Του Γιώργου Λεκάκη
Ο Κωνσταντίνος Λάσκαρις (1434
- 1501) ήταν σπουδαίος Έλλην λόγιος, από την Κωνσταντινούπολη.
Συνέγραψε το γραμματικό έργο
«Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών και άλλων τινών αναγκαίων»[1], που
εξεδόθη το 1465, για να γνωρίσει την ελληνική γλώσσα η Ιππολύτη, κόρη του δούκα
του Μιλάνου, Φραντζέσκο Σφόρτζα, της οποίας ο Λάσκαρις ήταν διδάσκαλος τότε.
Είναι το πρώτο έντυπο χρονολογημένο βιβλίο, το οποίο είναι γραμμένο αποκλειστικώς
στην ελληνική γλώσσα. Ετυπώθη από τον επίσης Έλληνα, τον Κρητικό λόγιο και
τυπογράφο Δημήτριο Δαμιλά[2].
Τυπώθηκε στο Μιλάνο, συνδρομή
του επίσης Έλληνος[3]
τυπογράφου Διονυσίου Παραβησίνου[4], ο
οποίος, ήταν ήδη τότε, πιθανότατα, ιδιοκτήτης νόμιμου τυπογραφείου – κι αυτό
έχει την σημασία του. Η εκτύπωση τέλειωσε στις 30.1.1476. Το βιβλίο αποτελείτο
από 72 - 76 φύλλα σε μέγεθος 4ο (23 εκατ.), χωρίς σελιδοποίηση, ούτε
υπογραφές, ούτε παραπομπές. Δυσεύρετο και σπανιότατο σήμερα - βλ. Εθνική βιβλιοθήκη.
- το 1480 πάλι στο Μιλάνο από
τον Buono Accorsi,
- το 1489 στην Βιτσέντζα της
Ιταλίας
- τον Φεβρουάριο του 1494 από
τον Άλδο Μανούτιο στην Βενετία. Μάλιστα, αυτή η έκδοση του Άλδου, είναι η πρώτη
χρονολογημένη έκδοση του τυπογραφείου του.
- το 1539 με τίτλο «Constantini Lascaris Byzantii, De octo orationis partibus una cum eiusdem authoris et aliorum opusculis»,
ετυπώθη και κυκλοφόρησε πάλι στην Βενετία, από τον G. A. di Nicolini da Sabbio για λογαριασμό του Melchiorre Sessa. Πρόκειται
για επίσης ΣΠΑΝΙΑ ΕΚΔΟΣΗ. Ήταν σε σχήμα 8ο (146 x 90 χλστ.), a-z, A-X8: [352] φύλλα με ελληνικό κείμενο
και λατινική μετάφραση σε αντικρυστές σελίδες, ξυλόγραφα τυπογραφικά σήματα
στον τίτλο. Κυκλοφόρησε με και χωρίς την οκτασέλιδη εισαγωγή στην εβραϊκή
γλώσσα.
- το 2007 τέλος, οι εκδόσεις
Κάδμος ανατύπωσαν το 2007 το βιβλίο, επιμελεία του φιλολόγου και ιστορικού
καθηγητή Αντώνη Α. Αντωνάκου. Ήταν η 90ή έκδοση του βιβλίου!
Τέλος «Ανέκδοτο σύνοψι
ιστοριών του Κωνσταντίνου Λασκάρεως» εξέδωσε ο Σπυρίδων Π. Λάμπρος, το 1910.
ΠΗΓΗ: Παπαδόπουλος (Ἑλληνική)
77. Γ. Λεκάκης «Ελληνική Βιβλιογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.3.2020.
[1] Ο τίτλος συνεχίζει «συντεθείσα παρά Κωνσταντίνου
Λασκάρεως του Βυζαντίου».
[2] Δαμιλάς = "da Milano" «του Μιλάνου», όπου
ήταν εγκατεστημένη η οικογένεια από τον 13ο αι. Γνωστός και ως
Δημήτριος ο Κρης. Εγεννήθη στην Κρήτη. Οικογένεια της Ανατολικής Κρήτης. Εκτός από
την επιμέλεια της έκδοσης της γραμματικής του Κ. Λάσκαρι, σχεδίασε κιόλας και τα
ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία, πιθανότατα σε μέταλλο, που χρησιμοποιήθηκαν, με
υπόδειγμα τα χειρόγραφα του Λασκάρεως. Αυτή η γραμματοσειρά χαρακτήρων
ονομάζεται «πρώτος μιλανέζος τύπος», και σχεδιάσθηκε έτσι για να προσομοιάζει
όσο το δυνατόν περισσότερο με την χειρόγραφη γραφή! Επίσης έγραψε και τον
πρόλογο στο εν λόγω βιβλίο! Ο πρόλογος
του Δημητρίου του Κρητός είναι αφιερωμένος «τοις εὖ γεγονόσι καὶ σπουδαίοις» (λατινικά:
ingenuis ac studiosissimis adolescentibus). Άλλα γνωστά βιβλία που εξέδωσε
αργότερα: Τα «Ερωτήματα» του Χρυσολωρά (Φλωρεντία, 1484) και τα «Άπαντα» του
Ομήρου (Φλωρεντία, 1488, φιλολογική επιμέλεια του Δημητρίου Χαλκοκονδύλη). Ο
Δημήτριος Δαμιλάς εγκαταστάθηκε ως γραφέας ελληνικών βιβλίων (κειμενογράφος
ελληνικών χειρογράφων) στην Παπική Βιβλιοθήκη με motu proprio - Archivio Segreto Vaticano, Cam. Ap., Div. Cam. 57, fol. 225r. Ήταν ο πρώτος
επίσημος αντιγραφέας στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού, για την μεταγραφή ελληνικών
κωδίκων. Τον Φεβρουάριο του 1506 έλαβε 6 χρυσά δουκάτα, για το έργο του ως
αντιγραφέας.
[3] Ο Angelo Poliziano αφιέρωσε επίγραμμα In Demetrium
Cretensem et Dionysium Paravisinum, Graecorum voluminum impressorum (Βενετία,
1498) στους δύο εκδότες.
[4] > Παραβιτσίνι / Dionigi Parravicino ή Dionisio de Parravisino.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook