Για να μην πεθάνεις από φόβο (πλήξη / έκπληξη), μάθε να μένεις ανέκπληκτος…

Για να μην πεθάνεις από φόβο

(πλήξη / έκπληξη),

μάθε να μένεις ανέκπληκτος…

Του Γιώργου Λεκάκη

Από το ρήμα εκπλήσσω προκύπτει η λέξις έκπληξις,

ενέργεια που σε βγάζει από την πλήξη, τον τρόμο…

(εκπλήττω < πλήττω[1] = χτυπώ, τρομάζω, κέρκω, λήγω[2]

> έκπληξις = άγω / άζω  αάγη / άγη[3] / άκη / άγος, αιδώς, αμφασία / αφασία, αφωνία, βασκανία, εκφόβηση[4], ενθουσία[5], ετεροίωση, θάμβος, θαύμα[6], μίασμα, νεωστασία / νεωτερισμός[7], πτοία / πτώση, ξένισμα[8], σέβας, τάφος / ταφός, τιμή

> εκπλήττομαι = αταίω, θαυμάζω, )…

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ, ΕΔΩ.

Προς έκπληξιν των εχθρών / πολεμίων σκάπτεται τάφρος… Έκπληξη προξενεί το πέλαγος για «το άπειρο βάθος του ύδατος»…

Αλλά το ζητούμενο των αρχαίων Ελλήνων και δη των φιλοσόφων ήταν η αδιαταραξία / αταραξία, το ανέκπληκτον. Να διάγεις έναν βίο, με τέτοια γνώση, που τίποτε να μη μπορεί να σε εκπλήσσει πλέον…

Διότι πολλοί πέθαναν και πεθαίνουν υπό εκπλήξεως (από φόβο / τρόμο) – λ.χ. ο Φοίνικας, στον μύθο του Περσέως...

Να είσαι ἀνέκπληκτος (> το ἀνέκπληκτον[9]), δηλ. αυτός που δεν εκπλήσσεται, απτόητος.

Ποιος μένει ἀνέκπληκτος; Ο «ἀνδρεῖος»[10], ο θαρραλέος, «ἀνέκπληκτος ανήρ»[11]…

Οι αρχαίοι μας συγγραφείς όμως έγραψαν ιδία να μένεις «ἀνέκπληκτος ὑπὸ πλούτων […και…] υπό κακών»[12].

Αναφέρεται δε και το ἀνέκπληκτότατον[13] και ο τύπος «ἀνεκπλήκτως» (υπομένειν)[14].

Κατά την έκπληξη, μένει κανείς άφωνος, ακίνητος, ακρής, ήσυχος, ενεός…

Το επίθετο απαντάται ήδη από τον 5^ο π.Χ. αιώνα και αναφέρεται 55 φορές στην ελληνική γραμματεία.

ΠΗΓΗ: TLG. Μ. Ετυμ. Λεξ. ΣΟΥΔΑΣ. Pl.Tht.165b, Hyp.Fr.117, Plu.2.7a. Γ. Λεκάκης "Ταξείδια με τις λέξεις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.11.2021.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Εκ του πλήττω > πλήκτρον > PLECTRE, plettro, plectro, plectrum, pIectrum, κλπ.

[2] Εξ αυτού: λαξ = κτύπημα, πυξ λαξ, κλπ.

[3] Αγηρός, αγαυρός, κλπ.

[4] Βλ. Ευρ. «Φοίν.», 729.

[5] Εξ αυτού: ενθουσιασμός.

[6] Βλ. Καλλίμαχος.

[7] Κάθε νεωτερισμός προκαλεί έκπληξη.

[8] Η έκπληξις μας ξενίζει.

[9] Βλ. Ξεν.

[10] Βλ. Αριστοτέλη «Ηθ. Νικομ.» {0086.010}, Bekker, 1115b.11.

[11] Βλ. Πλάτων «Θεαίτ.» {0059.006}, Stephanus 165b.9.

[12] Βλ. Πλάτων «Respublica» {0059.030}, Stephanus 619a.2.

[13] Βλ. X. Ages. 6.7. Adv.

[14] Βλ. Πλούτ. 2.260c, Ιεροκλ. CA10p.434M.

φoβος εκπληξη, ανεκπληκτος, ρημα εκπλησσω εκπληξις, πληξη, τρομος εκπληττω < πληττω χτυπψ, τρομαζω, κερκω, ληγω αγω αζω ααγη αγη ακη αγος, αιδως, αμφασια αφασια, αφωνια, βασκανια, εκφοβηση, ενθουσια, ετεροιωση, θαυμα, θαμβος, μιασμα, νεωστασια / νεωτερισμος, πτοια πτωση, ξενισμ, σεβας, ταφος, τιμη > αταιω = θαυμαζω, εκπληττομαι, εχθρος πολεμιος ταφρος πελαγος απειρο βαθος υδωρ, αρχαιοι Ελληνες φιλοσοφος αδιαταραξια / αταραξια, ανεκπληκτον Φοινικας, φοινιξ, μυθος Περσεας απτοτος, ανδρειος θαρραλεος, πλουτος κακο κακα, ανεκπληκτοτατον ανεκπληκτως υπομονη, αφωνος, ακινητος, ακρης, ησυχος, ενεος επιθετο 5ος πΧ αιωνας αρχαια ελληνικη γραμματεια ΣΟΥΔΑΣ πληκτρον λαξ = κτυπημα, πυξ λαξ, αγηρος, αγαυρος, Ευριπιδη Φοινισσες, ενθουσιασμος, Καλλιμαχος, ξενιζω Αριστοτελη Ηθικα Νικομαχεια, Πλατωνα Θεαιτατος Θεαιτητος Πλουταρχου Ιεροκλη

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ