16. Ἥρης
θυμίαμα ἀρώματα
Κυανέοις
κόλποισιν ἐνημένη, ἀερόμορφε (*),
Ἥρα παμβασίλεια,
Διὸς σύλλεκτρε μάκαιρα,
ѱυχοτρόφους αὔρας(*) θνητοῖς παρέχουσα προσηνεῖς,
ὄμβρων μὲν μήτηρ, ἀνέμων(*) τροφέ, παντογένεθλε∙
χωρὶς γὰρ σέθεν
οὐδὲν ὅλως ζωῆς φύσιν ἔγνω∙
κοινωνεῖς γὰρ
ἅπασι κεκραμένη ἠέρι σεμνῶι∙
πάντων γὰρ
κρατέεις μούνη πάντεσσί τ' ἀνάσσεις
ἠερίοις(*) ῥοίζοισι τινασσομένη κατὰ χεῦμα.
ἀλλά, μάκαιρα
θεά, πολυώνυμε, παμβασίλεια,
ἔλθοις εὐμενέουσα καλῶι γήθοντι προσώπωι(***).
Σε κυανούς[1] κόλπους[2] καθισμένη, αερόμορφε(*),
Ήρα
παμβασίλεια, μακάρια σύλλεκτρε[3]
του Διός,
που παρέχεις στους θνητούς προσηνείς[4] ψυχοτρόφους[5] αύρες(*),
Μήτηρ των όμβρων[6], τροφέ των ανέμων(*), παντογένεθλε[7].
Γιατί
χωρίς εσέ τίποτε δεν γνωρίζει συνολικώς την φύση της ζωής.
Γιατί επικοινωνείς[8] με τα πάντα ανακατεμένη με τον σεπτό[9] αέρα(*).
Μόνη τα
πάντα εξουσιάζεις και όλα τα κυβερνάς
Με αέριες ορμές[10](**), εκτινασσόμενη προς το ρεύμα[11].
Αλλά,
μακάρια θεά, πολυώνυμη[12],
παμβασίλεια,
Ας έλθεις ευμενής αγάλλουσα[13], με ωραίο πρόσωπο(***).
 |
| ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Ειδώλιο της θεάς ΗΡΑΣ εξ Άργους, ευρέθη στην Τεγέα Αρκαδίας (Βρετανικό Μουσείο). ΜΕΣΗ: Η θεά Ήρα με βασιλικό διάδημα και σκήπτρο, σε κύλικα του 470 π.Χ. (Μουσείο Μονάχου). ΔΕΞΙΑ: Η θεά Ήρα ως θεά του Φεβρουαρίου / Februara. |
Μερικά αποσπάσματα περί Ήρας:
- Από
τον Δία και τη Ήρα γεννήθηκε ο Ήφαιστος, κάποιοι δε λένε ότι από μόνη την Ήρα.
…τὸ δ’ ἐν χρήσει καὶ ἀερομιγὲς Ἥφαιστος, ἀπὸ τοῦ ἧφθαι ὠνομασμένος, ὅθεν καὶ ἐκ Διὸς καὶ Ἥρας ἔφασαν αὐτὸν γενέσθαι, τινὲς δὲ μόνης τῆς Ἥρας.
Lucius Annaeus CORNUTUS, De natura deorum 33, 6-16.
Η Ήρα
γέννησε τον Ήφαιστο χωρίς να έρθει σε επαφή με άνδρα. Ο Όμηρος λέει ότι και
αυτόν από τον Δία τον γέννησε.
Ἥρα δὲ χωρὶς εὐνῆς ἐγέννησεν Ἥφαιστον, ὡς δὲ Ὅμηρος λέγει, καὶ τοῦτον ἐκ Διὸς ἐγέννησε.
Ψευδο-Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 1,19,1
- Η Ήρα έχει σύζυγο τον βαρύγδουπο Δία:
“Ναυσικάα, θύγατερ μεγαλήτορος Ἀλκινόοιο,
οὕτω νῦν Ζεὺς θείη, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης,
οἴκαδέ τ’ ἐλθέμεναι καὶ νόστιμον ἦμαρ ἰδέσθαι
Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, θ 465.
- Ο Ὅμηρος αναφέρει ότι η χρυσοπέδιλος
Ήρα είναι μητέρα της Ήβης (πατέρας της οποίας είναι ο μεγάλος Ζευς):
τέρπεται ἐν θαλίῃς καὶ ἔχει
καλλίσφυρον Ἥβην,
παῖδα Διὸς μεγάλοιο καὶ Ἥρης
χρυσοπεδίλου
Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, λ 605
- Η Ήρα με τους λευκούς βραχίονες (λευκώλενος) αγαπούσε και τον Αχιλλέα (Πηλεΐονα, γιο του Πηλέα) και τον Αγαμένονα
(Ἀτρείδην, καταγόμενο από την οικογένεια των Ατρειδών):
Πηλείωνι δ’ ἄχος γένετ’, ἐν δέ οἱ ἦτορ
στήθεσσιν λασίοισι διάνδιχα
μερμήριξεν,
ἠ’ ὅ γε φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ
μηροῦ (190)
τοὺς μὲν ἀναστήσειεν, ὃ δ’ Ἀτρείδην
ἐναρίζοι,
ἦε χόλον παύσειεν ἐρητύσειέ τε θυμόν.
ἕως ὃ ταῦθ’ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ
κατὰ θυμόν,
εἵλκετο δ’ ἐκ κολεοῖο μέγα ξίφος, ἦλθε δ’
Ἀθήνη
οὐρανόθεν, πρὸ γὰρ ἧκε θεὰ λευκώλενος
Ἥρη,
ἄμφω ὁμῶς θυμῶι φιλέουσά τε κηδομένη
τε.
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Α, 195
- Η Ήρα καλείται χρυσόθρονος:
ἔνθα πάρος κοιμᾶθ’, ὅτε μιν γλυκὺς
ὕπνος ἱκάνοι
ἔνθα καθηῦδ’ ἀναβάς, παρὰ δὲ
χρυσόθρονος Ἥρη.
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Α, 611
- Η Ήρα έκαμψε (ἐπέγναμψεν) όλους τους
Ολυμπίους, αφού τους ικέτεψε (λισσομένη) υπέρ των Αχαιών:
ἐπέγναμψεν γὰρ ἅπαντας Ἥρη λισσομένη
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Β, 15.
- Η Ήρα, σεβάσμια θεά, θυγάτηρ του
μεγάλου Κρόνου, προετοιμάζει, οπλίζει (ἔντυεν)
τους ίππους με την χρυσή ταινία στο κεφάλι (χρυσάμπυκας):
ἣ μὲν ἐποιχομένη χρυσάμπυκας ἔντυεν
ἵππους
Ἥρη πρέσβα θεά, θυγάτηρ μεγάλοιο
Κρόνοιο
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Ε, 721.
- Η
Ήρα είναι βοώπις, έχει μεγάλους, στρογγυλούς οφθαλμούς
ὣς φάτο, ῥίγησεν δὲ βοῶπις πότνια Ἥρη, καί μιν φωνήσασ’ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Ο, 34
- Ο Άμασις αφιέρωσε, μεταξύ άλλων, στη
Σάμο προς τιμήν της Ήρας
Ἀνέθηκε δὲ καὶ ἀναθήματα ὁ Ἄμασις ἐς τὴν Ἑλλάδα, τοῦτο μὲν ἐς Κυρήνην ἄγαλμα ἐπίχρυσον Ἀθηναίης καὶ εἰκόνα ἑωυτοῦ γραφῇ εἰκασμένην, τοῦτο δὲ τῇ ἐν Λίνδῳ Ἀθηναίῃ δύο τε ἀγάλματα λίθινα καὶ θώρηκα λίνεον ἀξιοθέητον, τοῦτο δ’ ἐς Σάμον τῇ Ἥρῃ εἰκόνας ἑωυτοῦ διφασίας ξυλίνας, αἳ ἐν τῷ νηῷ τῷ μεγάλῳ ἱδρύατο ἔτι καὶ τὸ μέχρις ἐμέο, ὄπισθε τῶν θυρέων. Ἐς μέν νυν Σάμον ἀνέθηκε κατὰ ξεινίην τὴν ἑωυτοῦ τε καὶ Πολυκράτεος τοῦ Αἰάκεος, ἐς δὲ Λίνδον ξεινίης μὲν οὐδεμιῆς εἵνεκεν, ὅτι δὲ τὸ ἱρὸν τὸ ἐν Λίνδῳ τὸ τῆς Ἀθηναίης λέγεται τὰς <τοῦ> Δαναοῦ θυγατέρας ἱδρύσασθαι, προσσχούσας ὅτε ἀπεδίδρησκον τοὺς Αἰγύπτου παῖδας. Ταῦτα μὲν ἀνέθηκε ὁ Ἄμασις.
Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, βιβλ. 2, 182, 5
- Ο Ζευς έκανε γυναίκα του την Ήρα, που έτεκε την Ήβη, τον Άρη και την Ειλείθυϊα. Η Ήρα γέννησε τον λαμπρό Ήφαιστο χωρίς να έρθει σε επαφή με κάποιον άνδρα, ο οποίος Ήφαιστος ήταν ο πιο ικανός στις τέχνες από όλους τους απογόνους του Ουρανού.
[Ζεύς]… λοισθοτάτην δ’ Ἥρην θαλερὴν
ποιήσατ’ ἄκοιτιν,
ἡ δ’ Ἥβην καὶ Ἄρηα καὶ Εἰλείθυϊαν
ἔτικτε
μιχθεῖσ’ ἐν φιλότητι θεῶν βασιλῆι καὶ
ἀνδρῶν.
αὐτὸς δ’ ἐκ κεφαλῆς γλαυκώπιδα γείνατ’ Ἀθήνην,
δεινὴν ἐγρεκύδοιμον ἀγέστρατον
ἀτρυτώνην,
πότνιαν, ᾗ κέλαδοί τε ἅδον πόλεμοί τε
μάχαι τε,
Ἥρη δ’ Ἥφαιστον κλυτὸν οὐ φιλότητι
μιγεῖσα
γείνατο, καὶ ζαμένησε καὶ ἤρισεν ᾧ
παρακοίτῃ,
ἐκ πάντων τέχνῃσι κεκασμένον
Οὐρανιώνων.
Ἡσίοδος, Θεογονία
- Οι Εἰλείθυϊαι, υπεύθυνες για τις πικρές ωδίνες, δηλ. τους πόνους του τοκετού, είναι θυγατέρες της Ήρας
…μογοστόκοι Εἰλείθυϊαι, Ἥρης θυγατέρες πικρὰς ὠδῖνας ἔχουσαι
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Λ, 271.
- Η Ήρα και ο Ζεύς είναι τέκνα του Κρόνου και της Ρέας:
(a) ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ῥέας Ζεὺς Ἥρα τε καὶ πάντες ὅσους ἴσμεν ἀδελφοὺς λεγομένους αὐτῶν, ἔτι τε τούτων
Πλάτων, Τίμαιος
- Η Ήρα ονομάζεται τελεία
Ἥρας τελείας καὶ Διὸς πιστώματα.
Αἰσχύλος, Προμηθεύς Δεσμώτης
- Στο Λακίνιο γινόταν πανήγυρις προς τιμήν της Ήρας, όπου προσήρχοντο όλοι οι Ιταλιώτες:
ὥστε προτίθεσθαι αὐτὸ ἐπὶ Λακινίῳ τῇ πανηγύρει τῆς Ἥρας, εἰς ἣν συμπορεύονται πάντες Ἰταλιῶται
Ἀριστοτέλης, Mirabilium auscultationes, Bekker σελ. 838a line 17
(*) - Η Ήρα σχετίζεται με το στοιχείο του αέρος. Ο νομοθέτης, αυτός δηλαδή που έδωσε τα ονόματα, κρύβοντας αυτή τη σχέση, ονόμασε τον αέρα Ήρα, θέτοντας την αρχή στο τέλος. Θα το καταλάβεις, λέει ο Σωκράτης στον Ερμογένη, αν πολλές φορές πεις το όνομα της Ήρας: ήραήραήραήραήρ….:
ΕΡΜ. Εἶεν, τί δὲ Δήμητρά τε καὶ Ἥραν καὶ Ἀπόλλω καὶ Ἀθηνᾶν καὶ Ἥφαιστον καὶ Ἄρη καὶ τοὺς ἄλλους θεούς, πῶς λέγομεν;
ΣΩ. Δημήτηρ μὲν φαίνεται κατὰ τὴν δόσιν τῆς ἐδωδῆς διδοῦσα ὡς μήτηρ “Δημήτηρ” κεκλῆσθαι, Ἥρα δὲ ἐρατή τις, ὥσπερ οὖν καὶ λέγεται ὁ Ζεὺς αὐτῆς ἐρασθεὶς ἔχειν. ἴσως δὲ μετεωρολογῶν ὁ νομοθέτης τὸν ἀέρα “Ἥραν” ὠνόμασεν ἐπικρυπτόμενος, θεὶς τὴν ἀρχὴν ἐπὶ τελευτήν γνοίης δ’ ἄν, εἰ πολλάκις λέγοις τὸ τῆς Ἥρας ὄνομα.
Πλάτων, Κρατύλος
(**) - Όταν προκλήθηκε η νέμεσις της πότνιας Ήρας, σείεται στον θρόνο της και έκανε να τρέμει (ἐλέλιξ)ε ο μακρινός Όλυμπος
νεμέσησε δὲ πότνια Ἥρη, σείσατο δ’ εἰνὶ θρόνωι, ἐλέλιξε δὲ μακρὸν Ὄλυμπον
Ὅμηρος, Ἰλιάς, Θ, 198
(***) - Η Ήρα, απ’ όλες τις γυναίκες, στις κόρες του Πανδάρεω έδωσε κάλλος (εἶδος) και σωφροσύνη (πινυτή), η Άρτεμις ανάστημα (μῆκος) και η Αθηνά τις δίδαξε να εργάζονται έργα λαμπρά (κλυτὰ), ενώ η Αφροδίτη αιτήθηκε στον Δία γι’αυτές θαλερό (πλούσιο, ακμαίο, με αφθονία) γάμο:
Ἥρη δ’ αὐτῇσιν περὶ πασέων δῶκε γυναικῶν
εἶδος καὶ πινυτήν, μῆκος δ’ ἔπορ’ Ἄρτεμις ἁγνή,
ἔργα δ’ Ἀθηναίη δέδαε κλυτὰ ἐργάζεσθαι.
εὖτ’ Ἀφροδίτη δῖα προσέστιχε μακρὸν Ὄλυμπον,
κούρῃσ’ αἰτήσουσα τέλος θαλεροῖο γάμοιο,
ἐς Δία τερπικέραυνον
Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, υ 70
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 26.1.2022.
TLG, H. LIDDELL – R.
SCOTT, ΣΟΥΔΑΣ, Ησύχιος
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] κυάνεος, α, ον συνηρ. κυανούς,
ή, όν: μέλας, «μπλε», σκοτεινός, μαύρος,
[2] κόλπος: το μέρος από την ζώνη
μέχρι τον λαιμό, κοιλία ή μήτρα, κάθε κοίλωμα όμοιο με κόλπο, κόλπος θαλάσσης,
κοιλάδα
[3] λέκτρον: ανάκλιντρον,
κλίνη, κρεβάτι, νυμφική κλίνη,
[4] προσηνής, ές: ευνοϊκός, πράος
[5] ψυχοτρόφος: αυτός που τρέφει την
ψυχή
[6] όμβρος: βροχή, θύελλα με βροχή
[7] παντογένεθλος: ο τους πάντας
γεννών, πατήρ των πάντων.
[8] κοινωνώ: επικοινωνώ, συμμετέχω
[9] σεμνός: σεπτός, σεβαστός, άγιος
[10] ῥοῖζος: ορμή, ορμητική κίνηση
[11] Χεύμα: ρεύμα
[12] Πολυώνυμος: επί θεοτήτων, που
λατρεύεται με πολλά ονόματα
[13] Γηθέω: χαίρω, αγάλλομαι.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook