Ο Θραξ βασιλιάς Λυκούργος, η Αμβροσία, οι Υάδες, και ο θεός Διόνυσος, στην… Αλγερία! - του Γ. Λεκάκη

Ο Θραξ βασιλιάς Λυκούργος,

η Αμβροσία, οι Υάδες,

και ο θεός Διόνυσος,

στην… Αλγερία…

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Djémila (*) είναι ένα κέντρο της Αλγερίας στην επαρχία Sétif, κοντά στην ακτή της Μεσογείου, ανατολικά του Αλγερίου. Εκεί βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Cuicul. Σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Djemila υπάρχει ένα μωσαϊκό - αριστούργημα - ένα από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα μωσαϊκά της Αφρικής!

Στον 4^ο αιώνα δημιουργήθηκαν μεγάλες κατοικίες, με σπουδαία μωσαϊκά – έργα τέχνης. Υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στον Βάκχο, και στην θεά Αφροδίτη (λατρευόταν ως θεά της ομορφιάς, της μητρότητας και του σπιτιού - Venus Genetrix) από τον οποίο διατηρούνται κολόνες από γρανίτη…

Είναι ένα ψηφιδωτό της οικίας του Διονύσου / Βάκχου (2^ου αιώνας μ.Χ.). Έχει έκταση, περίπου 7.000 τμ! Αποτελείται από δύο δωμάτια με αψίδες και πολλά περιστύλια και κήπους όπου μπορούσαν να συναντηθούν οι θίασοι και οι λάτρεις του Βάκχου (διονυσιαστές).

Και επειδή οι μύθοι μεταφέρονται από τους λαούς που τους γέννησαν, διότι αυτοί τους κατέχουν και τους κατανοούν…

…στο κεντρικό θέμα του ψηφιδωτού αν αναδεικνύεται ο βασιλιάς της Θράκης[1], Λυκούργος, εχθρός του Διονύσου, ο οποίος προσπαθεί να σκοτώσει την Υάδα Αμβροσία με πέλεκυ / τσεκούρι, η οποία όμως έχει ένα "πέπλο προστασίας" (πρώιμος τύπος φωτοστέφανου). Διότι η νύμφη ή βάκχη Αμβροσία αρνήθηκε τις ερωτικές προτάσεις του βασιλιά των Ηδωνών της Θράκης. Αλλά η μεταμόρφωση της νύμφης σε βλαστούς αμπέλου (στο φυτό κλήμα), θα ακινητοποιήσει τον Λυκούργο, που θα παραμείνει στο έλεος του Διόνυσου και θα τον μαστιγώσουν και σκοτώσουν, εν τέλει, οι μαινάδες. [λέμε "η βροχή μαστιγώνει"]...

            - Κατ’ άλλους, την φυλάκισε, αλλά τα κλαδιά του κλήματος έπνιξαν τον επίδοξο εραστή της. Η Ήρα, όμως, τον ελευθέρωσε, κραδαίνοντας επάνω από τις Βάκχες το σπαθί του Άρεως! Αλλά ο Ζευς, τον τυφλώνει. Η Γαία ήταν εκείνη που πέτυχε την μεταμόρφωση.

...«σείρήν δ’ αύτοέλίκτον έπίττλέξασα Λυκούργω

άγχονίω σφήκωσεν όμόζυγον αυχένα δεσμω»...

            - Κατ’ άλλην, τέλος, παράδοση, όταν ο βασιλιάς Λυκούργος καταδίωξε τον Διόνυσο, τις Βάκχες παραμάνες του, και τον θίασό του, η Αμβροσία, αυτομεταμορφώθηκε από την λύπη της σε κλήμα αμπέλου, ιερού φυτού του Διονύσου και αργότερα σε αστέρι (καταστερίστηκε) στον αστερισμό του Ταύρου.…

Ως τροφός η Αμβροσία ανέθρεψε τον νεογέννητο θεό Διόνυσο (άμβροτος δαίμων), τρέφοντάς τον με μέλι και έγινε η θετή μητέρα του. Γι’ αυτό και ήταν η προσωποποίηση του μελιού – έμεινε έκτοτε το μέλι να καλείται αμβροσία και να λογίζεται θεϊκή τροφή (τροφή των θεών). Γι’ αυτό ο Ζευς, καταστέρωσε τις Υάδες από ευγνωμοσύνη, για τις υπηρεσίες τους στον υιό του, να συνεχίσουν να προσφέρουν και μετεωρολογικές και γεωργικές υπηρεσίες στους ανθρώπους… Τα Αμβρόσια ήταν εορτές προς τιμή του θεού Διονύσου, στην αρχαία Ελλάδα. Με πολυτελή δείπνα και πολυποσία. Τελούνταν κατά τον μήνα Ληναίο, κατά τον τρύγο. – Ησίοδος, Τζέτζης.

Οι Υάδες, όπως λέει η λέξις, είναι πρόξενοι βροχής < ύω = βρέχω, πέμπω / στέλνω βροχή – με το σχήμα του γράμματος Υ[2] απέδιδαν τον ουρανό ή ό,τι κατέρχεται απ’ αυτόν.[3] Άλλωστε ένα από τα 400 επίθετα του Διονύσου ήταν Ύης — επειδή την εποχή των εορτών του έβρεχε[4] — ενώ Ύη αποκαλούσαν και την Σεμέλη, μητέρα του Διονύσου… Άλλωστε όταν εγεννήθη ο Διόνυσος, ο Ζευς «ύσεν» (= έριξε βροχή στην γη)… Ενώ επί αστερισμού του Ταύρου, τελειώνουν οι βροχές… Ο Λυκούργος έχει επιτύχει τον σκοπό του…

Ήταν οι νυμφες της βροχής. Ο μύθος είναι ματεωρόμυθος / αστρόμυθος. Έτσι μάθαιναν οι άνθρωποι τον καιρό και πότε είναι η εποχή των βροχών. Και με τον Λυκούργο πρωταγωνιστή, θέλει να μας πει πως ο Θραξ βασιλιάς διώχνοντας τις Υάδες, θέλησε / προσπάθησε κάποτε να σταματήσει τις βροχές στα μέρη της Θράκης… Άλλωστε η τεχνητή πρόκληση θεομηνιών ή και η παύση τους, ήταν γνωστή στην αρχαιότητα…

Οι Υάδες / Δωδωνίδες[5], που η Μήδεια τους έδωσε την νειότη τους, κατά τόπους ήταν διαφορετικές. Υπήρχαν οι:

- Θυγατέρες του Άτλαντος και της Πληιόνης, ή της Αίθρας: Φαισύλη, Αμβροσία, Κορωνίδα, Πολυξώ και Ευδώρα, αδελφές του άτυχου Ύαντα, που σκοτώθηκε σε κυνήγι κι αυτές «πέθαναν στο κλάμα» - φράση έκτοτε παροιμιώδης…

- Θυγατέρες του Λάμου.[6]

- Θυγατέρες – κατά την βοιωτική εκδοχή - του Ύαντα και της Βοιωτίας, που οδήγησαν τον Διόνυσο στην Θήβα, για να τον παραδώσουν στην Ινώ.

- Θυγατέρες – κατά την  αττικοβοιωτική εκδοχή – του Ερεχθέα ή του Κάδμου[7].

Το θέμα και σε μωσαϊκό οικίας στην Δήλο (**), στο Ηράκλειο / Herculaneum Ιταλίας (45 - 79 μ.Χ.), στην Villa Romana del Casale (4ος αι.), κ.α.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική Μυθολογία». Γ. Λεκάκης «Το Λεξικό των Παραδόσεων». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος Περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.4.2019.

- Όμηρος, Ζ,130, Νόνν. 21.25 κ.ε., 21.296, Υγίν. μύθ. 182, 192.2, Υγίν. αστρ. 2.21.1, Απολλόδ. 2/4.3.

- Σβορώνος Ιω. Ν. «Ο Λυκούργος και Αμβροσία [Ανάτυπο]», εκδ.            Barth et von Hirst, Αθήνα, 1898, [466]-470 σελ. ; 24 εκατ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

(*) Η Cuicul Νουμιδίας / Numidia > Djémila 'Ǧamīlah' (= πανέμορφη > τζεμιλέ), είναι σήμερα ένα μικρό ορεινό χωριό (900 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε στενό τριγωνικό οροπέδιο) στην Αλγερία, κοντά στη βόρεια ακτή, ανατολικά του Αλγερίου, όπου υπάρχουν μερικά από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία ερείπια στην Βόρεια Αφρική. Βρίσκεται στην περιοχή που συνορεύει με τις πόλεις Κωνσταντίνης / Constantinois και Καβυλία / Petite Kabylie, Basse Kabylie – ας μην ξεχνάμε πως χωριό Καβύλη υπάρχει και σήμερα στον Έβρο της Θράκης.

Η Cuicul εκτίσθη κατά τον 1^ο αιώνα μ.Χ., στην συμβολή δύο ποταμών.

Αψίδα θριάμβου, συντριβάνια, Καπιτώλιο, μεγάλη πλατεία (επί Σεβήρων), κατοικίες (με περιστύλια και δάπεδα με μωσαϊκά), αγάλματα, ανάγλυφα, επιγραφές και ναοί (των Σεβήρων, κ.ά.), δύο δυο παλαιοχριστιανικές βασιλικές (με δάπεδο με μωσαϊκό 4ου αιώνα), μεγάλο βαπτιστήριο (4ου-5ου αιώνα), λουτρά, επισκοπική κατοικία, κοσμούσαν την πόλη… Επί Καρακάλλα / Caracalla (3ος αι.), εκτίσθη νέα αγορά, και θέατρο, χωρητικότητος 3.000 θεατών, αλλά λόγω στενότητος χώρου και ανωμαλιών του εδάφους, που εμπόδιζαν το κτίσιμο, εν τέλει εκτίσθη έξω από τα τείχη της πόλης!

Το 430-442 ήρθαν οι Βάνδαλοι Γερμανοί…

(**) Σε Οικία της Συνοικίας των Κοσμημάτων, στην συνοικία του Σκαρδανά (της Λίμνης). Το έμβλημα (69 X 73 εκατ.), που σώθηκε σε πολλά τεμάχια, είναι κατασκευασμένο με την τεχνική vermiculatum και θεωρείται ένα από τα ωραιότερα ψηφιδωτά της Δήλου. Σχετίζεται - όπως και τα περισσότερα ψηφιδωτά του νησιού - με την λατρεία του Διόνυσου.

---

[1] Σήμερα ένα πεδινός οικισμός του Ιάσμου, νομού Ροδόπης, Θράκης φέρει το όνομά της…. Ευρίσκεται κοντά στον ποταμό Κομψάτο και την λίμνη Βιστωνίδα…

[2] Υ, U > ΟΥ > ουρανός, κλπ.

[3] Υετός = καταρρακτώδης βροχή, ύμνος = μνεία που πέμπεται προς τον ουρανό – βλ. και Σχόλ. Αρατ. 171, Υγίν. μύθ.192.3

[4] Και σήμερα στην κατ’ αντιγραφήν όλες οι εορτές των αγίων του χριστιανισμού, που τιμώνται στο όνομα Διονύσιος… είναι σε εποχές βροχής… (23 Ιανουαρίου, 3 Οκτωβρίου, 17 Δεκεμβρίου)…

[5] Αυτές ήσαν ήταν 5: Αμβροσία, Αρσινόη, Βρομίη, Κισσηίδα και Κορωνίδα. Ή: Φαισύλη, Κλειτή, Ευδώρα, Βρομεία και Κισσηίδα (< κισσός, Σχόλ. Αράτ. 174). Ή: Φαισύλη, Κορωνίδα, Κλέεια, Φαιώ και Ευδώρη (Ησίοδος).

Κατ’ άλλην εκδοχή 6: Κισσηίδα, Νύσα, Ερατώ, Εριφία, Βρομίη και Πολυμνώ.

Κατ’ άλλην εκδοχή, ήταν 7: Αμβροσία, Ευδώρη, Πεδίλη, Κορωνίδα, Πολυξώ, Φυτώ και Θυώνη.

[6] Νόννος, 14.147.

[7] Φώτ. Λεξ., Σχόλ. Αράτ. 172, Τζέτζ. Πλειάδ. σελ. 547-548.

Θραξ βασιλιας, Λυκουργος, Αμβροσια, Υαδες, θεος Διονυσος, Αλγερια Djémila Αλγεριας επαρχία σετιφ Setif, ακτη Μεσογειος Αλγερι ερειπια αρχαιας ρωμαικη πολη Cuicul κουικουλ Αρχαιολογικο Μουσειο Djemila μωσαικο - αριστουργημα μωσαικα Αφρικη 4ος αιωνας μχ κατοικια εργο τεχνης ναος Βακχος, θεος θεα Αφροδιτη λατρεια ομορφια μητροτητα σπιτιου σπιτι βενους Venus Genetrix κολονα γρανιτης ψηφιδωτο οικια Διονυσος / Βακχου 2ος δωματιο αψιδες περιστυλια κηπος θιασος λατρεις διονυσιαστες μυθοι μυθος λαος βασιλιας Θρακης Λυκουργος, εχθρος του Διονυσου, υαδα πελεκυ / τσεκουρι νυμφη βακχη αρνηση ερως ερωτας ερωτικη προταση βασιλευς Ηδωνοι Θρακη μεταμορφωση βλαστος αμπελος φυτο κλημα ακινητοποιηση ελεος μαιναδες κλαδι πνιγμος εραστης βιαστης Γαια καταδιωξη παραμανα αυτομεταμορφωση ιερο φυτο αστρο αστερι καταστερισμος αστερισμος του Ταυρου ιεροφυτο τροφος ανατροφη νεογεννητο νεογεννητος μελι προσωποποιηση θεικη τροφη Ζευς, Υαδες ευγνωμοσυνη, μετεωρολογια γεωργια βροχη υω βρεχω, πεμπω / στελνω σχημα γραμμα Υ ουρανος επιθετο υης εποχη εορτη υη Σεμελη, μητερα γεννηση γεννα Ταυρος νυμφες βροχης μετεωρομυθος / αστρομυθος μετεωρομυθολογια / αστρομυθολογια καιρος βροχων Θρακη τεχνητη προκληση θεομηνιων θεομηνιας θεομηνια παυση αρχαιοτητα δωδωνη Δωδωνιδες Μηδεια νειοτης νεοτης νεοτητα θυγατερες ατλαντας ατλας Πληιονη, Αιθρα Φαισυλη, Κορωνιδα, κορωνις Πολυξω Ευδωρα, αδελφες ατυχος Υαντας, κυνηγι πεθανε πεθανα στο κλαμα φραση παροικια παροιμιωδης αδελφη υας θυγατερα Λαμος βοιωτια εκδοχη Θηβα, Ινω θηβαι βοιωτιας αττικοβοιωτικη ερεχθευς Ερεχθεας Καδμος αττικη Δηλος, Ηρακλειο / ερκουλανεουμ Herculaneum Ιταλιας 45 - 79 Ελληνικη Μυθολογια Παραδοση ομηρος, Νοννος Υγινος Απολλοδωρος Σβορωνος εκδοση μπαθ φον χιρστ Barth et von Hirst, Αθηνα, 1898 Νουμιδια Numidia gamilah γκαμιλα τζεμιλε πανεμορφη τριγωνικο οροπεδιο Κωνσταντινη Constantinois Καβυλια / Petite Kabylie, Basse Kabylie χωριο Καβυλη εβρου ποταμος εβρος 1ος συμβολη ποταμων Αψιδα θριαμβου, συντριβανι, περιρραντηριο Καπιτωλιο, πλατεια Σεβηροι κατοικιες δαπεδο αγαλμα αναγλυφο επιγραφη ναοι Σεβηρων, παλαιοχριστιανικη βασιλικη ακκλησια βαπτιστηριο 5ος θερμες λουτρα, επισκοπικη λουτρο, επισκοπος Καρακαλλας Καρακαλας / Caracalla 3ος αγορα, θεατρο, τειχη 430 442 Βανδαλοι Γερμανοι γερμανια Ιασμος, νομος Ροδοπης, ροδοπη Κομψατος λιμνη Βιστωνιδα βιστωνις U ΟΥ > ουρανος, υετος = καταρρακτωδης βροχη Σχολια Αρατου σχολιαστης αντιγραφη εορτες αγιος χριστιανισμος, Διονυσιος 23 Ιανουαριου, 3 Οκτωβριου, 17 Δεκεμβριου 5 Αμβροσια, Αρσινοη, Βρομιη, Κισσηιδα κισσος Κορωνιδα πεντε Φαισυλη, Κλειτη, Ευδωρα, Βρομεια και Κισσηις Κλεεια, Φαιω Ησιοδος εξι 6 Νυσα, Ερατω, Εριφια, Βρομια και Πολυμνω, επτα εφτα 7 Πεδιλη, Πολυξω, Φυτω Θυωνη φωτιος Λεξικο, Τζετζης Πλειαδες πεπλο προστασια φωτοστεφανο προστασια Βακχες Ηρα, ελευθερια σπαθι Αρης απελευθερια απελευθερωση σειρην αυτοελικτος επιττλέξασα Λυκουργω αγχονιω σφηκωσεν ομοζυγον αυχενα δεσμω σειρηνα αυτοελικτος αγχονη σφηκωμα ομοζυγο αυχενας δεσμος Συνοικια των Κοσμηματων, του Σκαρδανα Λιμνης Κοσμηματα, Σκαρδανας Λιμνη δηλου εμβλημα τεχνικη vermiculatum βερμικουλατουμ ψηφιδωτα ψηφιδωτο εορτες αρχαια Ελλαδα πολυτελεια δειπνο πολυποσια ποση μηνας Ληναιος, τρυγος αμβροτος δαιμων θετη μητερα φυλακη Βιλα Ρομανα ντελ Καζαλε Σικελιας / Villa Romana del Casale, σικελια βιλλα τυφλος μαστιγωμα, μαστιγιο

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ