«Ούλλοι μια κάγκα Σότροπα εδά που φέγγει ακόμη», του Ν. Στ. Καστανία, στα ικαριώτικα, που διατηρούν άφθορες αρχαίες ελληνικές λέξεις - του Γ. Δ. Τσαρνα

«Ούλλοι μια κάγκα Σότροπα
εδά που φέγγει ακόμη»,
του Ν. Στ. Καστανία,
στα ικαριώτικα,
 που διατηρούν άφθορες αρχαίες ελληνικές λέξεις

Του γυμνασιάρχη Γιάννη Δ. Τσάρνα

 

Κάθε τόπος έχει το γλωσσικό του ιδίωμα. Το πράγμα παρέστησε παραστατικώτατα ο Κ. Δ. Βυζάντιος στα μέσα του 19ου αιώνα στη χαριτωμένη “Βαβυλωνία” του, έργο πολυδιαβασμένο και σαν θεατρικό πολυπαιγμένο, όπου ο Χιώτης και ο Κρητικός, ο Κεφαλλωνίτης και ο Ανατολίτης και ο Σοφολογιώτατος που μολονότι μιλούν Ελληνικά, όμως ο καθένας στο τοπικό του ιδίωμα, δυσκολεύονται να συνεννοηθούν και επικίνδυνα παρεξηγούνται μέχρι συμπλοκής.

 

Το Ικαριακό γλωσσικό ιδίωμα, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του αρχαϊσμού του. Πολλές οι αρχαιοελληνικές λέξεις άφθορες - απώλεσαν εώρακα - και πλείστες όσες παρεφθαρμένες-ήφα “ρασκόν” (ορεσκώον)-ερίφιον, α τοφ φέρω θέλει “ράστιν” (ράδιος-ράστος), “σύμπαλε” τη φωτιά, με σύμπαλε (συμβάλλω-συμβολή).

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΙΚΑΡΙΑ, ΕΔΩ.

Ο Γεώργιος Ν. Χατζιδάκης ο σοφός καθηγητής της γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εμελέτησε το γλωσσικό Ικαριακό ιδίωμα παρεμείνας επί μακρόν εις το νησί περί το τέλος του 19ου αιώνα και εδημοσίευσε σχετική μελέτη αξιόλογη.

 

Στη μελέτη του αυτή αναφέρει, ότι οι Ικάριοι αρέσκονται εις το “ράστον” και ότι τους χαρακτηρίζει η ραστώνη. Με την αναδημοσίευση της μελέτης του ανασκευάζει: “πληροφορούμαι μετ' ευχαριστήσεως ότι έκτοτε οι καλοί Ικάριοι πολλά επί την πρόοδον επιτελούσιν”.

 

Γνωρίσματα του γλωσσικού Ικαριακού ιδιώματος, η υπέρβαση των συμφώνων, η χρονική αύξηση αντί της συλλαβικής, η απάλειψη της καταλήξεως “α” κ.λ.π.

 

Χαρακτηριστικά του ο βαρύς τονισμός των φθόγγων “γκα” “μπε” “ντε” και το βαρύ και ένρινον γενικά της προφοράς του. Ο τονισμός των διπλών γραμμάτων, το βραχύ του λόγου, το μακρόσυρτο όμοιο με την περπατησά του.

 

Έχομε την ταπεινή γνώμη, ότι ο Ικαριακός λόγος και το καθόλου “είδησιν” του, προσιδιάζει μάλλον με το Δωρικόν, (το Λακωνικόν και βαρύ) μολονότι η Ικαρία ανήκεν εις το Ιωνικό σύμπλεγμα. (Ήφαε-ήφυε-ήγκαψε-εμ πάω-εμ παίζω-συμπέθερε-συμπέθερε πουλείς μου τηφ φοράδαν, εν τημ πουλώ συμπέθερε γιατ' ειναι γκαστρωμένη).

 

Πρώτος ο Νίκος Καστανιάς παρουσίασε σε συνέχεια το γλωσσικό ιδίωμα της Ικαρίας αποσπασματικά, με τους τίτλους “Κουβέντες της Πεζούλας” και με το ψευδώνυμο “Κωστάντης”, “Χρόνου-γύρισε” με το ψευδώνυμο “Γεροντής” αργότερα, εις τον τοτινό τοπικό Τύπο του 1946 και εξής.

 

Τα δημοσιεύματα εκείνα μας εντυπωσίαζαν γιατί ήσαν τα γνήσια Καριώτικα και είχαν ομορφιά και χάρη. Ο Α. Πουλιανός εις το αξιόλογο έργο του, χρησιμοποιεί κατά μέγα μέρος σε νεώτερη φάση το Ικαριακό ιδίωμα.

 

Ο Νίκος Καστανιάς, με την έμπειρη γλωσσική και λαογραφική του σκαπάνη, ανέσκαψε πιο βαθειά και πιο πλατειά το γλωσσικό και λαογραφικό περιβόλι της Νικαριάς και ανέσυρε θησαυρό τον οποίον παρουσιάζει εις σειρά βιβλίων, εκ των οποίων το πρώτο ανά χείρας.

 

Εις το έργο του Νίκου Καστανιά, απλώνεται εις το Ικαριακό ιδίωμα η ζωή της Νικαριάς σε όλες τις εκδηλώσεις της.

 

Είναι έργο γλωσσικό ιδιωματικό της Ικαρίας, αλλά και λαογραφικό. Και έχει ο λόγος του μουσικότητα και μελωδικότητα, μοιάζει με τραγούδι, έχει κάτι το προσωδιακό. Είναι έργο λογοτέχνημα και είναι ποίηση. Έχει ομορφάδα και έχει χάρη. Είναι προϊόν πόνου πολλού και χρόνου μακρού. Είναι έργο ζωής, είναι έργο εθνικό. Διαβάζεται ευχάριστα και όταν το πιάσεις δεν σε αφήνει.

 

Η διατήρηση των αρχαιοελληνικών λέξεων, οφείλεται εις το ότι κατά την περίοδο της πειρατείας, οι ολίγοι κάτοικοι της Ικαρίας, διεσώθησαν εις τα (χωστοκέλλια-κρυφοκέλλια) και εις τα χαμηλά σπίτια με τον (αναφάντην), ανάμεσα σε λαγκαδιές και μέρη απρόσιτα για το αθέατον. Και έτσι η αρχαιοπρεπής Ικαριακή διάλεκτος δεν έχασε τη συνέχειά της, διαψεύδοντας και τον Φαλμεράυερ.

 

Το έργο αυτό του Νίκου Καστανιά, πλαισιώνει και πλουτίζει με ιστορικές αναφορές ο έγκυρος λόγος του Ικαρίου πια ιστορικού Ιωάννου Μελά, με την ιστορική θεώρηση μέσα από το κείμενό του που ακολουθεί “Αντίλαλοι από την κατακόμβη της λαλιάς των Θεών”.

Μετά από κάθε διήγημα ακολουθεί γλωσσάρι.

ΠΗΓΗ: Από τον πρόλογο του ομωνύμου βιβλίου, εκδ. Β. ΓΙΑΝΝΙΚΟΣ, Αθήναι. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.10.2021.


Ουλλοι καγκα Σοτροπα εδα Καστανιας, ικαριωτικα, Τσαρνας, γλωσσικο ιδιωμα, Βυζαντιος 19ος αιωνας Βαβυλωνια θεατρικο Χιωτης Χιος, Κρητικος, Κρητη, Κεφαλλωνιτης γλωσσαρι ντοπιολαλια, Ανατολιτης Κεφαλλονιτης Ανατολη, Κεφαλονιτης Ανατολια, Κεφαλονια Κεφαλλονια Σοφολογιωτατος ελληνικα, τοπικο συνεννοηση, παρεξηγηση, ικαριακο γλωσσικο ιδιωμα, αρχαισμος αρχαια ελληνικη λεξη απωλεσαν εωρακα παραφθαση, ηφα ρασκον ορεσκωον εριφιον, εριφι, ραστιν ραδιος - ραστος, συμπαλε συμβαλλω συμβολη, Χατζιδακης γλωσσολογια, Ικαρια Ικαριοι ραστωνη Ικαριος υπερβαση συμφωνο, χρονικη αυξηση συλλαβικη, καταληξη, τονισμος φθογγος, ενρινο προφορα διπλο γραμμα βραχυ λογος, μακροσυρτο Ικαριακος λογος ειδησιν Δωρικο, Λακωνικο βαρυ, Ιωνια ηφαε - ηφυε - ηγκαψε πουλω ψευδωνυμο Κωσταντης, Γεροντης 1946 Καριωτικα Πουλιανος καρια λαογραφια Νικαρια μουσικοτητα μελωδικοτητα, τραγουδι, προσωδια λογοτεχνημα ποιηση αρχαιοελληνικη λεξη, πειρατεια, χωστοκελλια κρυφοκελλια χωστοκελλι κρυφοκελλι χωστοκελια κρυφοκελια χωστοκελι κρυφοκελι κελια κελια, σπιτι αναφατης Φαλμεραυερ, Μελας, Φαλμεραιερ
Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

    ΣΧΟΛΙΑ
    ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ