Του οικονομολόγου Τζανή Γκούσκου,
Εκείνο τον καιρό έγραφα την «Ελλήνων Οδύσσεια», όπου
μεταξύ των άλλων, είχα βυθιστεί στην αλφαβήτα και στην ερμηνεία της κατά την
δωρική διάλεκτο.
Αν είναι αλήθεια, λέω, τότε ο Ωμέγα του Κενταύρου, που
αποδίδεται με το Ωμέγα της αλφαβήτα, πρέπει να είναι το μεγαλύτερο άστρο του
αστερισμού.
Γύρισα με αγωνία στο γραφείο μου να ψάξω στον υπολογιστή αν αληθεύει η εικασία μου…
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Γιός του Κρόνου και της Ωκεανίδας νύμφης Φιλύρας, εξ ού και το προσωνύμιο Φιλλυρίδης. Υβριδική μορφή, όπως όλοι οι κένταυροι και
άλλα χιμαιρικά πλάσματα του μυθικού κόσμου, διακρίνεται από τους υπόλοιπους του
είδους του για την προαιώνια σοφία που κατείχε και την ανάγκη του να την
μεταβιβάζει στους ανθρώπους, όπως ο Προμηθέας τη φωτιά.
Ιατρική, βοτανολογία, αστρονομία, πολεμικές τέχνες,
μουσική. Μαθητές του ο Ασκληπιός, ο Αχιλλέας, ο Ηρακλής, ο Μήδειος (γιός του
Ιάσονα και της Μήδειας),
Στη μάχη των Κενταύρων με τον Ηρακλή, ο Κένταυρος
Χείρων, θα τραυματισθεί κατά λάθος από ένα βέλος του Ηρακλή βουτηγμένο σε
δηλητήριο ύδρας για το οποίο δεν είχε αντίδοτο.
Ως αθάνατος που ήταν, αδυνατούσε να πεθάνει, και βασανιζόμενος από φοβερούς πόνους, ικέτευσε τον Δία να τον απαλλάξει από την αθανασία του. Κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο στην κοσμική τάξη των πραγμάτων και μόνο μετά από παρέμβαση του Προμηθέα, ο οποίος δέχθηκε να ανταλλάξει τη θνητότητα του με την αθανασία του Χείρωνα, ο Ζευς θα εγκρίνει την αποχώρησή του από τα γήινα. Αλλά δεν θα τον αφήσει στην αφάνεια, θα τον πιάσει και θα τον εξακοντίζει στον ουρανό. Έτσι προέκυψε ο αστερισμός του Κενταύρου.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΚΕΝΤΑΥΡΟΥΣ, ΕΔΩ.
ΠΡΩΘΥΣΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Αναφορές στον Κένταυρο Χείρωνα θα συναντήσουμε στον
Ησίοδο, στον Όμηρο, στον Πίνδαρο. Ιδιαίτερα στον Απολλώνιο τον Ρόδιο (3ος π.Χ.
Αιώνας) στο έργο του «Αργοναυτικά», καθώς περιγράφει μια στάση που έκαναν οι
Αργοναύτες μετά την Ιωλκό, καθώς έμειναν ένα βράδυ στη σπηλιά του Κενταύρου στο
Πήλιο, όπου έφαγαν, ήπιαν και τραγούδησαν:
«Αυτάρ ορών Κένταυρος εθάμβεε, χείρ' επί καρπώ πυκνόν
επισσείων, ούδας δ' ήρασσεν οπλήσι».
...και θαμπωμένος θωρούσε όλα αυτά ο Κένταυρος και κτυπούσε
συχνά το ένα χέρι πάνω στο άλλο και με τις οπλές το έδαφος κτυπούσε .
(Σημ. 1, Από τότε χτυπάμε τα χέρια –παλαμάκια -
συνοδεύοντας τη μουσική). - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "Μουσικής μύησις".
Και θα ανταλλάξουν δώρα:
«Αυτάρ εμοί Κένταυρος εή γέρας ώπασε χειρί, νεβρήν
παραλέην ξεινήιον όφρα φέροιμι».
...τότε ο Κένταυρος μου έδωσε με το ίδιο του το χέρι
ένα δώρο, δέρμα λεοπάρδαλης, ως ανάμνηση της φιλοξενίας.
(Σημ. 2, Θα ήταν μια επιφανειακή ερμηνεία αν σταθούμε
μόνο στο λεκτικό του κειμένου, διότι αυτό το δώρο (δέρμα λεοπάρδαλης) δεν ήταν
χρήσιμο στους Αργοναύτες. Ωστόσο ελλείψει άλλων μέσων εκείνη την εποχή, τα
δέρματα ζώων χρησίμευαν ως χάρτες επίγειων αποτυπώσεων καθώς και τ’ ουρανού.
Κάτι τέτοιο, με την πολλαπλότητα των σχεδίων επάνω, μοιάζει με το δέρμα
λεοπάρδαλης, Για τους λόγους αυτούς, θα ήταν πιο δόκιμο να υποθέσουμε ότι ο
Κένταυρος παρέδωσε στους Αργοναύτες ένα δέρμα με τους χάρτες του Ουρανού ως
πλοηγό για την Αργώ. - ΔΕΙΤΕ: Γ. Λεκάκης "Πού είναι θαμμένη η ΑΡΓΩ).
Καθ’ όλου τυχαίο το δώρο του Κενταύρου στους
Αργοναύτες, διότι μεταξύ αυτών, ήταν και ένας αστρολόγος:
«Αγκαίός τ' έμολε Πλευρώνιος, ός ρα πορείας ουρανίας
άστρων εδάη, κύκλους τε πλάνητας. Δίζετο γάρ τά τ' εόντα τά τ' εσσόμεν'
ανθρώποισιν».
...και ο Αγκαίος φάνηκε απ’ τη Πλευρώνα που τις
ουράνιες πορείες γνώριζε των άστρων και τις πλανητικές τροχιές. Και μέσα απ’
αυτά ζητούσε να μάθει των ανθρώπων τα τωρινά και τα μελλούμενα.
(Σημ. 3, Η Πλευρώνα είναι αρχαία πόλη, 3 χλμ ΒΔ του
Μεσολογγίου, που ήκμασε κατά την Μινωική περίοδο και έλαβε μέρος στον Τρωικό
πόλεμο με 18 πλοία.)
Την άλλη μέρα, κατά την αποχώρηση τους, θα τον δουν οι
Αργοναύτες να προσεύχεται γι’ αυτούς.
«Αλλ' ότε δή σπήλυγγος άπο προθορόντες έβημεν άκρης εκ
σκοπιής ο γέρων ανά χείρας αείρων Φιλλυρίδης ηράτο, θεούς δ' επεκέκλετο πάντας
νόστον μέν Μινύαισιν, ιδέ κλέος εσθλόν αρέσθαι οπλοτέροις βασιλεύσι καί
εσσομένοις μερόπεσσιν».
…αλλά όταν προχωρήσαμε και απομακρυνθήκαμε από τη
σπηλιά του, είδαμε τον γέροντα Φιλλυρίδη σε μια βουνοκορφή με υψωμένα τα χέρια
να προσεύχεται και τους Θεούς να επικαλείται όλους, για καλή επιστροφή των
Μινύων και γι’ αγαθή δόξα των νέων βασιλιάδων στις μεταγενέστερες γενιές.
(Σημ. 4, Από τότε υψώνουμε τα χέρια μας στον ουρανό,
ως επίκληση στα θεία. Επίσης, η βουνοκορφή, δηλ. στο ψηλό σημείο που ευχήθηκε ο
Κένταυρος Χείρων, αποτελεί συνέχεια των ναών που έκτισαν οι Έλληνες τότε και
έκτοτε. Είναι όπως Υψιλόν της αλφαβήτα.)
ΎΣΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Ο Άρατος ο Σολεύς τον αποκαλεί με το ίδιο όνομα, που ήταν και το κυρίαρχο στην αρχαία Ελλάδα, και με το συνώνυμο στα έπη και την Αιολική διάλεκτο Ιππότα Φηρ. Ο Απολλόδωρος πίστευε πως ήταν ο Φόλος, που η μετάνοια του Ηρακλή επειδή τον είχε σκοτώσει άδικα τον ανέβασε στον ουρανό με την επωνυμία Ευμενής (ο καλοπροαίρετος). Αντιθέτως, ο Ερατοσθένης διατεινόταν ότι αντιπροσώπευε τον Χείρωνα, όνομα σε συχνή ποιητική χρήση μέχρι και το τέλος της ρωμαϊκής εποχής (Chiron κ΄ Chyron) και σε νεότερα αστρονομικά έργα για τον αστερισμό μέχρι τον 19ο αιώνα. Ο μύθος του Κενταύρου Χείρωνος πιστευόταν από αρκετούς ότι είχε ιστορικές ρίζες, ακόμα και από τον Νεύτωνα, θεωρώντας ότι ο Κένταυρος Χείρων ήταν ο επινοητής των αστερισμών.
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
Ο αστερισμός του Κενταύρου (Λατινικά Centaurus, συντ.
Cen) καταγράφηκε επισήμως κατά την αλεξανδρινή περίοδο και αποτελεί έναν από
τους 88 αστερισμούς που αναγνώρισε μετέπειτα η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Τα
γράμματα των αστέρων του καταγράφονται με τα 24 γράμματα της ελληνικής
αλφαβήτα, αρχής γενομένης με το Άλφα έως το Ωμέγα.
Ο αστερισμός του Κενταύρου βρίσκεται στο νότιο
ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας και είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, ορατός τις
ανοιξιάτικες νύχτες κατά το επάνω μέρος του. Παλαιότερα λέγεται ότι ήταν ορατός
εξ’ ολοκλήρου (Πλούταρχος), ωστόσο η μετατόπιση του γήινου άξονα περιόρισε την
ορατότητά του.
Ο Άλφα του Κενταύρου είναι ο λαμπρότερος και
αποτελείται από 3 αστέρες, A, B, C, εκ των οποίων ο C, χαρακτηριζόμενος και ως
Εγγύτατος (Proxima) είναι ο πλησιέστερος ήλιος στο ηλιακό μας σύστημα, απέχων
4,22 έτη φωτός.
Ο Ωμέγα, αναφερόμενος και ως NGC 5139, είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος, ερυθρόχρους, ορατός και με γυμνό μάτι. Έχει απόσταση 15.000 έτη φωτός από το ηλιακό σύστημα και αποτελείται από ένα σμήνος 1.000.000 αστέρων. Καθ’ όλου τυχαίο ότι του δόθηκε το όνομα Ωμέγα, διότι όπως έχουμε πει το Ωμέγα της ελληνικής αλφαβήτα, αποτελούσε θαυμαστικό επιφώνημα διάρκειας ΩΩΩΩΩΩ ΜΕΓΑ!!!
Η πρώτη καταγραφή των ελληνικών μύθων και δοξασιών που
συνοδεύουν τους αστερισμούς έγινε από τον Αλεξανδρινό ποιητή Άρατο τον Σολέα (303 -240 π.Χ) στο ποίημα «Φαινόμενα» που βασίστηκε στα βιβλία «Φαινόμενα» και
«Ένοπτρον» του μαθηματικού και αστρονόμου Ευδόξου του Κνίδιου.
Τον πρώτο κατάλογο αστερισμών κατέγραψε ο Ίππαρχος ο Ρόδιος, (2ος π.Χ αιώνας), γεωγράφος, χαρτογράφος, αστρολόγος, αστρονόμος και μαθηματικός. Θεωρείται ο πατέρας της αστρονομίας. Στον κατάλογο αυτό περιγράφονται οι αστερισμοί του Βορείου ημισφαιρίου που ήταν ορατοί από την Ελλάδα. Ο κατάλογος αυτός θα χαθεί. Ωστόσο με βάση τον Ίππαρχο, θα εκδοθεί στη συνέχεια (2ος μ.Χ. αιώνα) από τον Αλεξανδρινό φυσικό και φιλόσοφο Κλαύδιο Πτολεμαίο, το έργο «Μεγίστη» όπου θα σωθεί στα Αραβικά ως «Αλμαγέστη» που στηρίζεται στις παρατηρήσεις προγενέστερων αστρονόμων, κυρίως του Ιππάρχου.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.11.2021.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook