Του Γιώργου Λεκάκη
Η Πριήνη[1] της Καρίας,
ήταν μία από τις 12 ιωνικές πόλεις-κράτη (Ιωνική Δωδεκάπολη[2]). Το
Πανιώνιον Ιερόν, αφιερωμένο στον Ελικώνιο Ποσειδώνα, βρισκόταν στην επικράτεια
των Πριηνών, γεγονός που έδωσε στην σχετικά μικρή πόλη υπερπεριφερειακή σημασία
και σημαντικό θρησκευτικό κέντρο. Τα Πανιώνια Πύθια ετελούντο υπό την προεδρία των
Πριηνέων. Τα ευρήματα νομισμάτων της δείχνουν έντονο εμπόριο με πολλές πόλεις,
ιδιαίτερα στην ανατολική Μεσόγειο!
Ήταν διλίμενος πόλις, και μικρή: Φαίνεται να είχε 5.000 κατοίκους το πολύ…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΠΡΙΗΝΗ, ΕΔΩ.
Η ίδρυση της πόλης έγινε από Ίωνες
με ηγέτη τον Αίπυτο, υγιό του Νηλέα (του βασιλιά των Αθηνών, Κόδρου)[3], οικιστής
και της παρακείμενης Μιλήτου. Πλησίον της και οι αρχαίες ελληνικές πόλεις Ανθέα
και Άνεον.
Οι Πριηνείς κατάγονταν από
την Ελίκη Αχαΐας. Ο ονοματίσας αυτήν, νεαρός Πριηνεύς ήταν ιεροφάντης (άρχων-βασιλιάς
των θυσιών).
Ο πληθυσμός της πόλεως αυξήθη
θεαματικά, όταν περί το 1000 π.Χ. εγκαταστάθηκαν σ' αυτήν νέοι άποικοι από την Θήβα
Βοιωτίας με ηγέτη τον Φιλήτα. Λόγω των Βοιωτών, λεγόταν και Κάδμη. Γνωστοί οι
Θηβαίοι για την αρχαία τεχνολογία τους (βλ. πυραμίδα των Θηβών, τρόπος
τειχίσεως Θηβών, κλπ.). - ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Οι 88 αρχαίες πόλεις της Βοιωτίας".
Στην νότια πλευρά του όρους
Μυκάλη όπου ηταν κτισμένη η Πριήνη, στο «Μαιάνδριο πεδίο», στα βορειοδυτικά του
Λατμικού / Λατμίου Κόλπου, με τις προσχώσεις του, ο ποταμός Μαίανδρος όλο και
μετέβαλε την πεδιάδα. Η πόλις υπέφερε πολύ από τις διαβρώσεις του Μαιάνδρου. Θα
χρειάστηκαν πολύ πείσμα και υπομονή οι κάτοικοί της, αλλά και τεχνολογία, για
να παραμείνουν στην ίδια θέση…
Τα νομίσματά της φέρουν την
θεά Αθηνά και την κοσμική τρίαινα του Ποσειδώνος…
Η πόλις επανιδρύθη σε νέα
θέση κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Όλοι μιλούν για μια νέα πόλη με υψηλής ποιότητας ελληνική
τέχνη και αρχιτεκτονική!
Η πόλις υδρεύετο από μεγάλη πηγή, 800 μ. υπεράνω της θαλάσσης και 200 μ. κάτω από την υψηλότερη κορυφή της Μυκάλης! Το ύδωρ της πηγής εισερχόταν στην πόλη δια τείχους (υδραγωγείου), σε ύψος 156 μ. (για την αποφυγή δολιοφθοράς) επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, και αποθηκεύετο σε 3 δεξαμενές σε ύψος 145 μ. Από αυτές διοχετευόταν στην πόλη με πολυάριθμους υδραγωγούς, με πήλινους σωλήνες, που διέσχιζαν τις οδούς. Οι υδραγωγοί ήταν «τέλεια λελαξευμένοι εντός του φυσικού βράχου και έχουν σχήμα τραπεζίου». Άλλοι μεν είναι ανοικτοί (μετέωροι οχετοί, που παρέχουν το προς πλύσιμο ύδωρ), άλλοι κλειστοί (κρυπτοί οχετοί, υπόνομοι, που διοχέτευαν το προς πόση ύδωρ, το οποιο εξήρχετο από καλώς κεκοσμημένες κρήνες). Λείψανα τέτοιων αρχαίων κρηνών ευρέθησαν πολλά. Σημαντικότατη υδραυλική μηχανική τεχνολογία…
 |
| Πριήνη < αρχ ελλ. ρήμα πρίω = πριονίζω > πριστή κλπ.; |
 |
| Η επιγραφή που μαρτυρά την προσφορά του Μ. Αλεξάνδρου στην Πριήνη, ευρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο!!! |
Γνωστά τα αρχαία ιερά της τα αφιερωμένα
στον Δία, την Δήμητρα και, κυρίως, τον Ναό της Αθηνάς, τον οποίο ίδρυσε και αφιέρωσε
στην πόλη και ο Μέγας Αλέξανδρος, το άγαλμα της Αφροδίτης, αλλά και πλουτώνειο
ιερό…
 |
| Η Αφροδίτη της Πριήνης. Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης. |
Εδέχθη πολλές επιθέσεις από
τους γείτονές της, Κάρες. Περί τον 8ο αιώνα π.Χ. κατελήφθη από τον
βασιλιά των Λυδών, Άρδυ / Άρδα. Απελευθερώθη και τον 6ο αιώνα π.Χ.
έφθασε στην μεγίστη ακμή της, υπό τον Βίαντα (τον Πριηνέα), έναν από τους 7 σοφούς
της αρχαίας Ελλάδος! Επί Κύρου Περσίας (545 π.Χ.), κατελήφθη από τους Πέρσες (όπως
και οι άλλες πόλεις-κράτη της Δωδεκάπολης). Στην τραγική κατάληψη της πόλης από
τον Πέρση στρατηγό Μάζαρο, οι κάτοικοι εξανδραποδίσθηκαν, προς παραδειγματισμό!
Προ της δεινής αυτής συμφοράς, ο σοφός Βίας είχε συμβουλεύσει τους συμπολίτες
του (και τους άλλους Ίωνες) ν’ ακολουθήσουν το παράδειγμα των Φωκαέων (οι
οποίοι είχαν μετοικήσει και ιδρύσει αποικία, την Μασσαλία) να εγκατασταθούν, εγκαταλείποντες
τις ακτές της Ιωνίας, στην μεγάλη και ευφορη νήσον Σαρδώ (Σαρδηνία), διότι «Ιωνία
θα ήτο πάσα χώρα, εις την οποίαν θα κατώκουν Ίωνες ελεύθεροι», αλλά οι Πριηνείς
δεν επείσθησαν…[4]
Παρά ταύτα, η Πριήνη κατάφερε να διατηρήσει την πολιτειακή της οργάνωση, αν και υπό περσική επικυριαρχία, πληρώνοντας φόρους και προσφέροντας στρατιώτες.
Η αρχαία ελληνική πόλη
προξένησε για πρώτη φορά το… «ενδιαφέρον» των… Άγγλων «επιχειρηματιών
ταξιδιωτών – περιηγητών» το 1673.
Οι «αρχαιολογικές» έρευνες - ανασκαφές ξεκίνησαν από την αγγλική Εταιρεία Dilettanti (1765 και 1868), λόγω του περίφημου ναού της Αθηνάς. Το 1868/1869 ο Richard Popplewell Pullan απεκάλυψε σε μεγάλο βαθμό το ιερό της Αθηνάς. Και είτα δαπάναις του Βασιλικού Μουσείου Βερολίνου, το 1895, συστηματική ανασκαφή υπό την διεύθυνση των Γερμανών αρχαιολόγων Karl Humann / Χούμαν και R. Kekule von Stradonitz / Κεκουλέ. Το έργο τους συνέχισαν (1869) οι αρχαιολόγοι Hans Schrader / Σράντερ και Βίγκαντ[5], με την συνεργασία των αρχαιολόγων Η. Prott και των αρχιτεκτόνων R. Heyne, W. Wilberg.
ΣΗΜΕΡΑ, ο αρχαιολογικός χώρος
της Πριήνης περιλαμβάνει:
- την Ακρόπολη, την Τηλωνεία, επί
δυσπρόσιτης κορυφής βράχου, σε υψόμετρο 371 μ. και
- την αρχαία πόλη. Ολόκληρη η
πόλη περιβάλλεται από ισοδομικό τείχος με ορθογώνιους λίθους, μήκους 150
σταδίων (2.500 μ.) μέσου πλάτους 2 μ. και ύψους 8 μ. Το μεγαλύτερο μέρος του
τείχους έχει διασωθεί. Το τείχος είχε 4 πύλες. Η πόλις εντός του τείχους ήταν
ρυμοτομημένη κατά το ιπποδάμειο σύστημα, δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα από
6 οριζόντιες, σε διεύθυνση ανατολής - δύσης, οδούς, μέσου πλάτους 7 μ. και 16
κάθετες οδούς, πλάτους 3,5 μ.. Οι κάθετες οδοί ήταν κλιμακωτές με πολλές
βαθμίδες, ιδιαίτερα οι δυτικές, ενώ οι οριζόντιες οδοί ήταν πλακοστρωμένες με
μάρμαρο. Στα 80 περίπου οικοδομικά τετράγωνα μεγέθους 35 Χ 47 μ. υπάρχουν τα
ερείπια σημαντικών οικοδομημάτων[6].
Η πόλη λόγω της κατωφέρειας
είναι κτισμένη σε 4 επίπεδα (άνδηρα), που το καθένα πλαισιώνεται με υψηλό και
ισχυρό αναλημματικό τείχος[7]. Έτσι
έδινε την εντύπωση ότι φέρει επάλληλα τείχη!
Τα σπουδαιότερα αρχαία
δημόσια κτίσματα που έχουν αναγνωριστεί είναι κατά επίπεδο, αρχής γενομένης από
το κατώτερο:
- Άνδηρο Α΄: Το Στάδιο και το
Γυμνάσιο.
- Άνδηρο Β΄, με το μεγαλύτερο
πλάτωμα και την κύρια πόλη: Ιδιωτικές κατοικίες, η αρχαία Αγορά, θεμέλια
μεγάλου βωμού, Ασκληπιείο, η Ιερή Στοά, το Εκκλησιαστήριο, το Βουλευτήριο (640
θέσεων με σπουδαίο βωμό) και το Πρυτανείο.
- Άνδηρο Γ΄: Ο μεγαλοπρεπής
ναός της Πολιάδος Αθηνάς, το Άνω Γυμνάσιο, το Ιερό των Αιγυπτίων θεών (Ίσιδας,
Σεράπιδος και Άνουβι) και το Θέατρο. Ο ναός της Αθηνάς ήταν ένα εξάστυλο περίπτερο
οικοδόμημα ιωνικού ρυθμού, που χτίστηκε από τον Πύθεο, αρχιτέκτονα του
Μαυσωλείου[8]. Το 1870
βρέθηκαν ασημένια τετράδραχμα του Οροφέρνη και μερικά κοσμήματα σε ανασκαφές
κάτω από την βάση του αγάλματος της Αθηνάς. Πιθανότατα κατατέθηκαν την εποχή
της αναστήλωσης του ναού από τους Καππαδόκες.
- Άνδηρο Δ΄: Ο ναός της
Δήμητρας, ο ναός της Περσεφόνης, και μεγάλος βωμός.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία". Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2018.
[1] Σήμερα εξακολουθεί παραφρασμένα: Priene, Prien.
[2] Αργότερα έγιναν 13 πόλεις.
[3] Βλ. Στράβων, c. 633.
[4] Βλ. Ηροδ. I. 170.
[5] Theodor Wiegand (1895–1899).
[6] Τα σπίτια της Πριήνης έχουν πολλές αναλογίες με τις αρχαιότερες
επαύλεις της Πομπηίας!
[7] Ως προς τούτο ομοιάζει με την Πνύκα των Αθηνών.
[8] του Μαυσώλου στην Αλικαρνασσό, θεωρούμενο ένα από τα
Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook