Η ευεργέτις των Παξών, ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΟΓΔΑΝΟΥ-ΚΑΡΟΥΣΟΥ, που με την διαθήκη της χάρισε τα χρέη που της όφειλαν πολλοί βιοπαλαιστές… - του Σπ. Μπογδάνου

Η ευεργέτις των Παξών,

ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΟΓΔΑΝΟΥ-ΚΑΡΟΥΣΟΥ,

που με την διαθήκη της

χάρισε τα χρέη που της όφειλαν

πολλοί βιοπαλαιστές…

ΕΡΕΥΝΑ: Σπύρου Χ. Μπογδάνου

 

Το 1812 ήρθε στους Παξούς από την Κεφαλονιά ο Σπυρίδων Καρούσος, ως διοικητικός υπάλληλος της Ιονίου Πολιτείας και διατέλεσε Δ/ντής του γραφείου του Διοικητή Παξών Ευτύχιου Ζαμπέλη (1810-1814). Ήταν παντρεμένος με την Αντωνία (Τωνίνα) Μαρτινέγκου από τη γνωστή οικογένεια της Ζακύνθου και είχαν ήδη αποκτήσει από το 1797 στην Κεφαλονιά τον μοναχογιό τους Φωκίωνα. Η Τωνίνα πέθανε από «ασθένειαν ρύσιν του αίματος» σε ηλικία 48 ετών και ενταφιάστηκε στους Αγίους Αποστόλους στις 14 Νοέμβρη 1812.

Μετά το τέλος της Γαλλικής κατοχής ο Σπυρίδων παρέμεινε με την οικογένειά του στους Παξούς, ως εμπορευόμενος. Απόκτησε μεγάλη κτηματική περιουσία και έχαιρε εκτίμησης από την τοπική κοινωνία. Την παράδοση συνέχισε ο γιος του Φωκίων, τον οποίο βρίσκουμε να είναι γραμμένος στον κατάλογο των ευγενών του νησιού του 1844. Παντρεύτηκε την Κονδυλένια (Κονδύλω) Βελιανίτη (αδελφή του Σιορ Τζώρτζη, που ήταν παντρεμένος με τη Σιόρα Λισσάβω) και απόκτησαν την Αντωνία-Τωνίνα το 1834. Πέθανε το 1877 σε ηλικία 81 ετών. Είναι θαμμένος μέσα στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου, όπως και ο πατέρας του Σπυρίδων και η μητέρα του Αντωνία, ακολουθώντας την παράδοση, που ήθελε οι ευγενείς και οι κτήτορες να ενταφιάζονται μέσα στην εκκλησία.

Η Τωνίνα παντρεύτηκε το 1859 σε ηλικία 25 ετών τον Αλέξανδρο Μπογδάνο του Σταματίου (1834 - 1896) και εγκαταστάθηκαν στο νεόκτιστο διώροφο οίκημά της, που σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του Δημήτρη Κίντζιου στο Γάιο. Ο γάμος έγινε στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στα Μπογδανάτικα την Κυριακή 3 Μαΐου. Μάρτυρες ήταν ο Σπυρίδων Μπογδάνος του ποτέ Θεοδώρου έμπορος και ο Νικόλαος Μπογδάνος ράφτης. Το μυστήριο ευλόγησε ο παπαΓεράσιμος Μπογδάνος. Δήμαρχος και Ληξίαρχος ο Αλέξανδρος Βελιανίτης.

Ο Αλέξανδρος ήταν γιος του Ευγενή Σταμάτη Μπογδάνου και διατέλεσε γραμματέας του Διοικητού των Παξών (Secretario della Reggenza) κατά την περίοδο της Αγγλικής Προστασίας. Ήταν κάτοχος μεγάλης κτηματικής περιουσίας. Διατέλεσε Δήμαρχος Γαϊανών από το 1879-1891 δηλ. για τρεις Δημαρχιακές περιόδους. Το πατρικό του σπίτι ήταν αυτό του Χριστόφορου Μπόικου στον κεντρικό δρόμο του Γαΐου, που διαθέτει και πολεμίστρες.

Δυστυχώς δεν απόκτησαν παιδιά. Πρώτη πέθανε η Αντωνία, σε μικρή σχετικά ηλικία, την 1^η Φλεβάρη του 1886 μόλις 52 χρονών και κηδεύτηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων στο Γάιο, από τον παπαΛώλο Βέργο, ενώ ήταν Δήμαρχος ο σύζυγός της. Άφησε με διαθήκη της όλη την περιουσία της στο Δήμο Γαϊανών. Με το περιεχόμενο της διαθήκης αναδεικνύονται τα ευγενικά και αλτρουιστικά της αισθήματα, το μεγαλείο ψυχής και οι προοδευτικές σε σχέση με την εποχή της ιδέες. Η διαθήκη της συντάχτηκε στις 12 Ιουνίου του 1885 και καθιστούσε γενικό κληρονόμο της τεράστιας περιουσίας της, κινητής και ακίνητης, τον Δήμο Γαϊανών. Μετά από 3 μέρες με επιδιαθήκη (συμπληρωματική) προσθέτει: να δίνεται υποτροφία νέων για να σπουδάσουν στην Αθήνα επιστήμη ανάλογη της κλίσης τους, η οικία της να χρησιμοποιείται για φιλοξενία των ερχομένων προσωρινά για δημόσια υπηρεσία, παράλληλα απαγορεύει την είσοδο στις γυναίκες, τη χρήση για χορούς και αν ξαναπαντρευτεί ο άντρας της, να χάνει την ισοβιότητα κατοίκησης. Ορίζει να δοθούν 150 δρχ για το σοβάτισμα του Άι Γιώργη στα Βελλιαντάτικα. Ακολουθούν άλλες δύο επιδιαθήκες με προσθέσεις και διορθώσεις. Η δεύτερη έγινε στις 18 Γενάρη 1886.

Την διαθήκη της, που δημοσιεύθηκε τις 3 Φλεβάρη 1886 πρόσβαλαν οι συγγενείς από την πλευρά του πατέρα της: αδελφές Μαρία, Αιμιλία και Ευγενία θυγατέρες του Μαρίνου Γκράβαρη. Το Δημοτικό Συμβούλιο Γαϊανών παρά τις γνωμοδοτήσεις των δικηγόρων Αθαν. Παραμυθιώτη στην Κέρκυρα και Ξεν. Ψαρά στην Αθήνα, να επιδιωχθεί συμβιβαστική λύση, απέφυγε να αναλάβει τέτοια ευθύνη και προτίμησε τη δικαστική οδό με την απόφασή του 2/30-3-1891. Στη συνέχεια διόρισε δικηγόρους του Δήμου τους Ξεν. Ψαρά, Ηλ. Ποταμιάνο και Ιπποκράτης Καραβία με το πρακτικό 11/3-7-1892. Κατόπιν οι αδελφές Γκράβαρη με απόφαση του Πρωτοδικείου Κέρκυρας πέτυχαν την ακύρωσή της, την οποία απόφαση εφεσίβαλε ο Δήμος. Το 1887 στις 5 Δεκέμβρη το Εφετείο απορρίπτει την αγωγή των Αφών Γκράβαρη και δέχεται την έφεση του Δήμου και παραπέμπει την υπόθεση στο Πρωτοδικείο για περαιτέρω εκδίκαση.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΠΑΞΟΥΣ, ΕΔΩ.

Το Πρωτοδικείο Κέρκυρας στις 5 Απρίλη 1888 ακυρώνει και τις τρεις διαθήκες της Αντωνίας. Το 1893, 28 Ιουνίου ακολουθεί συμβιβασμός. Παραιτείται ο Μιχαήλ Βελιανίτης του Γεωργίου (πρώτος ξάδελφός της από την πλευρά της μητέρας της Κονδυλένιας – γιος του αδελφού της Σιορ Τζώρτζη) πάσης κληρονομικής αξίωσης από την περιουσία της Αντωνίας και αναγνωρίζει αποκλειστικούς κληρονόμους τις αδελφές Γκράβαρη. Τότε οι ανωτέρω αδελφές προχώρησαν σε εκποίηση ελαιοδένδρων προς τρίτους, μεταξύ των οποίων και ο Χαράλαμπος Βελιανίτης του Σταματέλου (Κουτρουμπάλης).

Η υπόθεση πήγε στον Άρειο Πάγο, ο οποίος στις 31 Γενάρη 1894 αναιρεί την απόφαση του εφετείου της Κέρκυρας και παραπέμπει την αίτηση του Δήμου Γαϊανών για την εξέταση της υπόθεσης στο Εφετείο Αθηνών. Στο Εφετείο, που συνεδρίασε στις 13 Οκτωβρίου 1895, πέρα από το Δήμο, εγκαλούσα ήταν και

α) η Ελένη Ζούλα χήρα Σπυρίδωνα Μπογδάνου, ως επίτροπος των ανηλίκων παιδιών της Σταματίου και Ιωάννου Μπογδάνου (ανήψια και κληρονόμοι του συζύγου της Αλέξανδρου Μπογδάνου του Σταμ.),

β) η Σταματούλα Α. Μπογδάνου και

γ) η Μαγδαληνή Στ. Μπογδάνου χα Σπυρ. Μακρή, επιτρόπου των τέκνων της Βιργινίας και Αγγελίνας Μακρή (από το σόι του άντρα της).

Η απόφαση ήταν καταδικαστική για τις αδελφές Γκράβαρη. Τότε ο Δήμος ξεκίνησε δικαστικό αγώνα για να ακυρώσει όσες εκποιήσεις έγιναν από τις πιο πάνω αδελφές από την εν λόγω κληρονομιά. Όμως άλλη απόφαση του Εφετείου Αθηνών στις 25 Νοέμβρη 1895 απορρίπτει την έφεση του Δήμου και των Μπογδάνων. Έτσι μοναδικές κληρονόμοι απέμειναν οι αδελφές Γκράβαρη.

Βασικό ρόλο στην ακύρωση των διαθηκών έπαιξε πέραν του γεγονότος ότι η διαθέτιδα δεν είχε μονογράψει όλες τις σελίδες, το ότι υπήρχε ευεργετική διάταξη στην διαθήκη υπέρ συγγενούς σε τρίτο βαθμό του συντάξαντος την διαθήκη συμβολαιογράφου, καθώς και το γεγονός της κατάργησης του Ιόνιου κώδικα και η εναρμόνιση του δικαίου με αυτό του Βασιλείου της Ελλάδας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:

Γ. Λεκάκης "Παξοί, τα νησιά του Πάθους".

Ο Δήμαρχος Γαϊανών Γεώργιος Ζενεμπίσης καταλήγει την επιχειρηματολογία του ότι, όταν έγινε η αγοραπωλησία ιδιωτών με τις αδελφές Γκράβαρη είχε τελεσιδικήσει η δικαστική διαμάχη με το Δήμο και καμία γνώση δεν είχον για την αναίρεση. Οι τίτλοι ήταν καθαροί και ακολούθησε μεταγραφή νόμιμη. Υπολογίζεται ότι η διατεθείσα περιουσία στο Δήμο ανερχόταν στις 360.000 χρυσές δραχμές ή 15.000 χρυσές λίρες (τεράστιο ποσό για την εποχή).

Στην διαθήκη της, όπως ήδη αναφέρθηκε, κληροδοτεί τα πάντα στο Δήμο αλλά με τις συμπληρωματικές (επιδιαθήκες) αφήνει κληροδοτήματα σε όλους τους συγγενείς και από την πλευρά του πατέρα της αλλά και της μητέρας της, σε όσους πιστά την υπηρέτησαν και σε εκκλησίες. Δίνει εντολή να χαριστούν τα χρέη που της όφειλαν πολλοί βιοπαλαιστές και ως σκοπούς θέτει στον Δήμο την εξασφάλιση ύδρευσης, καθαριότητας, φωτισμού και οδοποιίας του Δήμου, την δαπάνη σπουδών ενός από του αριστεύοντας μαθητές ως γιατρού, φιλολόγου, αρχιτέκτονα – μηχανικού, ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές ανάγκες του Δήμου. Ειδικά για το σπίτι της το αφήνει στο σύζυγό της (Δήμαρχο όντα) για όσο ζει και μετά το θάνατό του, να περιέλθει στην κυριότητα του Δήμου με όλα τα έπιπλά της και να το χρησιμοποιήσουν για την φιλοξενία του Νομάρχη και του Στρατολογικού Συμβουλίου και όλων των επισήμων προσώπων, που θα έρχονταν στους Παξούς για υπηρεσιακούς λόγους. Να την συντηρεί ο Δήμος και να παραμένει το πορτρέτο του πατέρα της Φωκίωνα στη θέση που βρισκόταν.

Παρά το δυσμενές αποτέλεσμα των μακροχρόνιων δικαστικών αγώνων, ο Δήμος Γαίανών, εκτιμώντας τις αγαθές προθέσεις της Τωνίνας Καρούσου Μπογδάνου, τίμησε τη μνήμη της με διάφορες εκδηλώσεις: Το πορτρέτο της είναι αναρτημένο μέχρι σήμερα στο Δημαρχείο και έχει γίνει ονοματοδοσία σε δρόμο του Γαΐου με το όνομά της.

ΠΗΓΕΣ: Ιστορικό Αρχείο Παξών, Αρχείο Χαραλ. Βελιανίτη Κουτρουμπάλη, Αρχείο Χαρίλαου Μπογδάνου Κουλούλου, Έρευνα Γεράσιμου Τράνακα Εφ. ΗΧΩ ΤΩΝ ΠΑΞΩΝ Φ. 137/Μάρτη 1985, Πρακτικά Δ.Σ Δήμου Γαϊανών 1886-1892, Διον. Ζερμπά: Οι Παξοί υπό τους Αυτοκρατορικούς Γάλλους 1961 και Παξινά Ιστορικά Σημειώματα 1970. Γιάννη Δόικα: Λίμπρο ντ΄ όρο των Παξών 1983. Δημητρίου Π. Κόνταρη: Η Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου Παξών. Εφημ. ΗΧΩ των ΠΑΞΩΝ, τ. Ιουνίου 2021. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.8.2021.

ευεργετις Παξοι, ΜΠΟΓΔΑΝΟΥ ΚΑΡΟΥΣΟΥ, χρεη βιοπαλαιστης, ΜΠΟΓΔΑΝΟΣ, 1812 Παξος Κεφαλονια, Καρουσος, Ιονιος Πολιτεια, Διοικητης Παξων Ζαμπελης Τωνινα Μαρτινεγκου Ζακυνθος Κεφαλλονια, ασθενεια ρυσις αιματος ρυση, αιμα, 1812, γαλλικη κατοχη, εμπορος, ευγενης, 1844, Κονδυλενια Κονδυλω Βελιανιτη Σιορ Τζωρτζης, Σιορα Λισσαβω 1834, Αγιοι Αποστολοι Γαιου, ευγενεις κτητορας ταφος, εκκλησια, Κιντζιος Γαιος, Αγια Παρασκευη Μπογδανατικα μαρτυρες ραφτης, Secretario della Reggenza, αγγλικη Προστασια, Δημαρχος Γαιανων Μποικος Γαιος, πολεμιστρα, Γαης, παπαΛωλος Βεργος, διαθηκη αλτρουισμος, 1885 κληρονομος Δημος Γαιανων, επιδιαθηκη υποτροφια σπουδες, Αθηνα φιλοξενια δημοσια υπηρεσια, απαγορευση εισοδου γυναικες, χορος σοβατισμα Αη Γιωργης Βελλιαντατικα, 1886 Γαιανοι, δικηγορος Παραμυθιωτης Κερκυρα Ψαρας Αθηνα, συμβιβασμος, δικαστηριο, 1891, Ποταμιανος Καραβιας 1892, Γκραβαρης Πρωτοδικειο Κερκυρας 1887 Εφετειο Γκραβαρη 1888 1893, εκποιηση ελαιοδενδρο, Κουτρουμπαλης, Αρειος Παγος, 1894 Εφετειο Αθηνων, 1895, Ζουλα επιτροπος ανηλικων παιδιων Μπογδανου Μακρης, 1895 διαθετις διαθετης, μονογραφη, ευεργετικη διαταξη συγγενης συμβολαιογραφος, Ιονιος κωδικας δικαιο, Βασιλειο Ελλαδος, Ζενεμπισης αγοραπωλησια περιουσια χρυση δραχμη χρυση λιρα, υπηρετης, εκκλησια, χαρισμα, χρεος, υδρευση, καθαριοτητα, φωτισμος οδοποιια αριστευσας μαθητης γιατρος, αριστος, φιλολογος, αρχιτεκτονας – μηχανικος, επιπλα Νομαρχης Στρατολογικο Συμβουλιο, πορτρετο πορτραιτο Δημαρχειο

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ