Του Γιώργου Λεκάκη
Σήμερα συμπληρώνονται 100
χρόνια από την έκδοση της «Οδύσσειας» / «Ulysses» από τον Ιρλανδό συγγραφέα
Τζέιμς Τζόυς / James Joyce. Ο Τζόυς, ένας αφοσιωμένος φιλέλληνας, επέμεινε ότι
το εξώφυλλο έπρεπε να ταιριάζει με το μπλε της ελληνικής σημαίας (η οποία
ήταν μονίμως αναρτημένη στο διαμέρισμά του, στην πόλη των Παρισίων).
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΙΡΛΑΝΔΙΑ, ΕΔΩ.
Από τα δύο αντίτυπα που ήταν
έτοιμα μέχρι την ημερομηνία δημοσίευσης, ο Joyce επήρε το ένα, χωρίς να το ανοίξει, έως τους εορτασμούς των 40ών γενεθλίων του. Όταν ο Τζόυς το άνοιξε και τελικά είδε
την «Οδύσσειά» του δεμένη με ελληνικά χρώματα (λευκά γράμματα σε ένα μπλε
φόντο) συγκινήθηκε βαθειά...
Ο Τζόυς, βυθισμένος στον
θαυμασμό του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, κατασκεύασε το μυθιστόρημά του ως
παράλληλο με την «Οδύσσεια» του Ομήρου…
Ο Τζόυς άρχισε επίσης να
μαθαίνει ελληνικά, ενώ έγραφε την «Οδύσσεια». «Μίλησα… όχι πολύ άσχημα τα
νέα ελληνικά και έχω περάσει πολύ χρόνο με Έλληνες όλων των ειδών, από ευγενείς
μέχρι κρεμμυδοπώλες, κυρίως με τους τελευταίους. Είμαι προληπτικός μ' αυτούς.
Μου φέρνουν τύχη», είπε.
Σε έκδοση του 1928 εις Παρισίους. |
Μέχρι την τελευταία μέρα της
ζωής του, ο Joyce διατήρησε ενδιαφέρον για τις
ελληνικές υποθέσεις και ήταν γνωστόν ότι έκλεινε
τους εορτασμούς των γενεθλίων του τραγουδώντας τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο!
Στα γενέθλιά του έπαιζε και τραγουδούσε τον ελληνικό Εθνικό Ύμνο! |
Η «Οδύσσεια» του Τζόυς αναγνωρίζεται πλέον ευρέως ως ένα αριστούργημα της μοντέρνας γραφής σε όλον τον κόσμο…
Η Ιρλανδία γιορτάζει το 2022 ως έτος «Ulysses 100»…
ΠΗΓΕΣ: Ιρλανδική Πρεσβεία στην Αθήνα, MoLI Museum, 2.2.2022. Γ. Λεκάκης «Ελληνική Βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.2.2022.
Η ταινία
Ο πολυβραβευμένος Ιρλανδός σκηνοθέτης RUAN MAGAN δημιούργησε την ταινία «100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ» από τον ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ «ΟΔΥΣΣΕΑ» του JAMES JOYS.
Η ταινία θα προβάλλεται από 7 Μρτίου 2024 στους κινηματογράφους σε διανομή New Star.
8-9-10 Μαρτίου 2024 ο RUAN MAGAN θα παρευρίσκεται στην Ελλάδα για να παρουσιάσει την ταινία.
Θα πραγματοποιηθεί Συνέντευξη Τύπου, επίσημη πρεμιέρα και Masterclass με τον σκηνοθέτη.
Το βιβλίο έχει εκδοθεί από τις
εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ κι επιστημονικοί συνεργάτες των εκδόσεων θα μιλήσουν για το
βιβλίο
100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ - 100 Years of Ulysses
Σκηνοθεσία: Ruán Magan
Παραγωγός: Frank Callanan/Ruán Magan
Παίζουν: Ann Skelly, Eimear McBride, Paul Muldoon, John
McCourt, Natasa Paulberg και Margaret O' Callaghan
Γλώσσα: Αγγλικά
Χώρα προέλευσης: Ιρλανδία
Διάρκεια ταινίας: 51 λεπτά
Έτος Παραγωγής: 2022
Σύνοψη
Πριν από 100 χρόνια, στις
2 Φεβρουαρίου 1922, ο Οδυσσέας εκδόθηκε για πρώτη φορά σε ένα μικρό
βιβλιοπωλείο στο Παρίσι. Το βιβλίο θα είχε βαθύ αντίκτυπο στη λογοτεχνία και
τον πολιτισμό του επόμενου αιώνα. Κανένα μυθιστόρημα του 20ού αιώνα δεν
συναγωνίστηκε τον Οδυσσέα στην εμβέλειά του. Αν και ο Οδυσσέας απαγορεύτηκε
αρχικά στην Αμερική και τη Βρετανία, το έπος του Τζόις έγινε σύντομα
αριστούργημα του μοντερνισμού και μια επανάσταση στη λογοτεχνική έκφραση. Έχει
εμπνεύσει δημιουργούς τόσο διαφορετικούς όπως η Eil. Grey, ο S.
Eisenstein, ο M. Ray και ο B. Dylan. Αλλά στην Ιρλανδία, ο Τζόις κατηγορήθηκε
για προδοσία, επειδή είχε πολεμήσει με την Ιρλανδική Καθολική Εκκλησία και
αποκήρυξε τον λαό του. Κατηγορήθηκε επίσης ότι αγνόησε τον μακροχρόνιο αγώνα
του έθνους του για ανεξαρτησία από τη Βρετανία που κορυφώθηκε το 1922 - μόλις
εβδομάδες πριν από τη δημοσίευση του Οδυσσέα - με την ίδρυση του ιρλανδικού
ελεύθερου κράτους. Το «100 Years of Ulysses» που δημιουργήθηκε από τον ιστορικό
Φρανκ Κάλαναν και σκηνοθέτησε ο Ρουάν Μάγκαν, δημιουργήθηκε για να τιμήσει την 100ή
επέτειο από την έκδοση του βιβλίου, και έχει σκοπό να ξεκλειδώσει ένα από τα
πιο απόρθητα και εκρηκτικά βιβλία της σύγχρονης εποχής.
RUAN
MAGAN
Βραβευμένος συγγραφέας, παραγωγός και σκηνοθέτης, με τίτλους που περιλαμβάνουν την Ιρλανδική Επανάσταση που αφηγείται ο Cillian Murphy, το Wrecking The Rising - 1916 - The Irish Rebellion, το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ με αφήγηση του Liam Neeson, το οποίο έφτασε σε 40 εκατομμύρια κοινό παγκοσμίως το 2016 και το έργο And Spring Shall Come, που εξερευνά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα από την ποίηση.
Σκηνοθέτησε το The Men Who Built America
(νικητής διπλού Emmy), το Waterloo's Warriors (Χρυσό Βραβείο στα World Media
Awards 2016) και τον Angel (νικητής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του
Μιλάνου 2013) και το μοντάζ και την παραγωγή του Banaz – A Love Story
(νικητής Emmy και Νικητής του βραβείου Peabody 2013).
Τιμήθηκε με το Βραβείο Εξαιρετικής Συνεισφοράς από το Screen Directors’ Guild of Ireland το 2014.
Σκηνοθέτησε και γύρισε το
πρώτο του ντοκιμαντέρ το 1996 με τον αδερφό του, συγγραφέα, Manchán Magan (βιβλία του Brandon),
την αρχή μιας μακράς συνεργασίας κατά τη διάρκεια της οποίας γύρισαν πάνω από
60 ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν σε όλο τον πλανήτη, στην Ινδία, τη Βόρεια και
Νότια Αμερική, την Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Αφρική και Κίνα με διεθνή αναγνώριση
από την κοινότητα των κριτικών κινηματογράφου.
ΤΖΑΙΗΜΣ ΤΖΟΫΣ - ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Μετάφραση: Σωκρ. Καψάσκης - ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 1992
Ο Τζόυς άρχισε να
δουλεύει τον Οδυσσέα γύρω στο 1914. Το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε αρχικά σε
συνέχειες (Μάρτιος 1918 - Δεκέμβριος 1920) στην επιθεώρηση The Little Revue,
την οποία συνδιηύθυνε ο μεγάλος ποιητής Έζρα Πάουντ, φίλος του Τζόυς και θερμός
υποστηρικτής του. Παρ' όλα αυτά, οι περισσότεροι εκδότες της εποχής δίσταζαν να
αναλάβουν την έκδοσή του σε βιβλίο, αποθαρρυμένοι από την τολμηρή γλώσσα και
την ασυνήθιστη δομή του κειμένου. Τελικά, χάρη στην οξυδέρκεια και την
αποφασιστικότητα της Σύλβια Μπητς, εκδότριας του οίκου Shakespeare and Company
και ιδιοκτήτριας του ομώνυμου παρισινού βιβλιοπωλείου, ο Οδυσσέας εκδόθηκε για
πρώτη φορά σε βιβλίο στις 2 Φεβρουαρίου του 1922, ημέρα κατά την οποία ο Τζόυς
συμπλήρωνε το 40ό έτος της ζωής του.
Στα ελληνικά κυκλοφόρησε
το 1990 από τον Κέδρο, σε εξαιρετική μετάφραση του Σωκρ. Καψάσκη, που
αφιέρωσε πολλά χρόνια για να φέρει σε πέρας αυτό το επίπονο και τόσο απαιτητικό
έργο.
Ο Οδυσσέας αφηγείται ένα
24ωρο στη ζωή του κεντρικού ήρωα Λεοπόλδου Μπλουμ. Εκτυλίσσεται στο Δουβλίνο,
τη γενέθλια πόλη του συγγραφέα, στις 16 Ιουνίου του 1904, ημερομηνία που έκτοτε
έμεινε στην ιστορία ως Bloomsday, πρόκειται για την ημέρα που ο Τζόυς γνώρισε
τη μετέπειτα σύζυγό του, Νόρα Μπάρνακλ.
Η δομή του βιβλίου
παραπέμπει στην Οδύσσεια του Ομήρου, εξ ου και ο χωρισμός του σε 18 κεφάλαια.
Η δράση είναι ελάχιστη,
όμως οι τεχνικές του εσωτερικού μονόλογου και της συνειδησιακής ροής (stream of
consciousness) που επινοεί ο συγγραφέας για την έκθεση της αφήγησής του, του
παρέχουν την δυνατότητα να σχολιάσει με ακρίβεια και με λεπτομέρειες όλο το
πλέγμα των σχέσεων των προσώπων που λαμβάνουν μέρος σ' αυτό το σε μικρογραφία
έπος. Ο μεσήλικας κύριος Μπλουμ, καθώς και ο νεαρός Στήβεν Ντένταλους (που
παίζει τον ρόλο του ομηρικού Τηλέμαχου), ανασυνθέτουν και επανεξετάζουν μέσα
στους συλλογισμούς τους όλα τα προβλήματα που θίγει και ο αρχαίος ποιητής. Το
ενδιαφέρον του σύγχρονου αναγνώστη εστιάζεται τόσο στις ομοιότητες του μύθου
όσο και στις διαφορές και στις ανατροπές του, οι οποίες τον βοηθούν στην
εξαγωγή συμπερασμάτων κατ' αρχήν για μια σύγκριση του κόσμου μας με τον κλασσικό
κόσμο και δεύτερον για την ανίχνευση της ηθικής και πνευματικής πορείας του
σύγχρονου κόσμου στον οποίο ζούμε.
Ο Οδυσσέας, «έργο μπροστά
από την εποχή του, αλλά και από κάθε άλλη εποχή», έφερε επανάσταση στην τεχνική
της αφήγησης. Ο Τζόυς δεν δίστασε να πειραματιστεί, ανά κεφάλαιο, με όλες
σχεδόν τις γνωστές αφηγηματικές φόρμες και τα είδη της λογοτεχνίας (πρόζα,
ποίηση, θέατρο, φάρσα, ρομάντζο κλπ.).
Σήμερα χαιρετίζεται από την κριτική ως το έργο που καθόρισε την περίοδο του μοντερνισμού και ως το απόλυτο λογοτεχνικό αριστούργημα του 20ού αιώνα∙ ως ένα «υπερκείμενο που ακυρώνει κάθε άλλο μυθιστόρημα».
Ο James Augustine
Aloysious Joyce (1882-1941) γεννήθηκε στο Δουβλίνο όπου έζησε ως τα φοιτητικά
του χρόνια. Μετά από ένα πρώτο ταξίδι στο Παρίσι το 1902, εγκατέλειψε οριστικά
την Ιρλανδία για να εγκατασταθεί στη Ζυρίχη, στην Τεργέστη και τελικά στο
Παρίσι. Με δυσκολία και χάρη στην υποστήριξη του Έζρα Πάουντ κατόρθωσε να
εκδώσει τα πρώτα του έργα, την ποιητική συλλογή Chamber Music το 1907 και τους
Δουβλινέζους το 1914. Ακολούθησαν το Πορτραίτο του καλλιτέχνη το 1916 και το θεατρικό
Exiles. Η έκδοση του Οδυσσέα το 1922 τον καθιέρωσε ως τον συγγραφέα που έφερε
επαναστατικές αλλαγές στη μορφή και τη δομή του μυθιστορήματος. Πλεγμένο γύρω
από μια πολλαπλότητα συμβολισμών, το έργο του, με αποκορύφωμα το τελευταίο του
μυθιστόρημα, Finnegan΄s Wake (1939), έχει ως κεντρικό ήρωα την ίδια τη γλώσσα,
εξωθώντας το γλωσσικό πείραμα ως τα ακραία όρια της επικοινωνίας και
τοποθετώντας τον Τζόυς στην πρωτοπορία των αναζητήσεων της μοντέρνας
λογοτεχνίας.
Από το
Δελτίο Τύπου των Εκδόσεων ΚΕΔΡΟΣ
ΟΔΥΣΣΕΑΣ του
James Joys σε μετάφραση ΣΩΚΡ. ΚΑΨΑΣΚΗ, ιδρυτή του STUDIO
Ο «Οδυσσέας» και ο Σωκρ. Καψάσκης
Το 1990 ο «Οδυσσέας» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τον «Κέδρο» σε υπέροχη μετάφραση του αλησμόνητου, σεμνού, ακάματου «θεράποντα» της Τέχνης, Σωκρ. Καψάσκη, η οποία -με ομόφωνη απόφαση της κριτικής επιτροπής- απέσπασε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης (1992). Το βραβείο ήταν μια δικαίωση του μακρόχρονου μόχθου και του μεγάλου μεταφραστικού επιτεύγματος του Σωκρ. Καψάσκη (1928-2007).
Ενα μυθιστόρημα - «ποταμός», το οποίο η κριτική λογοτεχνίας, διεθνώς, το έχει χαρακτηρίσει ως «το έργο που καθόρισε την περίοδο του μοντερνισμού», ως «το απόλυτο λογοτεχνικό αριστούργημα του 20ού αιώνα» και ως ένα «υπερκείμενο που ακυρώνει κάθε άλλο μυθιστόρημα».
Ο Σωκρ. Καψάσκης, σιωπηλά, επί πολλά χρόνια δούλευε τη μετάφραση
του «Οδυσσέα». Στόχος του -που επετεύχθη απολύτως- ήταν να φτάσει στο
κυριολεκτικό και μεταφορικό «μεδούλι» κάθε λέξης, κάθε φράσης, κάθε κεφαλαίου,
κάθε μορφοπλαστικού στοιχείου αυτού του τεράστιου σε αξία αλλά και σε έκταση
έργου, καθώς σ' αυτό απαντώνται όλες σχεδόν οι γνωστές αφηγηματικές φόρμες και
τα είδη της λογοτεχνίας (πρόζα, ποίηση, θέατρο, φάρσα, ρομάντζο κ.λπ.).
Κινηματογραφιστής, ποιητής, πεζογράφος, ο Σωκρ. Καψάσκης ήταν ο δημιουργός του κινηματογράφου «Στούντιο» (μιας «εστίας», που κόντρα στα αμερικανοελεγχόμενα δίκτυα διανομής, πεισματικά αφιερωμένη στα αριστουργήματα της διεθνούς, προοδοτευτικού περιεχομένου 7ης Τέχνης, πρόβαλε ό,τι σημαντικότερο είχε να επιδείξει ο κινηματογράφος, λ.χ. όλες τις σπουδαίες ταινίες του Σοβιετικού Κινηματογράφου, του επαναστατικού Κουβανέζικου Κινηματογράφου, τις προοδευτικές ιστορικο-κοινωνικές ταινίες κορυφαίων Γάλλων, Ιταλών και άλλων Ευρωπαίων σκηνοθετών) και ο πρωτεργάτης - υποστηρικτής των προσπαθειών για τη δημιουργία Κινηματογραφικών Λεσχών από πολιτιστικούς συλλόγους.
«Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης ενασχόλησής μου με τη μετάφραση του "Οδυσσέα" έφτασα συχνά μπροστά σε ανυπέρβλητες δυσκολίες και αρκετές φορές αποφάσισα να διακόψω το εγχείρημα», εξομολογούνταν ο Σ. Καψάσκης, προλογίζοντας την έκδοση. Δυσκολίες που, όπως γράφει, είχαν να κάνουν με τα λεκτικά παίγνια, τη σημειολογία, την πολυσημία, τα υπονοούμενα, την υπόγεια ειρωνεία, τις παρομοιώσεις, την «αποκωδικοποίηση του ύφους των παρωδούμενων συγγραφέων» (ο Τζόυς σκόπιμα μιμείται -για να τους παρωδήσει- διαφόρους «συγγραφείς κάθε φυλής και κάθε εποχής»). Ο Σωκρ. Καψάσκης μετέφρασε το έργο από το πρωτότυπο, καταφεύγοντας όμως για «τη λύση των δυσκολιών που παρουσιάζονταν» στη γερμανική μετάφραση του έργου, αλλά κυρίως στη γαλλική, της οποίας - σύμφωνα με τον βιογράφο του Τζόυς, Ρ. Ελμαν - πρωτεργάτες ήταν οι Β. Λαρμπώ και Ω. Μορέλ, οι οποίοι το 1924 δημοσίευσαν στο περιοδικό «Commerce», σε συνέχειες, την «Τηλεμάχεια» - δηλαδή τα τρία πρώτα κεφάλαια του μυθιστορήματος, καθώς και αποσπάσματα από την «Ιθάκη» (το δέκατο έβδομο επεισόδιο) και την «Πηνελόπη» (το δέκατο όγδοο επεισόδιο»). Μόνος ο Μορέλ μετέφρασε λίγα ακόμα αποσπάσματα, που τα δημοσίευσε το 1926, στη λογοτεχνική επιθεώρηση «Τετράδια της Ιταλίας και της Ευρώπης». Τελικά, η γαλλική μετάφραση, που ολοκληρώθηκε από τον εγκαταστημένο στη Γαλλία, Στιούαρτ Γκίλμπερτ, εκδόθηκε το 1929.
Η δομή του βιβλίου παραπέμπει ευθέως στην «Οδύσσεια» του Ομήρου και χωρίζεται σε 18 κεφάλαια, με τους εξής τίτλους: «Τηλέμαχος», «Νέστορας», «Πρωτέας», «Καλυψώ», «Λωτοφάγοι», «Αδης», «Αίολος», «Λαιστρυγόνες», «Σκύλλα και Χάρυβδις», «Συμπληγάδες», «Σειρήνες», «Κύκλωπας», «Ναυσικά», «Βόδια του Ηλιου», «Κίρκη», «Ευμαίος», «Ιθάκη», «Πηνελόπη».
ΠΗΓΗ: Ριζοσπάστης.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook