Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Νικόλαος Λουκάνης ήταν Έλλην λόγιος του 16ου αιώνα. Εγεννήθη στην Ζάκυνθο. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες μαθητές του Γυμνασίου, που ίδρυσε ο Λέων Χ στην Ρώμη - κατόπιν συμβουλής του Έλληνος Ιανού Λάσκαρη. Εργάσθηκε στην Βενετία, όπου τον Μάιο του 1526, φιλοτέχνησε μια απόδοση της «Ιλιάδος» του Ομήρου στα νέα ελληνικά. – βλ. Γ.Λεκάκης «Σχολιαστές του Ομήρου και άλλες πηγές για τα ομηρικά». Το έργο τυπώθηκε από τον mestre Stefano Nicolini da Sabbio[1], κατόπιν αιτήματος του miser Damian di Santa Maria a Spici, ξεπερνώντας το τεράστιο πρόβλημα της δημιουργίας ελληνικής τυπογραφικής γραμματοσειράς…
Ήταν ένα από τα πρώτα
λογοτεχνικά κείμενα, που εκδόθηκαν στην «κοινή» - δηλ. την τότε καθομιλουμένη,
την νεοελληνική![2] Ο Λουκάνης
απέδωσε την «Ιλιάδα» του θείου Ομήρου σε οκτασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους.
Η α΄ έκδοσις του έργου του, έφερε τον τίτλο: «Ομήρου Ιλιάς μεταβληθείσα πάλαι
εις κοινήν γλώσσαν, νύν δε δοορθωθείσα και διατυπωθείσα συντόμως και κατά
βιβλία, καθώς έχει η τού Ομήρου Βίβλος παρά Νικολάου Λουκάνου». Η έκδοση ήταν
βέβαια διακοσμημένη με ξυλογραφίες της εποχής, γεμάτες αναχρονισμούς, που σήμερα
κρίνονται απαράδεκτες: π.χ. ο ιερεύς Χρύσης φορά ρωμαιοκαθολικά ράσα, ο Αχιλλεύς
απεικονίζεται ως μεσαιωνικός κόμης, κλπ. αλλά πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν, η
εποχή και ο τόπος εκδόσεως του έργου. Στο τέλος της ιδίας εκδόσεως περιέχεται
και στιχούργημα με τίτλο «Έπαρσις της Τροίας»[3], του
ίδιου του Λουκάνη.
Η Πόλη μπορεί να αλώθηκε,
αλλά μια άλλη ελληνική «Πόλη» - και μάλιστα «πολλές Πόλεις» – ξεπήδησαν και στήθηκαν
αμέσως από Έλληνες στην Δύση και κυρίως στην Ιταλία.
Από τα γραφόμενα του Λουκάνη,
φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν βασιζόταν αποκλειστικά στο ομηρικό κείμενο, αλλά είχε
υπ΄όψιν του και το έργο του Κωνσταντίνου Ερμονιακού (του 14ου αιώνα),
ο οποίος με την σειρά του είχε λάβει ως αναφορά το έργο του Ιωάννου Τζέτζη (του 12ου αιώνα). Και
εγώ με την σειρά μου ισχυρίζομαι, φυσικά για άλλη μια φορά, πως αυτή η
αλληλουχία στην έκδοση του Ομήρου, αποδεικνύει πως οι Έλληνες ποτέ δεν
έχασαν την επαφή με το αρχαίο τους κύτταρο…
 |
| Λεγκράν και Όμηρος... |
Ο Émile Louis Jean Legrand / Αιμίλιος / Εμίλ Λεγκράν / Αἰμύλιος Λεγράνδιος (1841 - 1903) ήταν Γάλλος ακαδημαϊκός, φιλόλογος και συγγραφέας, σημαντικός ελληνιστής και φιλέλλην. Το 1870 εξέδωσε την «Ιλιάδα» του Ομήρου, του Λουκάνου[4] στην σειρά «Collection de monuments: pour servir à l' étude de la langue néo-hellénique». Ήταν το αρ. 5 της σειράς. Αλλά τα τεύχη από το 7ο και μετά κατεστράφησαν κατά την διάρκεια της Κομμούνας[5] και ως εκ τούτου απουσιάζουν από όλα τα αντίτυπα (ενώ το διασωθέν κείμενο του 5ου τεύχους διακόπτεται στην σελ. 112). Στα ελληνικά κυκλοφόρησε εν Αθήναις, από τους Α. Κτενά[6] & Σ. Οικονόμο. Ήταν σε σχήμα 8ο, σελ. λα΄ + 112.
Σε κάθε επανάσταση, σύγκρουση ή πόλεμο, χάνονται βιβλία...
Π
- Carpinato «Posthomerica Neograeca I». Carpinato «Le prime traduzioni greche
di Omero». Carpinato «Varia posthomerica
neograeca». Carpinato «Le prime traduzioni greche di Omero».
- Fischietti «La prima traduzione neogreca di Omero».
- Ἠλιού & Πολέμη, 1870.401,
Λαγανᾶς 1275.
- Κορδάτος Γ. «Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961», εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983.
- Λεκάκης Γ. «Ελληνική Βιβλιογραφία».
- Beck Hans Georg «Manoussos Manoussacas, Agostino Pertusi», Centro Di
Mediazione Tra Oriente E Occidente, Secoli XV-XVI, Βενετία, 1977.
- Wilson Nigel Guy «Encyclopedia Of
Ancient Greece», 2006.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αδελφός των επίσης τυπογράφων Giovanni Antonio και Pietro Nicolini da Sabbio.
[2] Μαζί με την «Ιστορία του Ταγιαπέρα(**)» και την «Ιστορία
του Βασιλιά της Σκωτίας και της Βασίλισσας της Αγγλίας» από τον Κερκυραίο Ιάκωβο Τριβόλη.
«Αρχηγός» του κύκλου της χρήσεως της κοινής ήταν ο ιερεύς, φιλόλογος,
τυπογράφος, χαρτογράφος και γραφέας από την Κέρκυρα, Νικόλαος Σοφιανός, που
απέδωσε το «Περί παιδείας των παιδιών» του (ψευδο)Πλουτάρχου, το οποίο εκδόθηκε
το 1544.
(**) εκ των πιθανών συγγραφέων της Ελληνικής Νομαρχίας!
[3] Η «Έπαρσις της Τροίας» επανεκτυπώθηκε και εκδόθηκε με
σχόλια και προλεγόμενα το 1836 από τον Κ. Ασώπιο.
[4] Με υπότιτλο της «μεταβληθεῖσας πάλαι εἰς κοινήν γλῶσσαν παρά Νικολάου τοῦ Λουκάνου, ἐκδίδοντος Αἰμυλίου Λεγρανδίου».
[5] Ως γνωστόν, η επαναστατική-σοσιαλιστική διακυβέρνηση
που εγκαθιδρύθηκε στην πόλη των Παρισίων, μετά την εξέγερση της εθνοφρουράς και
των εργατών της πόλεως, γνωστή στην ιστορία ως η «Παρισινή Κομμούνα» διήρκεσε
από τις 26 Μαρτίου έως τις 28 Μαΐου του 1871.
[6] Θυμίζω άλλες εκδόσεις του Α. Κτενά:
- Ζαμπέλιος Σπ. «Πόθεν η
κοινή λέξις τραγουδώ; Σκέψεις περί ελληνικής ποιήσεως - Φυλλάδιο αφιέρωμα στην
ποιητική του Σολωμού, με αφορμή των ευρισκομένων του Σολωμού από τον Ιάκωβο
Πολυλά», τυπογραφείο. Παναγιώτη Σούτσα - Απόστολου.Κτενά, 1860.
- Φιλήμων Ιωάννης «Δοκίμιον
ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως», μνημειώδες έργο, 4 τόμοι, 1ος
(1859), 2ος (1859), 3ος (1860), 4ος (1861), Αθήναι, τύποις Π. Σούτσα και Α.
Κτενά.
- Ορφανίδης Θεόδωρος
Γεώργιος «Λόγος εκφωνηθείς τη 24 Νοεμβρίου 1868. Ημέρα της επισήμου
εγκαθιδρύσεως των νέων αρχών του Εθνικού Πανεπιστημίου», Αθήναι, Τύποις Α.
Κτενά και Σούτσα, σελ. 6, 1868.
- Καββαδίας Παναγής Α. «Ο
Βολταίρος: ήτοι ο φιλοσοφικός, φιλολογικός και ιδιωτικός αυτού βίος μετά
διαφόρων ιστορικών και φιλολογικών σημειώσεων», τυπογραφείο Α. Κτενά, Αθήνησι, 1873.
- Κανδηλώρος Τάκης Χ. «Εις
την Σιών», εκ του Τυπογραφείου Α. Κτενά, εν Αθήναις, 1902.
- Σωτηρίου Γ., Λ. Μάτλη και
Δ. Λεονταρίτη «Φοιτητικαί σελίδες του 1901: ήτοι πλήρης περιγραφή της κατά των
μεταφράσεων του Ι. Ευαγγελίου εξεγέρσεως των φοιτητών και του λαού μετά των
προκαλεσάντων αυτήν αιτίων», εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Κτενά, εν Αθήναις, 1902.
(τα λεγόμενα ευαγγελικά).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook