Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν ονόματα και στις αγελάδες τους…

Οι αρχαίοι Έλληνες

έδιναν ονόματα

και στις αγελάδες τους…

Του Γιώργου Λεκάκη

Γνωρίζουμε από την αρχαία ελληνική γραμματεία για ονόματα που έδιναν οι Έλληνες, σε άλογα και σκύλους… Τώρα, η ανάγνωση παπύρων έρχεται να μας διαφωτίσει και για μια ακόμη πλευρά της αγαστής σχέσεως των Ελλήνων με τα ζώα: Έδιναν ονόματα και στις αγελάδες τους!

Ένα αρχείο (γραμμένο στα ελληνικά φυσικά) από την ελληνική περιοχή Φαγιούμ, στην Αίγυπτο, το οποίο χρονολογείται στο 340 μ.Χ. αναφέρεται στην ζωή ενός Ρωμαίου διοικητή φρουράς στην Αίγυπτο.

Ο Φλάβιος Αβινναίος διορίστηκε στην διοίκηση της ίλης[1] στην κώμη Διονυσιάδα[2], στο δυτικό τμήμα του Φαγιούμ των Ελλήνων. Οι επαγγελματικές και ιδιωτικές του δραστηριότητές του είναι γνωστές από μια σειρά παπύρων, που έχουν διασωθεί.

Όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό το αρχείο των παπύρων που έχει μελετηθεί, για την ρωμαϊκή στρατιωτική ιστορία, υπάρχει μια σύμβαση πώλησης που «τραβά τα βλέμματα» των μελετητών, για έναν εντελώς διαφορετικό λόγο: Οι στρατιώτες, του πωλούν αγελάδες, στις οποίες έχουν δώσει… ονόματα!

Ένα λοιπόν έγγραφο από αυτό το «αρχείο Αβινναίου» είναι ένα συμβόλαιο πώλησης, με ημερομηνία 28 Ιουλίου 346 - μπορεί να χρονολογηθεί απολύτως επειδή οι αυτοκράτορες Κωνσταντίνος Β (316 - 340 μ.Χ.) και Κώνστα (337 - 350 μ.Χ.) κατονομάζονται μέσα στον τύπο χρονολόγησης. Αυτό το συμβόλαιο καταγράφει ότι ο Αβινναίος αγόρασε δύο αγελάδες από έναν στρατιώτη, τον Φλάβιο Ηλία, ο οποίος αποσπάστηκε στο στρατόπεδο της Διονυσιάδος. Όπως συμβαίνει συνήθως με τα αρχαία νομικά έγγραφα, μεγάλο μέρος του κειμένου νομιμοποιεί τα μέρη και επιβεβαιώνει την πώληση. Η ίδια η πώληση σημειώνεται σε μερικές γραμμές:

«… Πούλησα στον Φλάβιο Αβινναίο τις αγελάδες που αναφέρονται εν συνεχεία, δύο σε αριθμό, τέλειες, μία μαύρη, ονόματι Σαλε[…]ου[3], και μια άλλη, σκουρόχρωμη, ονόματι Τεϊέη[4], και έχω λάβει από εσάς την τιμή που συμφωνήθηκε μεταξύ μας: 1.200 τάλαντα, από ασήμι του αυτοκρατορικού νομίσματος, εξ ολοκλήρου, στο χέρι. Και εγγυώμαι την πώληση με πλήρη εγγύηση έναντι οποιουδήποτε ατόμου το αμφισβητεί ή καταθέτει αξιώσεις εναντίον της. Ο αγοραστής Αβινναίος επήρε τις αγελάδες από εδώ, όπως είναι, αμετάκλητα».

Αλλά ο Ηλίας δεν ήταν μόνος που ονόμασε τις αγελάδες του! Στο πίσω μέρος ενός λογαριασμού σιτηρών (επίσης στα ελληνικά) υπάρχει ένας κατάλογος πωλήσεων στο χωριό Ανδρομάχη, επίσης της ιδίας επαρχίας (καθώς και άλλα χωριά στο Φαγιούμ, όπως της Θεαδέλφειας, κ.ά.). Ο κατάλογος περιλαμβάνει πωλήσεις προβάτων, αιγών, αλόγων και αγελάδων (μερικές φορές με περιγραφές, αλλά όχι πάντα).

«Ο Ήρων, γιος του Ατίου, πώλησε μια μεγάλη αγελάδα με το όνομα Ταιπίς, 600 ασημένια τάλαντα».

«Ο Π[…]αής από την Θεοξένη, πούλησε μια δαμάλα, με το όνομα Πιπαιής[5] για 800 αργυρά τάλαντα».[6]

Αυτό που είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο από ολόκληρη την λίστα είναι ότι ονομάζονται μόνον οι αγελάδες. Φυσικά θα ήταν δύσκολο να ονομαστούν και τα δέκα πρόβατα που καταγράφονται σε μία από τις καταχωρήσεις (επίσης στα ελληνικά, που πωλήθηκε από τον Σακάωνα, γιο του Στάμπου, από την Θεαδέλφεια).

Γιατί, λοιπόν, κατονομάζονται μόνον αυτές οι αγελάδες;

Μήπως επειδή ονομάσθηκαν μόνον μερικές αγελάδες;

Μήπως γιατί μόνο μερικοί ιδιοκτήτες θεώρησαν ότι τα ονόματα ήταν ένα διακριτικό σημείο και πρέπει να σημειωθούν;

Ή μήπως γιατί αυτά τα συγκεκριμένα ζώα ήταν ιδιαίτερα, ιερά;

Λεπτομέρειες θα μου πεις, που δεν θεωρούνται άξιες συζήτησης, αλλά είναι σημαντικές για την κατανόηση της σχέσεως των ανθρώπων με τα ζώα, που ζούσαν δίπλα τους…

Αξιοσημείωτον είναι, πως και οι σημερινοί Έλληνες έδιναν - και δίνουν ακόμη - ονόματα στα οικόσιτα ζώα τους, και δη τα χρήσιμα και τα μεγάλα (άλογα, κατσίκες, αλλά και αγελάδες)... Σημαντική απόδειξις συνέχειας του ιδίου τρόπου, του ιδίου λαού...

ΠΗΓΗ: Συλλογή Βιβλιοθήκης Γενεύης (P. Abinn. 60 = P. Gr. 6; P. Abinn. 80 = P. Gr. 36 verso). Papyrus-stories, 3.9.2021. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.9.2021.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Alston Richard «Soldier and Society in Roman Egypt: A Social History» (London: Routledge), 1995.

- Bagnall Roger S. «Military Officers as Landowners in Fourth Century Egypt», στο Χείρων / Chiron 22, σελ. 47–54, 1992.

- Barnes Timothy D. «The Career of Abinnaeus», Phoenix 39, σελ. 368-374, 1985 [βλ. και JStor].

- Rémondon Roger «Militaires et civils dans une campagne égyptienne au temps de Constance II» στο Journal des Savants 1965, σελ. 132–143.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Ίλη = μονάδα ιππικού

[2] Από την κώμη Διονυσιάδα (< Tjwnss – βλ. de Cenival 1980, 199 του 229/228 π.Χ. ή «Νέα πόλη» (Νεάπολις) ή «Νέο Χωριό», ίδρυμα του Μακεδόνα Πτολεμαίου Γ΄). Παλαιότερα έλεγαν ότι ιδρύθηκε και ονοματίσθηκε από τον, επίσης Μακεδόνα φυσικά, Πτολεμαίο Δ΄, ο οποίος χαρακτήρισε τον εαυτό του… Νέο Διόνυσο! Αλλά η μαρτυρία του de Cenival κατέρριψε την άποψη (P. Lille dem 110)! Ονομάσθηκε, λοιπόν, από την γενική εύνοια προς την λατρεία του Διονύσου, που είχαν οι Μακεδόνες, και φυσικά και οι Πτολεμαίοι. Ο κάτοικος από την Διονυσιάδα ελέγετο Διονυσιώτης (P. Wisc. II 38).

Από το 217/216 π.Χ. [SB XX 15155] έως το 162 [P.Stras. IV 201]) αναφέρεται ως πόλη με χαλκωρυχεία. Ως Κάστρο Διονυσιάδος αναφέρεται σε κείμενα του 4^ου αιώνα (SB XXII 15286). Δεν αναφέρεται ως πόλη, αλλά ως στρατόπεδο.

Η Διονυσιάδα ήταν «μερίς της Θεμιστού» υπάρχουν γραπτές τεκμηριώσεις από 266 αναφορές σε 196 κείμενα, του 3^ου πΧ - 6^ου μΧ αιώνα. Νυν Qasr Qarun, από τον Κασρ, που ερήμωσε το δυτικό Fayum [βλ. Hewison 1986, σελ. 56-57].

[3] Sale[..]u.

[4] Teeiaei.

[5] Ίσως το όνομα της δαμάλας να είχε προέλθει από το όνομα του ιδιοκτήτη της, το οποίο δεν σώζεται ολόκληρο.

[6] Βλ. P. Abinn. 80 (μτφρ. Έκδ. H. I. Bell, et al.).

αρχαιοι Ελληνες ονοματα ζωων, αγελαδων, Αλογων, σκυλων, ζωα, αγελαδες, ελληνικα, ελληνικη περιοχη Φαγιουμ, Αιγυπτος, 340 μΧ Ρωμαιος διοικητης φρουρας ρωμαικη φρουρα, Φλαβιος Αβινναιος ιλη Διονυσιαδα, παπυρος, παπυρος, ρωμαικη στρατιωτικη ιστορια, συμβαση πωλησης στρατιωτης, πωληση αγελαδας, ονομα, εγγραφο συμβολαιο 346 αυτοκρατορας Κωνσταντινος Β αυτοκρατωρ Κωνστας Ηλιας, αποσπαση στρατοπεδο Διονυσιαδος αρχαιο νομικο εγγραφο, Τειεη, ασημενιο ταλαντο, ασημι αυτοκρατορικο νομισμα, εγγυηση, αμφισβητηση, αξιωση, αμετακλητη, σιτηρα πωλησεις, χωριο Ανδρομαχη, επαρχια, Θεαδελφεια, προβατα, αιγες, αλογα Ηρων, Ατιος, Ταιπις, Θεοξενη, δαμαλας, Πιπαιης Πιπεης, Πιπεις, Τεπις, αργυρο ταλαντο, προβατο καταχωρηση, Σακαων, Σταμπος, ιερα ζωα ιερη αγελαδα, Βιβλιοθηκη Γενευης Γενευη Ελβετιας, ιππικο, Διονυσιας, Tjwnss – de Cenival 1980, 229 228 Νεα πολη Νεαπολις Νεαπολη, Νεο Χωριο, Μακεδονας Πτολεμαιος Γ, Μακεδονια Πτολεμαιος Δ, Νεος Διονυσος, λατρεια Διονυσου, Μακεδονες, Πτολεμαιοι, θεος Διονυσος, Διονυσιωτης, 217 216 162 χαλκος, χαλκωρυχειο, Καστρο Διονυσιαδος 4ος αιωνας Θεμιστος 3ος πΧ 6ος μΧ αιωνας Qasr Qarun, Κασρ Καρουμ, κυνας, κυνων, σκυλος, Fayum

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ