Του Γιώργου Λεκάκη
Το περίφημο έργο «Ταξείδι του Αναχάρσιδος του Νεότερου στην Ελλάδα (στα
μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.)» - ΔΙΑΒΑΣΤΕ περισσότερα γι' αυτό, ΕΔΩ - του Γάλλου αββά Jean Jacques
BARTHELEMY κυκλοφόρησε
το 1788 και τυπώθηκε και επανατυπώθηκε πολλάκις.
Πρόκειται για την συναρπαστική αφήγηση ενός φανταστικού ταξειδιού, που
είχε τόσο μεγάλη απήχηση εκείνην την εποχή, ώστε να θεωρείται πια ως ένα από τα
αριστουργήματα της ουτοπικής λογοτεχνίας!
Όμως στις κατά καιρούς επανεκδόσεις του, πλαισιωνόταν από διάφορους
χάρτες. Μια από τις επανεκδόσεις του ήταν στην Βενετία, με χαρακτικά του διάσημου
Βενετού χαρτογράφου Antonio Zatta (; - 1804), το 1793 - 1794 (συνεργάτη της
Η έκδοσις ήταν 12 τόμοι, σχήματος 16ου, 105 x 170 χλστ. Περιείχε
31 γεωγραφικούς χάρτες χαραγμένους σε χαλκό, με μερικό χρωματισμό.
Σε αυτήν την έκδοση, στον χάρτη του Κρισαίου Κόλπου των Δελφών,
σημειώνεται η θέση του Ιπποδρόμου των Δελφών… - όπως και στην έκδοση του 1824 - ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.
Σημειώνω πως πρόκειται για τον αρχαιότερο ελληνικό ιππόδρομο (6ος αι.
π.Χ.), και τον 2ο σε σημασία μετά τον ιππόδρομο της αρχαίας Ολυμπίας
(ο οποίος επίσης… αγνοείται!!!)[1].
Στον Ιππόδρομο των Δελφών σε αρματοδρομία των Πυθίων, έτρεξαν και νίκησαν ο
τύραννος της Σικυώνος, Κλεισθένης, ο τύραννος των Συρακουσών, Ιέρων, και,
πιθανότατα το 474 π.Χ. ο περίφημος Ηνίοχος των Δελφών!
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΔΕΛΦΟΥΣ, ΕΔΩ.
Από το 1793 κανείς δεν αξιοποίησε αυτήν την πληροφορία…
Το 1923 ο Αμφισσέας δημοσιογράφος και τυπογράφος Θεοχάρης Μελισσάρης στο
βιβλίο του «Η Ιστορία της Αμφίσσης», αναφέρει την σχετική πληροφορία…
Την αντιγράφει στο βιβλίο του για την ιστορία της Ιτέας ο μαιευτήρας-γυναικολόγος
Δημήτριος Κολοβός…
Την αντιγράφει το 2005 η Ομοσπονδία Συλλόγων Παρνασσίδος που εξέδωσε
βιβλίο με τίτλο «Οι αρχαιολογικοί χώροι της Παρνασσίδος». Σε αυτό υπήρχε άρθρο
του πολιτικού μηχανικού Νίκου Αραπόπουλου για τις αρχαιότητες της Ιτέας. Εκεί
αναφερόταν, με κάποια επιφύλαξη, ότι ο αρχαίος ιππόδρομος των Δελφών ίσως ήταν στην
θέση «Γωνιά»…
Τα χρόνια περνουν… Και 220 χρόνια από την έκδοση της Βενετίας και 90
χρόνια από την έκδοση του Αμφισσέα δημοσιογράφου, το… 2013… ο καθηγητής κλασσικής
αρχαιολογίας κ. Πάνος Βαλαβάνης (*) ανακοίνωσε πως επί τέλους τον αποκάλυψε![2]
Στην θέση Γωνιά, στο δυτικό άκρον του ελαιώνος, περίπου 1,5 χλμ. ΒΑ.
της Ιτέας, βόρεια του νεκροταφείου της Ιτέας, παράλληλα και σε επαφή με την
οροσειρά της Κεφαλής, μεταξύ των λόφων των Αγίων Αναργύρων και του Γλα (**)! Μέσα
στην ιερά χώρα των Δελφών και σε άμεση επαφή με το ιερόν, στοιχείο πάρα πολύ
σημαντικό για τον συμβολικό συσχετισμό της απομακρυσμένης αγωνιστικής
εγκατάστασης με τον λατρευτικό πυρήνα του ιερού» ανέφερε ο καθηγητής.
«Η Κεφαλή και τα δύο υψώματα (που νυν λέγονται των Αγίων Αναργύρων και
του Γλα) θέσεις, που προεξέχουν και κυριαρχούν στο χερσαίο πεδίο, έχουν «προϊστορική
εγκατάσταση». Στον Γλα έχουν διαπιστωθεί κατάλοιπα κατοίκησης του τέλους της
μυκηναϊκής περιόδου, ενώ προ ολίγων ετών εντοπίστηκε κυκλώπειο μυκηναϊκό τείχος
που κατέβαινε από τον λόφο προς τα νοτιοδυτικά. Στους Αγίους Αναργύρους έχουν
επισημανθεί ίχνη «προϊστορικής» εγκατάστασης και υπομυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι.
Το πρανές είχε σχεδόν θεατρική όψη, παραπέμποντας αμέσως στη σφενδόνη
του ιπποδρόμου. Κοντά υπάρχει ανενεργό σήμερα λατομείο… κι ένα μικρό…
εργοστάσιο
Πληρούνται οι προδιαγραφές ενός ιπποδρόμου: Ο συνδυασμός μιας επίπεδης
και εκτεταμένης περιοχής για την κονίστρα (αρένα) κι ενός φυσικού πρανούς δίπλα
στην επίπεδη έκταση, που θα αποτελούσε το κοίλον για τους θεατές
Είναι πράγματι αξιοπερίεργο να έχουμε μια τέτοια αρχαιολογική πληροφορία που αντιγράφεται και επιβιώνει για σχεδόν 100 χρόνια σε μια σειρά βιβλίων γραμμένων από ιστοριοδίφες, η οποία να μην αξιοποιείται καθόλου από τους ερευνητές» επισήμανε ο καθηγητής…
Πού να ήξερε και τον χάρτη του 1793… Και τα γραφόμενα στο ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ... Η ολιγωρία και η
αδιαφορία – έως και σνομπισμός - των αρχαιολόγων για πληροφορίες γραμμένες
εκτός του σιναφιού τους, γνωστές…
Αξιοπερίεργο είναι και το γιατί οι Γάλλοι ανασκαφείς των Δελφών, δεν
αξιοποίησαν την πληροφορία του Γάλλου αββά…
(*) ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
Βαλαβάνης Π. «Les hippodromes et lesconcours hippiques dans la grèce antique», École française d’Athènes.
Η νέα πρόταση για την τοποθέτηση του ιπποδρόµου των Δελφών στη θέση
Γωνιά, 1 χλµ. Β. της Ιτέας, ανανέωσε το ενδιαφέρον για τη γενικότερη μελέτη των
αρχαίων ελληνικών ιπποδρόµων. Αρχικά παρουσιάζονται εν περιλήψει όλα τα δεδομένα
που οδήγησαν στην ταύτιση, δηλ. τα γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά της θέσης,
καθώς και τα φιλολογικά, επιγραφικά και αρχαιολογικά δεδομένα για το μνηµείο.
Κατόπιν, δίνεται ιδιαίτερο βάρος σε δύο ζητήματα: Πρώτον, στη θέση του αρχαϊκού
σταδίου των Δελφών, που σύµφωνα µε τις πηγές βρισκόταν κι αυτό στην πεδιάδα και
προτείνεται συνύπαρξη των δύο αθλητικών εγκαταστάσεων είτε σε παραλληλία είτε
σε μορφή ιπποσταδίου, µιας αρχιτεκτονικής μορφής γνωστής από τους Ρωµαϊκούς
χρόνους στην Ανατ. Μεσόγειο. Επίσης, µε βάση τη φρασεολογία των δελφικών
επιγραφών της προετοιµασίας των χώρων για τη γιορτή των Πυθίων, προτείνεται νέα
χρονολογία μετακίνησης του σταδίου στη νέα του θέση μετά το τέλος του γ΄ ιερού
πολέµου, ταυτοχρόνως µε την ολοκλήρωση του νέου ναού του Απόλλωνος και τη
δηµιουργία των αθλητικών εγκαταστάσεων στο Γυµνάσιο.
Δεύτερον, θίγεται το ζήτηµα των δυτικών ορίων της ιεράς χώρας προς την
Λοκρίδα και προτείνεται, µε βάση τις επιγραφές των ορίων, ότι το τέλος του
δυτικού ορίου θα μπορούσε να βρίσκεται στον όρμο Λαρνάκια, δυτικότερα της
Ιτέας. Η θέση αυτή υπήρξε στα νεώτερα χρόνια τόπος συλλογής άλατος και θα μπορούσε
να ταυτίζεται µε τον τόπον αλείας που αναφέρουν οι επιγραφές. Έτσι, μπορεί να
περιληφθεί στην ιερά χώρα και το οροπέδιο μεταξύ Ιτέας και Σερνικακίου,
σηµερινός χώρος άσκησης κτηνοτροφίας και ιδανικός τόπος για τη βόσκηση των
ιερών ζώων του θεού, όπως γινόταν και στο οροπέδιο της Δεσφίνας.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 22.3.2013.
[1] Άλλος εντοπισμένος αρχαίος ελληνικός ιππόδρομος
υπάρχει στην πόλη των Θηβών Βοιωτίας.
[2] Βλ. σχ. ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μάρτιος
2013. Και άρθρα «Ο αρχαιότερος εντοπισμένος ελληνικός ιππόδρομος», εφημ. «Ναυτεμπορική»,
15.3.2013. Και «Εντοπίστηκε ο ιππόδρομος
των Δελφών», στο «Αρχαιολογία», 19.3.2013.
(**) Το τοπωνύμιο Γλας - ΔΕΙΤΕ και ΕΔΩ - πρέπει να μας προβληματίσει, διότι είναι μινυακό - πελασγικό - δηλ. πρωτοελληνικό - και σχετίζεται με λιμάνι. Δηλ. θυμάται την εποχή που η θάλασσα του Κορινθιακού Κόλπου έφτανε έως εκεί πάνω!!!
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook