Ορφικός Ύμνος του Ποσειδώνος - της Μαρίας Αν. Βέργου

Ορφικός Ύμνος του Ποσειδώνος

Της Μαρίας Αν. Βέργου, mvergou1@yahoo.gr

Ο Ποσειδών στο Palacio de Schonbrunn της Βιέννης.

Ο Όμηρος ονομάζει τον Ποσειδώνα «άνακτα», σε πολλές αναφορές, π.χ.:

«ἤτοι μὲν γὰρ ἔναντα Ποσειδάωνος ἄνακτος» Ομήρου Ιλιάς, Ο, 67.

Και ο Αριστοφάνης επίσης:

«ἄναξ Πόσειδον, τί ποτ’ ἄρ’ ἡ κάπνη ψοφεῖ;» Αριστοφάνους Σφήκες, 143.

Ως προς την ετυμολογία, το όνομα Ποσειδών προέρχεται από τον «ποσίδεσμον», λόγω του δεσμού τω ποδών, διότι ενώ βάδιζε αυτός ήρθε η φύση της θαλάσσης, σαν δεσμός των ποδών:

«ΣΩ. Τὸ μὲν τοίνυν τοῦ Ποσειδῶνός μοι φαίνεται ὠνομάσθαι [τοῦ πρώτου ὀνομάσαντος], ὅτι αὐτὸν βαδίζοντα ἐπέσχεν ἡ τῆς θαλάττης φύσις καὶ οὐκέτι εἴασεν προελθεῖν, ἀλλ’ ὥσπερ δεσμὸς τῶν ποδῶν αὐτῷ ἐγένετο. τὸν οὖν ἄρχοντα τῆς δυνάμεως ταύτης θεὸν ὠνόμασεν “Ποσειδῶνα,” ὡς “ποσίδεσμον” ὄντα· τὸ δὲ ε ἔγκειται ἴσως εὐπρεπείας (5) ἕνεκα. τάχα δὲ οὐκ ἂν τοῦτο λέγοι, ἀλλ’ ἀντὶ τοῦ σῖγμα», Πλάτων Κρατύλος.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ, ΕΔΩ.

Ο Ποσειδών είναι υιός του Κρόνου και της Ρέας, γιατί το ύδωρ προέρχεται από την μεταβολή της ύλης και Ποσειδών είναι η απεργαστική δύναμη του υγρού που βρίσκεται στη γη και γύρω από τη γη, η οποία δύναμη παρέχεται από την πόση και την δόση του υγρού αυτού, και έτσι ονομάστηκε «οιονεί πεδοσείων», λόγω της ιδιότητας αυτής:

«ἐφ’ ᾧ καὶ Ῥέαν τὴν (4) μητέρα αὐτῶν ἐμύθευσαν εἶναι, πατέρα δὲ τὸν Κρόνον ἤτοι διὰ τὸ ἐν τεταγμένοις χρόνου μέτροις γενέσθαι ταῦτα ἢ διὰ τὸ κατὰ σύγκρισιν καὶ βρασμὸν τῆς ὕλης τὴν εἰς τὰ στοιχεῖα διάκρισιν ἀποτελεῖσθαι ἤ, ὅπερ πιθανώτατον, διὰ τὸ τηνικαῦτα ὑφίστασθαι τὸν (5) αἰθέρα καὶ τὸν ἀέρα, ἡνίκ’ ἂν ἐκ πυρὸς κινῆται ἡ φύσις ἐπὶ τὸ κραίνειν καὶ ἀποτελεῖν τὰ ὄντα. Διὰ δὲ ταύτην τὴν αἰτίαν καὶ τὸν Ποσειδῶνα ἔφασαν οἱ ἀρχαῖοι Κρόνου καὶ Ῥέας υἱὸν εἶναι· καὶ γὰρ τὸ ὕδωρ ἐκ τῆς εἰρημένης μεταβολῆς γίνεται. Ποσειδῶν (10) δέ ἐστιν ἡ ἀπεργαστικὴ τοῦ ἐν τῇ γῇ καὶ περὶ τὴν γῆν ὑγροῦ δύναμις, εἴτουν ἀπὸ τῆς πόσεως οὕτω κληθεῖσα καὶ τοῦ διδόναι ταύτην, εἴτε λόγος καθ’ ὃν ἰδίει ἡ φύσις [φυσιιδίων] ἐστίν, εἴθ’ οἱονεὶ πεδοσείων ὠνόμασται κατὰ τὴν παραδειχθησομένην αὐτοῦ (15) ἰδιότητα. Ἀδελφὸς δὲ αὐτῶν καὶ ὁ Ἅιδης εἶναι λέγεται. οὗτος δέ ἐστιν ὁ παχυμερέστατος καὶ προσγειότατος ἀήρ».

Ο Ποσειδών ονομάστηκε φυτάλιος επειδή σε αυτόν έχουν ανατεθεί όσα φύονται εκ της γης.

Ονομάστηκε ἐνοσίγαιος καὶ σεισίχθων καὶ τινάκτωρ γαίας, διότι οι σεισμοί γίνονται από την εισχώρηση της θάλασσας και των άλλων υδάτων στις σήραγγες της γης:

«Μετὰ δὲ ταῦτα περὶ τοῦ ΠΟΣΕΙΔΩ̃ΝΟΣ (17) ὦ παῖ, λεκτέον. προείρηται μὲν ὅτι ὁ αὐτός ἐστι τῇ τεταγμένῃ κατὰ τὸ ὑγρὸν δυνάμει, νῦν δὲ παραμυθητέον τοῦτο. πρῶτον μὲν οὖν φυτάλιον αὐτὸν ἐπωνόμασαν, ἐπειδὴ τοῦ φύεσθαι τὰ ἐκ γῆς γενόμενα

(42) εἶτα ἐνοσίχθονα καὶ ἐνοσίγαιον καὶ σεισίχθονα καὶ τινάκτορα γαίας ὡς οὐ παρ’ ἄλλην αἰτίαν τῶν σεισμῶν γινομένων ἢ παρὰ τὴν εἰς τὰς ἐν τῇ γῇ σήραγγας ἔμπτωσιν τῆς τε θαλάττης καὶ τῶν ἄλλων ὑδάτων· κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον γαιήοχος λέγεται ὁ Ποσειδῶν καὶ θεμελιοῦχος ὑπό τινων καὶ θύουσιν αὐτῷ Ἀσφαλείῳ Ποσειδῶνι πολλαχοῦ ὡσὰν ἐπ’ αὐτῷ κειμένου (43) τοῦ ἀσφαλῶς ἑστάναι τὰ οἰκήματα ἐπὶ τῆς γῆς [καὶ αὐτοῦ δέοντος]. τρίαινα δ’ αὐτοῦ φόρημά ἐστι πότερον ἐπεὶ χρῶνται αὐτῇ πρὸς τὴν τῶν ἰχθύων θήραν ἢ ὡς ἐπιτηδείου τούτου τοῦ ὀργάνου πρὸς τὴν κίνησιν τῆς γῆς ὄντος, ὡς εἴρηται καὶ (5) αὐτὸς δ’ ἐννοσίγαιος ἔχων χείρεσσι τρίαιναν ἡγεῖτ’· ἐκ δ’ ἄρα πάντα θεμείλια χεῦε θύραζε».

Lucius Annaeus CORNUTUS, Περί θεών φύσεως. 

17. Ποσειδώνος

θυμίαμα σμύρναν

Κλῦθι, Ποσείδαον γαιήοχε, κυανοχαῖτα,

ἵππιε, χαλκοτόρευτον ἔχων χείρεσσι τρίαιναν,

ὃς ναίεις πόντοιο βαθυστέρνοιο θέμεθλα,

ποντομέδων, ἁλίδουπε, βαρύκτυπε, ἐννοσίγαιε,

κυμοθαλής, χαριδῶτα, τετράορον ἅρμα διώκων,

εἰναλίοις ῥοίζοισι τινάσσων ἁλμυρὸν ὕδωρ,

ὃς τριτάτης ἔλαχες μοίρης βαθὺ χεῦμα θαλάσσης,

κύμασι τερπόμενος θηρσίν θ' ἅμα, πόντιε δαῖμον∙

ἕδρανα γῆς σώζοις καὶ νηῶν εὔδρομον ὁρμήν,

εἰρήνην, ὑγίειαν ἄγων ἠδ' ὄλβον ἀμεμφῆ.

Απόδοσις Μαρίας Αν. Βέργου:

Άκου, Ποσειδών, που κατέχεις την γη[1], κυανομάλλη[2],

ιππευτή[3], που έχεις στα χέρια σου χαλκοτόρευτη τρίαινα,

που κατοικείς[4] στα θεμέλια του βαθύστερνου πόντου,

θαλασσοκράτορα[5], θαλασσόηχε[6], βαρύκτυπε, εννοσίγαιε[7],

κυμοθαλή[8], χαριδότη[9], που οδηγείς[10] τετράορο άρμα,

που με ενάλιες ορμές[11] τινάσσεις αλμυρό ύδωρ,

που σου έλαχε ως τρίτο μερίδιο[12] το βαθύ ρεύμα[13] της θαλάσσης,

τερπόμενος με κύματα και με θηρία συγχρόνως, πόντιε[14] δαίμονα[15].

Ας σώζεις τα έδρανα της γης και των πλοίων την εύδρομη ορμή,

Φέρνοντας ειρήνη, υγίεια και αμεμφή όλβο[16].

ΠΗΓΕΣ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2022.

TLG, H. LIDDELL - R. SCOTT, ΣΟΥΔΑΣ, Ησύχιος.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] γαιήοχος: που κατέχει τη γη.

«Γαιήοχος» αναφέρεται ο Ποσειδών και από τον Όμηρο:

«ἀλλὰ Ποσειδάων γαιήοχος ἀσκελὲς αἰὲν

Κύκλωπος κεχόλωται, ὃν ὀφθαλμοῦ ἀλάωσεν,»

Ομήρου Οδύσσεια, α 68

«κλῦθι, Ποσείδαον γαιήοχε, μηδὲ μεγήρῃς» Ομήρου Οδύσσεια, γ 55

«ἠδὲ Ποσειδάων γαιήοχος ἠδ’ ἐριούνης Ἑρμείας» Ομήρου Ιλιάς, Υ 34

Και από τον Ησίοδο:

«ἠδὲ Ποσειδάωνα γαιήοχον ἐννοσίγαιον»

Ησιόδου Θεογονία, 15

Και από τον Αισχύλο:

«τραφέστατον πωμάτων ὅσων ἵησιν Ποσειδὰν ὁ γαιάοχος Τηθύος τε παῖδες;»

Αισχύλος Επτά επί Θήβας

[2] κυάνεος, α, ον συνηρ. κυανούς, ή, όν: μέλας, «μπλε», σκοτεινός, μαύρος

Ο Όμηρος επίσης τον ονομάζει κυανοχαίτα:

«ἀμενήνωσεν δέ οἱ αἰχμήν κυανοχαῖτα Ποσειδάων, βιότοιο μεγήρας.»

Ομήρου Ιλιάς, Ν 563

[3] Ο Αριστοφάνης αναφέρει τον Ποσειδώνα Ίππιο Άνακτα:

 «Ἵππι’ ἄναξ Πόσειδον, ᾧ

 χαλκοκρότων ἵππων κτύπος»

Αριστοφάνους Ιππείς, 551

[4] ναίω: κατοικώ

[5] ποντομέδων: ο κύριος της θάλασσας

[6] ἁλίδουπος: αυτός που ηχεί στη θάλασσα

[7] Ἐννοσίγαιος: που σείει τη γη

Ο Ησίοδος τον ονομάζει εννοσίγαιο:

«ἠδὲ Ποσειδάωνα γαιήοχον ἐννοσίγαιον» Ησιόδου Θεογονία, 15

Ο Όμηρος τον ονομάζει «ενοσίχθονα»:

«κάμμορε, τίπτε τοι ὧδε Ποσειδάων ἐνοσίχθων»

Ομήρου Οδύσσεια, ε 339, 366

«τὴν δ’ αὖτε προσέειπε Ποσειδάων ἐνοσίχθων»

Ομήρου Ιλιάς, Ο 205

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Θεσσαλοί πιστεύουν ότι ο Ποσειδών έφτιαξε τον αυλώνα από όπου ρέει ο Πηνειός. Γιατί νομίζουν ότι ο Ποσειδών σείει τη γη και όσα δημιουργούνται από τον σεισμό είναι έργα του θεού αυτού:

«Αὐτοὶ μέν νυν Θεσσαλοί φασι Ποσειδέωνα ποιῆσαι τὸν αὐλῶνα δι’ οὗ ῥέει ὁ Πηνειός, οἰκότα λέγοντες· ὅστις γὰρ νομίζει Ποσειδέωνα τὴν γῆν σείειν καὶ τὰ διεστεῶτα ὑπὸ σεισμοῦ τοῦ θεοῦ τούτου ἔργα εἶναι καὶ ἂν ἐκεῖνο ἰδὼν φαίη Ποσειδέωνα ποιῆσαι· ἔστι γὰρ σεισμοῦ ἔργον, ὡς ἐμοὶ ἐφαίνετο εἶναι, ἡ διάστασις τῶν ὀρέων.» Ηροδότου Ιστοριών

[8] κυμοθαλής: αυτός που έχει άφθονα κύματα

[9] χαριδότης: αυτός που δίνει χαρά

[10] διώκω: καταδιώκω, οδηγώ

[11] ῥοῖζος: ορμή, ορμητική κίνηση

[12] Λέει ο Σωκράτης, ότι όπως λέει ο Όμηρος, οι εξουσίες του Κόσμου διαμοιράστηκαν από τον πατέρα στον Δία, τον Ποσειδώνα και τον Πλούτωνα:

«ὥσπερ γὰρ Ὅμηρος λέγει, διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺς καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸς παρέλαβον.»

Πλάτων Γοργίας

[13] χεύμα: ρεύμα

[14] πόντος: θάλασσα

[15] Δαίμων:

1) θεός, θεότης, στον Όμηρο συνηθέστατα η θεία δύναμις.

2) ο δαίμων κάποιου ήταν το πνεύμα που τον προστατεύει, επομένως η τύχη του, ο κλήρος του

[16] όλβος: ευτυχία, όλβιος: ευτυχής.

Ορφικος υμνος Ποσειδωνος, Βεργου, ομηρος Ποσειδωνας ανακτας, Ποσειδαων, αναξ ομηρου Ιλιας, Αριστοφανης Ποσειδον, καπνη ψοφω Αριστοφανης Σφηκες, ετυμολογια, Ποσειδων ποσιδεσμον δεσμος ποδι βαδισμα φυση θαλασσα, δεσμοι ποδια ονομα θαλαττα φυσις αρχοντας θεος ποσιδεσμος ευπρεπεια σιγμα Πλατων Κρατυλος, Κρονος Ρεα, υδωρ μεταβολη υλη απεργαστικη δυναμη υγρο γη ποση δοση οιονει πεδοσειων μητερα μυθος χρονος μετρο βρασμος αιθερας αερας, πυρ κραινω οντα ον αιτια αρχαιοι ειρημενη δυναμις, ποσις λογος φυσιιδιων πεδοσειων ιδιοτητα αδελφος Αιδης παχυμερεστατος προσγειοτατος αηρ φυταλιος φυτο φυτα ενοσιγαιος σεισιχθων τινακτωρ γαια σεισμος υδατα σηραγγα παραμυθητεον φυταλιον ενοσιχθονας αιτια σεισμοι σηραγξ εμπτωση γαιηοχος θεμελιουχος θυσια ασφαλειος οικηματα τριαινα φορημα ιχθυς ιχθυες θηρα επιτηδειος οργανο κινησις εννοσιγαιος θεμειλια θυραζε θυρα, Κορνουτιος Περι θεων φυσεως, Ποσειδωνος, θυμιαμα σμυρνα, σμυρνη, κυανοχαιτης, ιππιος, χαλκοτορευτος χαλκος, ποντος βαθυστερνος θεμεθλα, ποντομεδων, αλιδουπος, βαρυκτυπος, κυμοθαλης, χαριδωτας, τετραορος αρμα διωξη, ειναλιος ροιζοισι τινασσων αλμυρο τριτατης μοιρα βαθυ χευμα κυμα τερψη ποντιος δαιμων δαιμονας, εδρανο γης ναυς ευδρομος ορμης ειρηνη, υγιεια ολβος αμεμφη, κυανομαλλης, κυανο χρωμα, ιππευτης ιππος, χαλκοτορευτη θαλασσοκρατορας θαλασσοηχος κτυπος, κυμοθαλης χαριδοτης τετραορο αρμα, εναλια ορμη τριτο μεριδιο ρευμα ρεμα, κυματα θηρια ευδρομη υγεια λεξικο ΣΟΥΔΑΣ, Ησυχιος, ασκελες αιεν Κυκλωπας κεχολωται, οφθαλμος κυκλωψ, Ομηρου Οδυσσεια, μεγηρῃς εριουνης ερμειας Ιλιας, Ησιοδος Ησιοδου Θεογονια, Αισχυλος τραφεστατος πωμα Τηθυς παις Αισχυλου Επτα επι Θηβας θηβα, θηβαι, κυανεος, κυανους, μελας, μπλε μαλλι μαλλια, σκοτεινος, μαυρος, κυανοχαιτης αιχμη χαλκοκροτων ιπποι, Αριστοφανους Ιππεις, ναιω κατοικω καμμορος, τιπτω Θεσσαλοι θεσσαλια αυλώωα αυλων, ποταμος Πηνειος Ηροδοτος χαρα ροιζος Σωκρατης, εξουσια Κοσμος Διας, ζευς Πλουτωνας, Πλουτων, Πλατων Γοργιας χευμα: ρευμα, θεος, θεοτης, θεια δυναμις, πνευμα προστασια τυχη κληρος ευτυχια, ολβιος: ευτυχης

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ