Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Βασίλειος, ο επωνομαζόμενος
και Διγενής (σύνηθες όνομα στον Πόντο), και με το καταγωγικό Ακρίτας / Ακρίτης (= φύλακας συνόρων) ήταν
προφανώς ο αυτοκράτωρ Βασίλειος (ή ο Βασίλειος Α΄ ή ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος).
Τραγούδια γι’ αυτόν είναι γνωστά από τον 9ο αιώνα. Με τον καιρό,
προστέθηκαν κι άλλα κατορθώματα, και έγινε ένας λαϊκός ήρωας, που ταυτίστηκε με
την ψυχή του Έλληνα ακρίτα, και τα έπη του άδονταν ή διηγούνταν στην Καππαδοκία
ή τον Πόντο, αλλά και σε όλην την λοιπή Ελλάδα, σαν παραμύθια στα Ελληνόπουλα.
Έτσι πέρασε στην σφαίρα του θρύλου…
Το βιβλίο του Κ. Ν. ΣΑΘΑ, και
του Émile LEGRAND[1] με τίτλο
«Les Exploits de Digénis Akritas, épopée byzantine du dixième siècle, publiée pour la première fois d’ après le manuscript unique de Trébizonde» / «Τα κατορθώματα του Διγενή Ακρίτα, βυζαντινό έπος του
10ου αιώνα, που πρωτοεκδόθηκε από το μοναδικό χειρόγραφο της Τραπεζούντος»,
εκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Maisonneuve
& Cie, στην πόλη των Παρισίων, το 1875.
Το «χειρόγραφο της
Τραπεζούντας» βρέθηκε στην μονή Σουμελά του Πόντου. Αποτελείται από 3.182
στίχους.
Η έκδοση ήταν σε σχήμα 8ο,
CLII + 299 σελ.
Κυκλοφόρησε στην Συλλογή μνημείων
για την μελέτη της νεοελληνικής γλώσσας, νέα σειρά, αρ. 6 / Collection de monuments pour servir à l’ étude de la langue néo-hellénique, nouvelle série, no. 6.
Ήταν η πρώτη σύγχρονη έκδοση
του έπους.
Πέραν του προαναφερομένου, έχουν
διασωθεί άλλα 5 χειρόγραφα των επών του Διγενή. Όλα στην δημοτική ελληνική
γλώσσα. Αυτά είναι:
- το χειρόγραφο του Εσκοριάλ
(βρέθηκε στην Βιβλιοθήκη Εσκοριάλ της Μαδρίτης. Αποτελείται από 1.867 στίχους. Πιθανώς
η παλαιότερη έκδοση (γνωστή ως έκδοση Ε (<Escorial). Εξεδόθη το 1911 από τον
D. C. Hesseling.
Σελίδα από το χειρόγραφο του Έπους του Διγενή, της Εθνικής Βιβλιοθήκης. |
- το χειρόγραφο Άνδρου-Αθηνών
(χειρόγραφο Εθνικής Βιβλιοθήκης, αρ. 1074). Με 4.778 στίχους. Ευρέθη το 1878, εξεδόθη
το 1881.
- το χειρόγραφο της
Κρυπτοφέρρης (από την μονή της Grottaferrata στην Ιταλία. Με 3.709 στίχους. Η έκδοση
G (< Grottaferrata) θεωρείται η πιο «λογία» έκδοση. Εξεδόθη το 1892 από τον
Εμίλ Λεγκράν.
- το χειρόγραφο της Οξφόρδης. Ομοιοκατάληκτη
διασκευή. Του 1670 από τον ιερομόναχο Ιγνάτιο Πετρίτση. Ευρέθη το 1880, εξεδόθη
από τον Σπυρίδωνα Λάμπρο, κάπου μέσα στην δεκαετία 1880-1890.
- το χειρόγραφο της Άνδρου (τώρα Θεσσαλονίκης, αρ. 2). Πεζή διασκευή, του 1632 από τον Μελέτιο Βλαστό. Εξεδόθη το 1898.
Σε βυζαντινό πιάτο του 12ου αιώνος, ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας εικονίζεται να παλεύει με δράκο. Από το Μουσείο της Αγοράς Αθηνών. |
Υπάρχουν και σλαβικές (στην
Ρωσία), τουρκικές και αρμενικές μεταφράσεις του ελληνικού έπους, που δείχνει
την δημοφιλία του.
Αλλά σύμφωνα με μαρτυρίες,
πρέπει να υπήρχαν και άλλα χειρόγραφα. Ο Καισάριος Δαπόντες λ.χ. αναφέρει στο
ποίημά του «Βίβλος Βασιλειών» ένα χειρόγραφο του Διγενή Ακρίτα, διακοσμημένο με
μικρογραφίες - περιγραφή που δεν αντιστοιχεί σε κανένα από τα γνωστά έως τώρα
χειρόγραφα...
ΠΗΓΗ: Ἠλιού & Πολέμη,
1875.368, Λαγανᾶς 1363, Γ. Λεκάκης «Ελληνική βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
3.3.2020.
- Odorico P. «L’Akrite. L’épopée byzantine de Digénis Akritas», εκδ. Anacharsis, Toulouse
/ Τουλούζ, 2002.
- Jouanno C. «Digénis Akritas, le héros des frontières. Une épopée
byzantine», εκδ. Brepols, coll. "Témoins
de notre histoire", 1998.
[1] Θυμίζω ότι ο εκδότης Em. LEGRAND / εξελλ. Αἰμύλιος Λεγράνδιος είχε
προηγουμένως (1870) εκδώσει και το βιβλίο με τίτλο «Δημοτικά τραγούδια» στο
οποίο συμπερλαμβάνονταν τα «Ὁ Χαρτζιανῆς καί ἡ Ἀρετή», «Ὁ υἱός τοῦ Ἀνδρονίκου»,
«Ἡ ἐκδίκησις τοῦ ἀνδρός». Κυκλοφόρησε στην σειρά Collection de monuments, αρ. 12. Εν Αθήναις, από
το «Γραφεῖο τῆς Πανδώρας». Ήταν σε σχήμα
8ο, 31 σελ. Περιελάμβανε ελληνικό
κείμενο και γαλλική μετάφραση σε αντικρυστές σελίδες. Βλ. Ἠλιού & Πολέμη,
1870.86, Λαγανᾶς 1259.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook