Γαϊτανάκι ονειρεμένο, μ’
απηλιώτη άνεμο φερμένο
κλώσε χρώμα να σκορπίζει, μια αγκαλιά για να ανθίζει
100 Χρόνια Μνήμης της
Μικρασιατικής Καταστροφής
100 Χρόνια Έμπνευσης από το Μεγαλείο του Μικρασιατικού Πολιτισμού.
- Μαθαίνοντας από τις Μνήμες
της Μικρασιατικής Καταστροφής και αντλώντας έμπνευση από το Μεγαλείο του
Μικρασιατικού Πολιτισμού, οι μικροί καλλιτέχνες της Παιδικής Πινακοθήκης
Ελλάδας καλούνται να φιλοτεχνήσουν έργα που κρατούν ζωντανά στην μνήμη μας, τόσο
την οδύνη του βίαιου ξεριζωμού, όσο και την καθοριστική επιρροή του
Μικρασιατικού πολιτισμού στην εξέλιξη και στον εκσυγχρονισμό του Ελληνικού
κράτους.
- Το 1922, μετά την
Μικρασιατική καταστροφή, ο ανατολικός άνεμος Απηλιώτης (από εκεί που ανατέλλει
ο ήλιος) φέρνει μαζί με τους πρόσφυγες στην Ελλάδα το «Γαϊτανάκι», ένα
πολύχρωμο έθιμο που ριζώνει στις καρδιές των Ελλήνων ως παντοτινό σύμβολο
αδελφοσύνης!
- 100 χρόνια μετά, το 2022
αποτελεί χρονιά - ορόσημο για τον Ελληνισμό όπου γης. Μέσα από τον ιστορικό αναστοχασμό,
προκύπτει η αδιαμφισβήτητη αναγνώριση της τεράστιας προσφοράς των Μικρασιατών
προσφύγων στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση και στην οικονομία της χώρας μας, η
οποία παραμένει ζωντανή έως τις μέρες μας.
«Ελλάδα, εσύ που όλα τα
λέει τ’ αθάνατο όνομά σου,
πηγή, από σε πάντα αναβρύζει
κι ο ήρωας κι ο σοφός,
ακόμα και στο γέρμα σου, στο
κατρακύλισμά σου,
της ιστορίας είσαι το φως!»
γράφει ο Κωστής Παλαμάς
ταυτίζοντας τις πόλεις στα Μικρασιατικά παράλια με την αρχέγονη μνήμη της
πατρίδας, που παρέμεινε ανεξίτηλη ως ο τόπος όπου για αιώνες γαλουχήθηκαν οι
Μικρασιάτες στην ζωή, στις τέχνες και στα γράμματα, ένα τοπίο ευμάρειας και
πολυχρωμίας.
- Πέρα από τους υπαρκτούς ιστορικούς και συναισθηματικούς δεσμούς που μας συνδέουν σήμερα με την Σμύρνη δεν παύει να είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα ελληνικά τοπόσημα που μόνο με το άκουσμά της παραπέμπει γλυκόπικρα στην φημισμένη από την αρχαιότητα γη της Ιωνίας και στην καταστροφή του 1922, μια από τις βαθύτερες πληγές της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
ΤΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ
Ένα έθιμο ελληνικό πέρασε στην Ελλάδα από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου Από τα λίγα που διατηρούνται αυτούσια ως τις ημέρες μας, το γαϊτανάκι είναι ένας χορός που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι και την αδελφοσύνη. Ένα υπέροχο «παιχνίδι», που περιλαμβάνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, τα οποία είναι αναγκαία για μια ξέφρενη διασκέδαση. Χρώματα, κέφι πλέκονται μαζί με τις κορδέλες σε έναν χορό αγάπης και συμφιλίωσης με ιδιαίτερους συμβολισμούς. Παράδοση στην ευρύτερη Μικρά Ασία ήταν ο χορός με το γαϊτανάκι. Έθιμο που έφεραν στην Ελλάδα με τον ξεριζωμό οι Έλληνες πρόσφυγες. Το γαϊτανάκι έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο. Η λέξη «γαϊτανάκι» είναι υποκοριστικό της μεσαιωνικής λέξης «γαϊτάνιν», που σημαίνει μεταξωτό κορδόνι, λωρίδα, κορδέλα. Προέρχεται από τα ελληνιστικά χρόνια, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την ελληνιστική λέξη γαϊτάνη. Οι κορδέλες συνήθως ήταν από βαμβάκι, μαλλί ή μετάξι και αποτελούσαν διακοσμητικό στοιχείο των φορεμάτων. Χρειάζονται δεκατρία άτομα για να στήσουν τον ιδιότυπο χορό. Ο ένας κρατά έναν μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν δώδεκα μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και είναι αυτές που δίνουν το όνομά τους και στο έθιμο. Γύρω από τον στύλο δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν ταυτόχρονα ανά ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι. Καθώς κινούνται γύρω από τον στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του και έτσι όπως γυρνούν, πλέκουν τις κορδέλες γύρω από τον στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς, με τον ίδιο τρόπο που έπλεκαν παλιά οι γυναίκες τα γαϊτάνια και στόλιζαν τις παραδοσιακές φορεσιές. Όταν οι κορδέλες έχουν όλες τυλιχτεί και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά στο κοντάρι, ο χορός τελειώνει σε μια μεγάλη αγκαλιά.
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, Παιδική Πινακοθήκη Ελλάδας.
ΠΗΓΗ: ΠΠΕ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 13.5.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook