Του Γιώργου Λεκάκη
Το αρχαίο ελληνικό Βουθρωτό (νυν παραφρασμένο… Butrint), στην Βόρειο Ήπειρο, ανασκάφηκε χάριν γεωπολιτικής!
Έχω
πει πολλάκις πως η αρχαιολογία είναι η πλέον διαπλεκόμενη επιστήμη…
 |
| Αεροφωτογραφία μέρους του αρχαίου ελληνικού Βουθρωτού... |
Ο Ντούτσε ανησύχησε πως οι
Γάλλοι κερδίζουν έδαφος στην Αλβανία, και έδωσε εντολή στον υπουργό Εξωτερικών
του να υποστηρίξει μια ιταλική αποστολή. Διορίστηκε ο κόμης Luigi Maria
Ugolini, ένας νεαρός φασίστας προϊστορικός αρχαιολόγος. Ο Ουγκολίνι, ήταν τραυματίας
υπηρετώντας στο Alpine Corps / «Σώμα των Άλπεων» κατά την διάρκεια του Α΄
Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά «υπερκινητικός» αρχαιολόγος. Το 1925 πράγματι ταξείδεψε
στην Αλβανία και επέλεξε δύο τοποθεσίες για ανασκαφές:
Η πρώτη, ένας λόφος στην σπουδαία
αρχαία ελληνική πόλη Φοινίκη, πρωτεύουσα της περιοχής στην πρώιμη ελληνική
εποχή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ περισσότερα: Γ. Λεκάκης "Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5".
Αλλά το
1928, μετέφερε την αποστολή του στο Βουθρωτό. Ήξερε ότι υπήρχαν αρχαία
υπολείμματα από τα απομνημονεύματα του Βρετανού τοπογράφου και κατασκόπου του 19ου
αιώνα, Martin Leake / Μάρτιν Λικ. Ένα από τα τότε νεαρά στελέχη του από την
Αλβανία, ο Hasan Ceka / Χασάν Τσέκα, θυμόταν πώς ο Ουγκολίνι παρέταξε τους εντόπιους
στρατολογημένους εργάτες, για να αποδώσουν τον φασιστικό χαιρετισμό πριν τους
στείλει στα... χαρακώματα…
Ο Ουγκολίνι έκανε ανασκαφές
σε μεγάλη κλίμακα. Ήταν αποφασισμένος να «αποδείξει στον Μουσολίνι» ότι το
Βουθρωτό ήταν ένας σπουδαίος σταθμός στην περιπλάνηση του Τρώα Αινεία, πριν ο Έλλην αυτός ιδρύσει
την Ρώμη. Τα ελληνικά τείχη και οι πύλες έδωσαν υπόσταση στην «Αινειάδα» του
Βιργιλίου… Η σημαντικότητά του ενισχύθηκε από το αρχαίο ελληνικό θέατρο, το τροποποιημένο
στους ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά αξιοσημείωτο και για σειρά αγαλμάτων που είχαν
πέσει στο κοίλον του, στο τέλος της ζωής του.
Ανέσκαψε επίσης ένα βυζαντινό
βαπτιστήριο με σχεδόν τέλειο ψηφιδωτό, τον βυζαντινό καθεδρικό ναό, αμέτρητα
άλλα μνημεία και έβαλε τάφρους σε κάθε ελληνική, ρωμαϊκή και βυζαντινή
τοποθεσία στην περιοχή...
Όταν δεν έσκαβε, δημοσίευε και προωθούσε τις ανακαλύψεις του, δίνοντας στην Αλβανία πλαστή πολιτισμική ταυτότητα, στα επικίνδυνα χρόνια του Μεσοπολέμου. Η Αλβανία αποκτούσε πολιτισμικό απόθεμα, έστω και αν δεν ήταν δικό της…
Αλλά ο Ουγκολίνι πέθανε από ελονοσία τον Οκτώβριο του 1936, σε ηλικία 41 ετών. Δεν είδε την ιταλική κατάκτηση της Αλβανίας το 1939, ούτε βίωσε ταπείνωση καθώς ο ελληνικός στρατός απέκρουε την ιταλική εισβολή της Ελλάδας τον Νοέμβριο του 1940 και κατέλαβε την νότια Αλβανία / βόρεια Ήπειρο…
Η κληρονομιά του Ουγκολίνι
τιμήθηκε μετά τον Πόλεμο. Η κομμουνιστική κυβέρνηση δημιούργησε ένα Ινστιτούτο
Αρχαιολογίας το οποίο συνέχισε τις ανασκαφές στο Βουθρωτό μέχρι το 1990. Το
Βουθρωτό, κοντά στα ελληνικά σύνορα, ήταν απαγορευμένο για τους απλούς
Αλβανούς. Χάριν του Σοβιετικού ηγέτη Κρούτσεφ / Kruschev, που θα το
επισκεπτόταν το 1960, κατασκευάσθηκε ένας δρόμος από τους Αγίους Σαράντα προς
τον αρχαιολογικό χώρο. Αλλά ο Σοβιετικός επρότεινε να κατασκευασθεί μια…
υποβρύχια βάση στην λίμνη του Βουθρωτού με ένα ακόμη βαθύτερο κανάλι, που θα το
συνέδεε τα Στενά της Κέρκυρας - Διαποντίων! Το έργο, θα απαιτούσε την καταστροφή του αρχαίου
Βουθρωτού! Ο επίσης κομμουνιστής δικτάτωρ Ενβέρ Χότζα / Enver Hoxha γράφει ότι
κάτι τέτοιο θα ήταν «πολιτιστικό έγκλημα» και ως τέτοιο ήταν απαράδεκτο. Κάθε ένας
που γράφει απομνημονεύματα προσπαθεί να εξωραΐσει τον εαυτό του… Διότι δεν φημιζόταν για τις αρχαιολογικές ευαισθησίες του... Πάντως, για τον άλφα ή βήτα λόγο, ευτυχώς, η σοβιετική βάση δεν έγινε. Ίσως γιατί δεν
συμφώνησαν οι σύμμαχοι ΕΣΣΔ – Αλβανία. Ίσως γιατί δεν έπεσαν τα χρήματα. Ποιος ξέρει…
Πάντως, ο Κρούτσεφ έφυγε. Και… γαλαντόμως χάρισε… ευκαλύπτους στο Βουθρωτό - σήμερα
τις βλέπει κανείς στις κακοποιημένες πύλες... Και τις λέν «οι ευκάλυπτοι του Κρούτσεφ»
- «πολιτισμικό απόθεμα» και αυτές!!!
Ένα μικρό μουσείο άνοιξε την
δεκαετία του 1980 για να εξυπηρετήσει τον αυξανόμενο αριθμό των αυστηρά
ελεγχόμενων αλλοδαπών τουριστών. Ποιοι ήταν αυτοί; Έλληνες τουριστικοί
πράκτορες που άρχισαν να φέρνουν ημερήσιους ταξειδιώτες από την Κέρκυρα. Μέχρι
το 1995 έρχονταν έως και 25.000!!!
Αλλά για κάποιους λόγους, το περιεχόμενο του μουσείου του Βουθρωτού μεταφέρθηκε εσπευσμένα στα Τίρανα για φύλαξη, και κάποια αγάλματα… χάθηκαν, λεηλατήθηκαν και πουλήθηκαν στην μαύρη αγορά.
ΠΗΓΗ: Απομνημονεύματά Χότζια «The
Artful Albanian». «The Discovery of Butrint - In the Footsteps of Aeneas: Five Years at
Butrint», AJA, 14.1.2000. ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.1.2000.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook