Ο Μακεδόνας που έγραψε ολόκληρο «καρκινικό ποίημα», το 1802 - του Γ. Λεκάκη

Ο Μακεδόνας,

που έγραψε

ολόκληρο «καρκινικό ποίημα»,

το 1802…

Του Γιώργου Λεκάκη

Οι λεγόμενες «καρκινικές» ή «παλίνδρομες» επιγραφές ή απλώς «καρκίνοι» (καβούρια) είναι συμμετρικές φράσεις, αυτές δηλ. οι οποίες μπορούν να διαβαστούν το ίδιο, είτε από την αρχή προς το τέλος, είτε από το τέλος προς την αρχή.

Υπάρχει επίσης και η «καρκινική μονάδα», που είναι μία μόνο πρόταση μέσα σε ένα κείμενο, με τις παραπάνω ιδιότητες.

Η πιο γνωστή είναι η βυζαντινή "Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν", η οποία συχνάκις γραφόταν ή χαρασσόταν σε πηγές, περιρραντήρια, κλπ.

Γνωστές επίσης και οι:

- "Νοσώ. Σύ ος η ίαμα, Ιησού, σώσον".

- "Νόμον, ο κοινός, έχε σον οικονόμον".

- "Σος ειμί, τίμιε, σός".

- "Σοφά ται μη, γη μια τάφος".

Και την ρωμαϊκή "In girum imus nocte et consumimur igni".

Αλλά πολλοί τέτοιοι στίχοι έχουν γραφτεί και από πολλούς επώνυμους, λ.χ. Βυζαντινούς (όπως ο αυτοκράτωρ Λέων ο Σοφός), Έλληνες και Λατίνους μοναχούς, κλπ.

Και φυσικά επώνυμοι συγγραφείς τόλμησαν να γράψουν «καρκινικά κείμενα» και ποιήματα…

Ως παραδείγματα αναφέρονται:

- το ποίημα «Doppelganger / Σωσίας» του Άγγλου ποιητή James A. Lindon (1914; –1979),

Και

- ο διάλογος "Crab Canon / Καβούρι Κανον" στο βιβλίο "Gödel, Escher, Bach" (βραβείο Πούλιτζερ) του Douglas Richard Hofstadter (1945- ), Αμερικανού μελετητή της γνωστικής επιστήμης, της φυσικής και της συγκριτικής λογοτεχνίας, κ.ά.

Αλλά ξεχνούν βεβαίως να αναφέρουν πως πρώτος στην  σύγχρονη εποχή επιχείρησε καρκινικό κείμενο ένας Μακεδών Έλλην, ο ιερομόναχος ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ Πάμπερις. Το πόνημά του είχε τίτλο «Ποίημα καρκινικόν, μετά σχολίων καί τῶν ἐμπεριεχομένων αὐτῷ ἱστοριῶν, εἰς πλείστην ὠφέλειαν τοῖς ἀκριβῶς καί μετά προσηκούσης προσοχῆς αὐτό μετιοῦσι», Το πρώτον εξεδόθη τύποις εν Βιέννη, από την ελληνική τυπογραφία του Γεωργίου Βενδότη / Βεντότη, το αωβ΄ / 1802.

Ήταν σε σχήμα 8^ο, VIII + 151 σελ. Είχε μάλιστα και πορτραίτο του αυτοκράτορος της Ρωσίας, τσάρου Αλεξάνδρου Α΄, στον οποίο ήταν αφιερωμένο!

Σε αντίτυπο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αργυρούπολης του Πόντου «Ο Κυριακίδης» στον κολοφώνα της σελίδα τίτλου σώζεται χειρόγραφα με μαύρο μελάνι κτητορικό σημείωμα. Εκ των του Μανουήλ Αντωνίου του εκ Ναούσσης', και στο τελευταίο σχετικές με το έργο χειρόγραφες σημειώσεις. Στη Βιβλιοθήκη της Ευξείνου Λέσχης των Ποντίων της Νάουσας, φυλάσσεται ένα ακόμα αντίτυπο του βιβλίου από την Βιβλιοθήκη του Φροντιστηρίου της Αργυρουπόλεως, με ταξινομικό αριθμό 323 889.1 ΠΑΜ. Το βιβλίο περιλαμβάνει Σημειώσεις, Ευρετήριο Ονομάτων, «Πίναξ των Ιστορικών Στίχων», φέρει παλαιότερες βιβλιοθηκονομικές ενδείξεις και στάχωση που αποτελείται από πινακίδες χαρτονιού με δερμάτινη επικάλυψη.

Ο ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ Πάμπερις / Πάμπερης ήταν λόγιος του 18^ου αι. από την Μοσχόπολη Μακεδονίας. Διετέλεσε εφημέριος της ελληνικής εκκλησίας της Λειψίας. Περιηγήθηκε την Μολδοβλαχία και την Ουγγαρία. Εκτός από το παραπάνω ποίημα του Παμπέρεως, έγραψε και Διδαχές, οι οποίες επίσης εκδόθηκαν στην Βιέννη το 1802. Μετέφρασε επίσης στα νεοελληνικά την «Ιστορία» του Καίσαρα Ρημνίκου και επιμελήθηκε την έκδοση των Επιστολικών τύπων του Θ. Κορυδαλλέα (1768).

ΠΗΓΗ: Ἠλιού 1802.51. Γ. Λεκάκης «Ελληνική βιβλιογραφία». Γ. Λεκάκης «Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.2.2020.

Μακεδονας Ποιημα καρκινικον καρκινικες παλινδρομες επιγραφες καρκινοι καβουρια συμμετρικες φρασεις, διαβασμα καρκινικη μοναδα προταση κειμενο, βυζαντινη Νιψον ανομηματα μη μοναν οψιν πηγες, περιρραντηριο, παλινδρομη επιγραφη Νοσω Συ ος η ιαμα, Ιησου, σωσον Νομον, ο κοινος, εχε σον οικονομον Σος ειμι, τιμιε, σος Σοφα ται μη, γη μια ταφος ρωμαικη στιχοι στιχος Βυζαντινος αυτοκρατωρ Λεων ο Σοφος Ελληνες Λατινοι μοναχοι αυτοκρατορας βυζαντιο, συγγραφεας καρκινικα κειμενα ποιηματα ποιημα Doppelganger / Σωσιας Αγγλος ποιητης Λιντον James A. Lindon διαλογος Crab Canon / Καβουρι Κανον βιβλιο Gödel, Escher, Bach βραβειο Πουλιτζερ Χοφσταντερ Douglas Richard Hofstadter Αμερικανος μελετητης γνωστικη επιστημη, φυσικη συγκριτικη λογοτεχνια καρκινικο κειμενο Μακεδων Ελλην, μακεδονια ιερομοναχος ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ Παμπερις παμπερης πονημα καρκινικο σχολια ιστορια ωφελεια Βιεννη, ελληνικη τυπογραφια Βενδοτης Βεντοτης, αωβ΄ / 1802 πορτραιτο Ρωσια τσαρος Αλεξανδρος Α Εθνικη Βιβλιοθηκη Αργυρουπολη Ποντος Κυριακιδης κολοφωνας χειρογραφα μαυρο μελανι κτητορικο σημειωμα Μανουηλ Αντωνιος Ναουσσα, Ναουσα χειρογραφα Ευξεινο; Λεσχη Ποντιων Φροντιστηριο Αργυρουπολεως, σημειωσεις Ευρετηριο Ονοματων Πιναξ Ιστορικοι σταχωση λογιος 18ος αιψνας Μοσχοπολη Μακεδονιας εφημεριος ελληνικη εκκλησια Λειψια Μολδοβλαχια Ουγγαρια Διδαχες, εκδοσεις Μεταφραση νεοελληνικα Καισαρας Ρημνικος εκδοση επιστολη επιστολες Επιστολικοι τυποι Κορυδαλλεας κορυδαλλευς 1768

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ