τερμάτισε 13 δευτερόλεπτα πιο πριν από τον Εσθονό Λόσμαν!), ο
οποίος διεξήχθη την τελευταία στιγμή αφού οι Βέλγοι και οι Βρετανοί είχαν αιτηθεί
στη ΔΟΕ να μη γίνει (είχαμε αναφέρει και στο προηγούμενο κείμενο πως υπήρχαν φωνές
για την κατάργηση του αγωνίσματος μετά το θάνατο του Πορτογάλου δρομέα Λαζάρο στους
Ολυμπιακούς της Στοκχόλμης), Για να επιστρέψουμε στον Κολεμάινεν πάντως, η νίκη
του στο μαραθώνιο απέδειξε για μια ακόμη φορά πως επρόκειτο για έναν εξαιρετικό
αθλητή, ο οποίος ενδεχομένως να είχε κατακτήσει περισσότερα μετάλλια εάν γίνονταν
οι Ολυμπιακοί του 1916.
-Στα 100 μ. νικητής αναδείχθηκε ο Αμερικανός Τσαρλς Πάντοκ, ο οποίος
χαρακτηρίστηκε τότε ως ο “ταχύτερος άνθρωπος του κόσμου”, κόβοντας το νήμα με τη
χαρακτηριστική του κίνηση, κάνοντας άλμα με τα χέρια ψηλά.
-Στα 800 μ. και στα 1.500 μ. κέρδισε ο Βρετανός Άλμπερτ Χιλ, ο οποίος
συνήθιζε να... κοιμάται ανάμεσα στα αγωνίσματα για να ξεκουράζεται.
-Αργυρό μετάλλιο στα 1.500 μ. πήρε ο Βρετανός Φίλιπ Νόελ-Μπέικερ, μετέπειτα
πολιτικός και διπλωμάτης, ο οποίος το 1959 τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης.
-Τρία παγκόσμια ρεκόρ καταρρίφθηκαν: στα 400 μ. μετ' εμποδίων από τον
Αμερικανό Λούμις (54.0), στο άλμα επί κοντώ από τον Αμερικανό Φρανκ Φος (4,09 μ.)
και στο ακόντιο από το Φινλανδό Γιόνι Μίρα (65,78 μ.).
-Στην κολύμβηση κυριάρχησαν οι Αμερικανοί, τόσο στους άνδρες όσο και
στις γυναίκες. Στα 100 μ. ελεύθερο νίκησε για δεύτερη συνεχόμενη διοργάνωση ο Χαβανέζος
πρίγκιπας Καχαναμόκου.
-Στις καταδύσεις από βατήρα 3 μ. κερδίζει η Άιλιν Ρίτζιν από τις ΗΠΑ,
μόλις 14 ετών!
-Στην κωπηλασία κατέκτησε δύο χρυσά μετάλλια ο Τζον Κέλι, ο οποίος
δεν ήταν άλλος από τον πατέρα της βραβευμένης με Όσκαρ ηθοποιού και πργκίπισσας
του Μονακό, Γκρέις Κέλι!
-Επεισοδιακός ήταν ο τελικός του ποδοσφαιρικού τουρνουά ανάμεσα στο
Βέλγιο και την Τσεχοσλοβακία. Οι διοργανωτές, που πήραν εν τέλει το χρυσό, προηγήθηκαν
νωρίς με 2-0 (ήταν και το τελικό σκορ) και στη συνέχεια το παιχνίδι έγινε σκληρό,
με πολλά αντιαθλητικά μαρκαρίσματα να σημειώνονται. Στο τέλος του αγώνα μπήκαν μέσα
στον αγωνιστικό χώρο και οι θεατές, μην αφήνοντας τίποτε όρθιο.
Η Ελλάδα έστειλε 44 αθλητές στο Βέλγιο, χωρίς όμως να έχουμε ιδιαίτερα επιτυχημένη παρουσία. Η μεγαλύτερη επιτυχία μας ήταν στη σκοποβολή, με το ασημένιο μετάλλιο στο στρατιωτικό περίστροφο (30 μ.), ενώ στο ίδιο άθλημα κατακτήσαμε άλλες δύο τέταρτες θέσεις. Η ελληνική ομάδα αποτελούνταν από τους Ι. Θεοφυλάκη, Ι. Σάπα, Α. Βρασινόπουλο, Α. Θεοφυλάκη και Γ. Μωραϊτίνη.
ΠΗΓΕΣ-Βιβλιογραφία: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.5.2021.
Μιχαηλίδης Τ.“Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια του Αθλητισμού”,
εκδόσεις Δρακόπουλου, 1961.
Νάτσιος
Αντ.
“Ένας αιώνας Ολυμπιακοί Αγώνες”, 1997.
Συρράκος Κ. “Ολυμπιακοί Αγώνες: Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα”, ΕΥΡΩΤΥΠ, 1984.
“Αρχαίοι και σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες”, εκδόσεις Promote, 1972
Billioud Jean-Michel, “40 Πρωταθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων”, Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, 2020.
www.wikipedia.org
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook