Της αρχαιολόγου Καλλιόπης Μπαϊράμη
Η μόνιμη συλλογή του Αρχαιολογικού
Μουσείου της Ρόδου αποτελείται από ευρήματα ανασκαφών της ιταλοκρατίας κυρίως,
στη Ρόδο και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Μυκηναϊκά κοσμήματα, αγγεία και
μικροαντικείμενα από ταφικά σύνολα της Ιαλυσίας και της Καμίρου από τη Γεωμετρική
ως την Κλασική περίοδο (9ος-4ος αιώνας π.Χ.), γλυπτά Κλασικής και Ελληνιστικής
περιόδου και ροδιακά νομίσματα Ελληνιστικών χρόνων αποτελούν τα κύρια εκθέματα
του Μουσείου. Στόχος της έκθεσης είναι η ανάδειξη των σημαντικότερων ευρημάτων
από τη Ρόδο που βοηθούν στην πληρέστερη κατανόηση της αρχαίας ιστορίας του
τόπου.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο στεγάζεται στο
μεσαιωνικό κτίριο του μεγάλου νοσοκομείου των Ιπποτών. Η οικοδόμησή του άρχισε
το 1440 από τον Μεγάλο Μάγιστρο de Lastic (ντε Λαστίκ), με χρήματα που άφησε με
το θάνατό του ο προκάτοχός του Fluvian (Φλουβιανός), αλλά ολοκληρώθηκε 49
χρόνια αργότερα από τον Μάγιστρο D' Aubusson. Πρόκειται για κτίσμα γοτθικού
ρυθμού με αναγεννησιακά στοιχεία. Οξυκόρυφη πόρτα αποτελεί την είσοδο του
Μουσείου η οποία καλύπτεται με υστερογοτθικά σταυροθόλια. Το κτίριο
περιλαμβάνει εσωτερική αυλή που πλαισιώνεται από διώροφη στοά, στην οποία
ανοίγουν οι αίθουσες και οι αποθήκες του Μουσείου.
Στην αυλή, απέναντι από την είσοδο, δεσπόζει καθιστό λιοντάρι με κεφάλι ταύρου (σ.σ. ταυρολέων) στα πόδια του, Υστεροελληνιστικής περιόδου και μπροστά του εκτίθεται ψηφιδωτό δάπεδο από την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αρκάσας στην Κάρπαθο. Δεύτερο ψηφιδωτό, επίσης από την Αρκάσα Καρπάθου, έχει τοποθετηθεί στην εσωτερική αυλή μπροστά από τις αποθήκες του Μουσείου, που ανοίγονται στη στοά του ισογείου. Στον όροφο βρίσκονται η μεγάλη αίθουσα των ασθενών, η τραπεζαρία και οι αίθουσες της αρχαιολογικής συλλογής. Στη μεγάλη αίθουσα των ασθενών έχουν εκτεθεί ανάγλυφες επιτύμβιες πλάκες των ιπποτών, ιπποτικά εμβλήματα και ρωμαϊκή σαρκοφάγος που χρησιμοποιήθηκε ως τάφος του Μεγάλου Μαγίστρου Κορνεγιάν. Στην τραπεζαρία έχουν τοποθετηθεί ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες της Ύστερης Αρχαιότητας από τη Νίσυρο.
Στις αίθουσες της νότιας πλευράς της
στοάς εκτίθενται δείγματα της ροδιακής πλαστικής από την Αρχαϊκή ως τη Ρωμαϊκή
περίοδο. Οι δύο κούροι και το περιρραντήριο από την Κάμιρο αποτελούν τα κύρια
εκθέματα της αρχαϊκής αίθουσας, η οποία χρησίμευε αρχικά ως μαγειρείο του
νοσοκομείου των ιπποτών. Ακολουθεί η αίθουσα της Τιμαρίστας με την επιτύμβια
στήλη της Κριτούς και Τιμαρίστας του 5ου αι. π.Χ. από την Κάμιρο και τη στήλη
της Καλλιαρίστας από τη Ρόδο του 4ου αι. π.Χ. Στον κήπο του Μουσείου έχουν
εκτεθεί γλυπτά, όπως το άγαλμα Νίκης και ανάγλυφες στήλες Ελληνιστικής
περιόδου. Στη νότια εσοχή του αιθρίου έχει στηθεί αναπαράσταση επιτυμβίου
ναΐσκου με τρόπαιο και έχει επιστρωθεί ψηφιδωτό δάπεδο από την Αρκάσα της
Καρπάθου. Στις επόμενες τρεις αίθουσες παρουσιάζονται γλυπτά Ελληνιστικών
χρόνων, όπως το άγαλμα αιδουμένης Αφροδίτης, υπερφυσικού μεγέθους, το κολοσσικό
κεφάλι Ηλίου, αντιπροσωπευτικό έργο του ροδιακού μπαρόκ, το αγαλματίδιο της
Αφροδίτης απολουομένης, μετάπλαση του φημισμένου έργου του Δοιδάλσα, το ρωμαϊκό
πορτραίτο του ποιητή της Νέας Κωμωδίας Μενάνδρου.
Στις 15 αίθουσες της βόρειας
και δυτικής πλευράς του ορόφου φιλοξενούνται ταφικά σύνολα (αγγεία και
μικροαντικείμενα) από τον 9ο ως τον 4ο αι. π.Χ., από τις ιταλικές ανασκαφές
στις νεκροπόλεις της αρχαίας Ιαλυσίας και της Καμίρου. Από τα αγγεία ξεχωρίζουν
οι αμφορείς τύπου Φικελλούρων με παράσταση ζώων σε ανοιχτό φόντο και οι κύλικες
Βρουλιάς με εγχάρακτα και γραπτά κοσμήματα σε ανοιχτό και μελανό βάθος,
προϊόντα ροδιακών πιθανώς εργαστηρίων, Αρχαϊκής περιόδου, που οφείλουν το όνομά
τους στις τοποθεσίες όπου βρέθηκαν. Στις αίθουσες 14 και 15 έχουν εκτεθεί
μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία του 6ου, 5ου και 4ου αι. π.Χ. Στην αίθουσα
οκτώ εκτίθενται κοσμήματα Μυκηναϊκής περιόδου και θησαυρός ροδιακών αργυρών
νομισμάτων Ελληνιστικής εποχής.
Η πρώτη έκθεση του Αρχαιολογικού
Μουσείου της Ρόδου χρονολογείται από το 1914 και οργανώθηκε από την Ιταλική
Αρχαιολογική αποστολή. Περιελάμβανε προϊστορικά και μυκηναϊκά αντικείμενα,
αγγεία Γεωμετρικής, Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου, γλυπτά, επιγραφές, συλλογή
ροδιακών ενσφράγιστων αμφορέων, νομίσματα, συλλογή βυζαντινής και μεσαιωνικής
εποχής καθώς και λαογραφική συλλογή.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν
μεγάλης έκτασης επισκευές για την αποκατάσταση των βομβαρδισμένων τμημάτων του
κτιρίου. Παράλληλα η δυτική πλευρά του ορόφου έλαβε την αρχική της μορφή με την
ανακατασκευή των μεσοτοίχων των δωματίων, τους οποίους είχαν κατεδαφίσει οι
Ιταλοί για να δημιουργήσουν ενιαία αίθουσα, όπου είχαν εκτεθεί τα μυκηναϊκά
ευρήματα.
Ο πρώτος μετά την ενσωμάτωση των
Δωδεκανήσων στο ελληνικό κράτος Έφορος Αρχαιοτήτων Ι. Κοντής και ο τότε
επιμελητής Γ. Δοντάς οργάνωσαν την έκθεση της συλλογής γλυπτών. Εργασίες
επανέκθεσης των ευρημάτων από τις νεκροπόλεις της Ιαλυσού και της Καμίρου
πραγματοποιήθηκαν σε διαδοχικές περιόδους κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970 από
τους τότε επιμελητές αρχαιοτήτων Ι. Παπαποστόλου και Η. Ζερβουδάκη.
Η πρώτη έκθεση του Αρχαιολογικού
Μουσείου χρονολογείται από το 1914, την περίοδο της Ιταλοκρατίας της Ρόδου και
οργανώθηκε από την Ιταλική Αρχαιολογική αποστολή, με υπεύθυνο τον αρχαιολόγο
Α.Μaiuri. Περιελάμβανε προϊστορικά και μυκηναϊκά αντικείμενα, αγγεία
γεωμετρικής, αρχαϊκής και κλασικής περιόδου, γλυπτά, επιγραφές, συλλογή
ροδιακών ενσφράγιστων αμφορέων, νομίσματα, συλλογή βυζαντινής και μεσαιωνικής
εποχής και λαογραφική συλλογή. Σκοπός του Μουσείου ήταν να περισυλλεγούν τα
αρχαία αντικείμενα που ήταν διάσπαρτα στη Ρόδο και τα γύρω νησιά και κινδύνευαν
να χαθούν.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την
ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, έγιναν μεγάλης έκτασης
επισκευές για την αποκατάσταση των βομβαρδισμένων τμημάτων του κτιρίου.
Παράλληλα η δυτική πλευρά του ορόφου έλαβε την αρχική της μορφή με την
ανακατασκευή των μεσοτοίχων των δωματίων, τους οποίους είχαν κατεδαφίσει οι
Ιταλοί για να δημιουργήσουν ενιαία αίθουσα όπου είχαν εκτεθεί τα μυκηναϊκά
ευρήματα. Ο πρώτος μετά την ενσωμάτωση Έφορος Αρχαιοτήτων Ι. Κοντής και ο τότε
επιμελητής Γ. Δοντάς οργάνωσαν την έκθεση της συλλογής γλυπτών. Εργασίες
επανέκθεσης των ευρημάτων από τις νεκροπόλεις της Ιαλυσού και της Καμίρου
πραγματοποιήθηκαν σε διαδοχικές περιόδους κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970 από
τους τότε επιμελητές αρχαιοτήτων Ι. Παπαποστόλου και Η. Ζερβουδάκη.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου εποπτεύεται από την ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Cook R.M., "Fikellura Pottery", BSA 34, (1933-34), 12, F5.
- Cook R.M., Dupont P., East Greek Pottery, London, 1988, 114-115.
- Jacopi G., "Il museo archeologico di Rodi", ClRh I, Ρώμη, 1928, 22-25, εικ. 5-6.
- Jacopi G., "Scavi nella necropoli di Jalisso 1924-1928", ClRh III, Ρώμη, 1931, 28-29, εικ.11, 12.
- Jacopi G., "Scavi nelle necropoli camiresi", ClRh IV, Ρώμη, 1932, 37-42, σελ. 294, εικ. 331.
- Ζερβουδάκης H., Ήλιος και αλιεια, ΑΔ 30, Μελέτες, (1975), σ. 12, υποσημ.67.
- Καρδαρά Χ., Ροδιακή αγγειογραφία, Αθήνα, 1963, 221-222.
- Kinch K.F., Fouilles de Vroulia (Rhodes), 1914
- Lemos An., (ed. J.H. Oakley, W. D.E. Coulson, O. Palagia), Athenian Black--Figure: Rhodes Revised, στα Πρακτικά του Συνεδρίου "Atheian Potters and Painters", Δεκ. 1994, Ρώμη, 1997, 460, εικ. 4.
- Laurenzi L., "Necropoli Ialisie", ClRh VIII, Ρώμη, 1936, 113, εικ. 102.
- Laurenzi L., "Un' immagine del dio Sole rinvenuta a Rodi", Memorie dell' Istituto storico-archeologico "FERT", III, (1938), 21-26.
- Lullies R., Die kauernde Aphrodite, Ρώμη, 1954, 84-85, εικ. 51.
- Merker G.S., Studies in the Hellenistic Sculpture of the island of
Rhodes (Bryn Mawr College Ph.D.), Ρώμη, 1970, 111-115, αρ.14.
- Merker G., The hellenistic scuplture of Rhodes, SIMA 40, 1973, 29-30, αρ. 64, πίν.18.
- Moreno P., Scultura ellenistica, Ρώμη, 1994, 407, υποσημ.716.
- Neumann G., "Zum Helioskopf von Rhodos", AA, (1977), 86-90.
- Pfuhl Ε., Moebius H., Die ostgriechischen Grabreliefs, Mainz, 1977, 22, αρ.46, πίν.12.
- Schaus G.P., "Two Fikellura Vase Painters", BSA 81, Bonn, (1986), 253, αρ.7, 269 εικ. 12.
- Walter-Karydi Ε., Samische Gefaesse des 6. Jahrhunderts v. Chr., Samos VI,1, Bonn, 1973, αρ. 550, εικ. 68, 72, 134, αρ. 594, πίν. 76.
ΠΗΓΗ: Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, πλατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου, Τ.Κ. 85100, Ρόδος (Νομός Δωδεκανήσου), τηλέφωνο: +30 22413 65200, +30 22410-70183, email: efadod@culture.gr. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.9.2020.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook