Το 2022 αποτελεί ένα έτος με
ιδιαίτερο συμβολικό και συναισθηματικό φορτίο καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια
από την καταστροφή της Σμύρνης και τη δραματική εκκένωση της Ανατολικής Θράκης.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κυρία Κατερίνα
Σακελλαροπούλου, εμπιστεύθηκε το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης να της προτείνει ένα
Οδοιπορικό Προσφυγικής Μνήμης στη Θράκη. Με ιδιαίτερη τιμή και χαρά οργανώσαμε
αυτό το ταξίδι στο χώρο και χρόνο και την συνοδεύσαμε στην ιδιαίτερη αυτή περιήγηση.
Μοιραζόμαστε μαζί σας το
δρομολόγιο αυτό. Ας το διαβούμε παρέα:
• ΠΤΕΛΕΑ
Πρόσφυγες από το Ουρούμκιοϊ
και το Κόζλουτζα της Βόρειας Θράκης. Οικογένειες ρημαγμένες από τον Εμφύλιο.
Χτυπημένες από τη μετανάστευση. Κι όμως, ακόμα ριζωμένες στην ελληνική γη,
ακόμα ζωντανές.
Οι γυναίκες του χωριού
παλεύουν να κρατήσουν ζωντανό το γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων, τις διατροφικές
τους συνήθειες, την αγάπη για τη γη.
Ο σύλλογός τους λέγεται «Ειρήνη».
• ΝΕΑ ΒΥΣΣΑ
Πρόσφυγες από το Μποσνάκιοϊ,
2 χλμ. έξω από το μεγάλο αστικό κέντρο της Θράκης, την Αδριανούπολη. Πατρίδα
του σπουδαιότατου Φιλικού Γιώργη Παπά.
Από δω και ο γενάρχης των Καραθεοδωρή. Το μουσείο της οικογένειας των Καραθεοδωρίδων, μια αφορμή να μιλήσουμε για την αστική τάξη της ανατολικής και βόρειας Θράκης. Αυτή που συνέβαλε τα μέγιστα στην οικονομική ευμάρεια της περιοχής και την πνευματική άνθηση που ακολούθησε. Μια άνθηση που καταγράφηκε στα μεγάλα πνευματικά ιδρύματα που υπήρχαν στη Θράκη πριν την τελική της τριχοτόμηση.
• ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
Η πόλη που έπεσε στους
Οθωμανούς 100 χρόνια πριν από την Άλωση και ελευθερώθηκε 100 χρόνια μετά την
Επανάσταση του 1821.
Η γενέτειρα του Ιωάννη Γ.
Δούκα Βατάτζη.
Άκρο δίχως ακρότητες.
Εδώ το κάστρo με τα
κτητορικά μονογράμματα.
Κοντά στους περίλαμπρους λατρευτικούς χώρους και τα βυζαντινά ναΰδρια που μιλούν για αυτοκρατορικές στέψεις.
• ΜΙΚΡΟ ΔΕΡΕΙΟ
Πέντε χλμ. από τα σύνορα της Βουλγαρίας, στις όχθες του Ερυθροπόταμου. Μια μεθόριος μέσα στη μεθόριο: Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι μοιράζονται τον ίδιο τόπο. Ευδιάκριτα.
• ΜΕΓΑΛΟ ΔΕΡΕΙΟ
Ο μεγαλύτερος οικισμός
Μουσουλμάνων στο Νομό Έβρου.
Αλεβήτες. Οι άνδρες
ξενιτεύονται στα καράβια και στα θερμοκήπια της Ολλανδίας.
Οι γυναίκες τους εργατικές - σε ρόλο που ορίζει το κοινοτικό και οικογενειακό δίκαιο. Πολλές κερδίζουν τα προς το ζην πουλώντας τα κεντίδια τους. Κληρονόμοι μιας μακράς παράδοσης, κληροδοτούν την τέχνη τους στις επόμενες. Μια τέχνη η οποία μέσα από τον κατάλληλο σχεδιασμό και την εκπαίδευση θα ενισχύσει την οικονομία, την αίσθηση αυτάρκειας και ελευθερίας.
• ΑΣΚΗΤΕΣ
Η μνήμη λειτουργείται και πράττεται. Πρόσφυγες όλοι τους από την Καππαδοκία από τα Αγυρνά και Αγόρυα εγκαταστάθηκαν εκεί το 1925. Από τα ανατολικά σύνορα της βυζαντινής επικράτειας στα σύνορα Ροδόπης- Έβρου. Ο οικισμός πληθυσμιακά ενισχύθηκε αργότερα με την εγκατάσταση των Σαρακατσαναίων Οι ήσυχοι κοινοτικοί ρυθμοί διαταράχθηκαν με την βουλγάρικη κατοχή του 1941, με εκτελέσεις και θύματα. Το 1960 είναι το όριο της όποιας πληθυσμιακής ανάπτυξης της κοινότητας. Το 1975 η αρχή της ερήμωσης. Μια ήσυχη μικρή κοινότητα ως «Όασις εν ερήμω».
• ΘΡΥΛΟΡΙΟ
Πρόσφυγες του 1923 από το Γάαλαν της επαρχίας Γουρούχ Κερασούντος. Ο οικισμός ανεγέρθηκε με την συμβολή του Αυστραλού Ύπατου Αρμοστή των προσφύγων, Τζορτζ Ντιβάιν Τρίλορ (G.D. Treloar), ονοματοδότη του οικισμού. Στο τέμπλο της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης τοποθέτησαν τις εικόνες που έφεραν μέσα στα στρώματα από την πατρίδα τους.
• ΝΕΑ ΚΕΣΣΑΝΗ
Πρόσφυγες από τον Άγιο Βλάση
και τη Μπάνα της Βόρειας Θράκης. Αρχικά εγκαταστάθηκαν στην Στρύμη και το 1928
στη Ν. Κεσσάνη. Κάποιες οικογένειες μετοίκησαν στο Κίτρο Πιερίας. Στη νέα μάννα
γη έφεραν την αμπελοκαλλιέργεια τα γλέντια και τα τσίπουρα.
Εδώ εγκαταστάθηκαν και
Ανατολικοθρακιώτες από το Κατίκιοϊ, το Μπασλίκι, το Καρατζά Χαλέ, το Μπαγιαντίκ
και από το Χατζηγύρ της Ανατολικής Θράκης. Μια οικογένεια από την Αίνο και άλλη
μία από Ραιδεστό. Οι Ανατολικοθρακιώτες οι περισσότεροι βοσκοί, κτηνοτρόφοι και
πολλοί
από αυτούς έγιναν ψαράδες. Εδώ στη νέα πατρώα γη, μετά την επώδυνη προσφυγιά, συναντήθηκαν, διαφορετικές πρακτικές και βιωματικές εμπειρίες. Μια κοινότητα, όπως μια οικογένεια στην οποία ενσωματώνονται διαφορετικές απόψεις και σου επιτρέπει να ξεδιπλώνεις την μοναδικότητά σου. Οι αντιξοότητες μεταμορφώθηκαν σε νέες ευκαιρίες ζωής. Αργότερα πολλοί μετανάστευσαν στην Αυστραλία, την Αμερική και τη Γερμανία.
• ΜΑΝΔΡΑ
Πρόσφυγες από το Σερντιβάν
της Μικράς Ασίας, την περιφέρεια Αντάπαζαρ της Βιθυνίας. Τους μετέφεραν τον
Ιούνιο του 1921 με το Κιλκίς και Αβέρωφ. Πήγαν στη Ραιδεστό Έμειναν εκεί για 11
μήνες. Από εκεί στον Αλμυρό, σε νησιά διάφορα και στην Αριδέα. Στη συνέχεια
μετακινήθηκαν στην Ξάνθη. Ένα χρόνο έμειναν σε σκηνές έως ότου απαλλοτριώθηκε
το Τσιφλίκι της περιοχής. Το 1924 εγκαταστάθηκαν στη Μάνδρα. Μια κοινότητα
πολυδογματική (Ευαγγελιστές και Σαββατιανοί). Η πλειονότης Ορθόδοξοι.
Η θνησιμότητα λόγω της
ελονοσίας μεγάλη. Στην εποχή του Μεσοπολέμου ο πληθυσμός αυξήθηκε και το 1960
ξεκίνησε η μετανάστευση. Η πληθυσμιακή μείωση και φθορά καταγράφτηκε στη
δεκαετία του 1990.
Το ιστορικό τους οδοιπορικό, τα σπάνια κειμήλια, τα βιβλία και τα μεγάλης αξίας, αντικείμενα που με πίστη και λατρεία τα μετέφεραν την ημέρα του ξεριζωμού τους.
• ΞΑΝΘΗ
Η πόλη με τα κτίρια που κατασκευάστηκαν και φέρουν τον αέρα της δυτικής νεοκλασικής και εκλεκτικής αρχιτεκτονικής είτε πρόκειται για κτήρια, δημόσια ή ιδιωτικά είτε και βιομηχανικά και εμπορικά. Η μνήμη μιας κοινωνικής άνθησης που αναδύθηκε μέσα από την αστική τάξη των καπνεμπόρων και άλλων επαγγελματιών Χριστιανών και Ευρωπαίων από τα τέλη του 19ου αιώνα.
• ΠΛΕΤΕΝΟ
Μια ΚΟΙΝΣΕΠ με Χριστιανές και Μουσουλμάνες στο 8ο χλμ βόρεια της Ξάνθης. Ένας τόπος συμβολικά φορτισμένος καθώς εκεί ήταν οι μπάρες. Από χώρος διαίρεσης έγινε τόπος συνεργασίας και δημιουργίας.
ΠΗΓΗ: ΕΜΘ, ΑΡΧΕΙΟΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.4.2022.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook