Το αρχαίο μαρμάρινο άγαλμα σε χωράφι του Αγ. Νικολάου στον Άγ. Γεώργιο Γρεβενών… Είπαν την θεά Νίκη… Παναγία και την έβαλαν στην εκκλησία των Αγ. Αποστόλων… - της Γ. Μυρτσιώτη

Το αρχαίο μαρμάρινο άγαλμα

σε χωράφι του Αγίου Νικολάου

στον Αγιο Γεώργιο Γρεβενών…

Είπαν την θεά Νίκη… Παναγία

και την έβαλαν στην εκκλησία

των Αγίων Αποστόλων…

Της Γιώτας Μυρτσιώτη 

Ας γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, στην Ελλάδα του 1939 - 1940. Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος βρίσκεται προ των πυλών. Στον λόφο του Αγίου Νικολάου στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών, άνδρες του χωριού εκτελώντας αναγκαστική εργασία σκάβουν για να φτιάξουν πολυβολεία για την άμυνα της περιοχής.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΓΡΕΒΕΝΑ, ΕΔΩ.

Η σκαπάνη όμως του 35χρονου τότε Δημητρίου Ζήκου έπεσε σε «θησαυρό». Ήταν η «Φτερωτή Νίκη», χαραγμένη σε μια παραγναθίδα κράνους του 4ου αιώνα π.Χ. Σήκωσε με δέος το χάλκινο αντικείμενο. Κανείς από τους συγχωριανούς του δεν μπορούσε να κατανοήσει το αρχαιολογικό εύρημα. Πίστεψαν ότι η μορφή που απεικόνιζε ήταν η… Παναγία. Πήραν με ευλάβεια τη «Φτερωτή Νίκη», τη μετέφεραν με πομπή στο χωριό και την τοποθέτησαν αρχικά στην εκκλησία της κοινότητας, στους Αγίους Αποστόλους. Έπειτα από 47 χρόνια, στο ίδιο χωριό, δύο αγρότες ανακάλυψαν σε οργωμένο χωράφι την «Ηρακλειώτισσα», το επιτύμβιο ρωμαϊκό [σ.σ.: ρωμαϊκών χρόνων] άγαλμα του 3ου αιώνα, ύψους 1,5 μ. και βάρους 150 κιλών που σήμερα βρίσκεται στις αποθήκες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Γρεβενών.

Αυτήν την ευχάριστη ανατροπή για την ασαφή προέλευση δύο σπουδαίων αρχαιολογικών αντικειμένων που κατέληξαν στις αστυνομικές αρχές, μας επιφύλασσε ο δάσκαλος του Αγίου Γεωργίου, Ηλίας Γάγαλης. Αφορμή στάθηκε το δημοσίευμα της «Καθημερινής» (9.11.2022) για τα νέα ευρήματα στον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής που έφεραν στο φως οι φετινές ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Γρεβενών και του Καταλανικού Ινστιτούτου Κλασσικής Αρχαιολογίας.

«Τα Γρεβενά, έως την ίδρυση της ΕΦΑ (σ.σ. το 2014) ήταν το “Ελντοράντο” της αρχαιοκαπηλίας», υποστηρίζει στην «Κ» ο κ. Γάγαλης. «Πολλά από τα αρχαιολογικά αντικείμενα που προέρχονται από την περιοχή του Αγίου Γεωργίου, είναι πράγματι προϊόντα λαθρανασκαφής, ωστόσο η Ηρακλειώτισσα και η Φτερωτή Νίκη, όπως και άλλα αντικείμενα έφτασαν από τους κατοίκους στις αρχαιολογικές υπηρεσίες χάρη στην αγάπη για τον τόπο τους. Τα εύσημα για την παράδοση της Ηρακλειώτισσας ανήκουν στους αγρότες Ηλία Μπατάρα και Δημήτριο Γ. Καραγιάννη», προσθέτει.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Τα Γρεβενά ΔΕΝ έχουν ακόμη ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ. (*)

Οι δύο Αγιωργίτες, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο κ. Γάγαλης, το πρωί της 13ης Νοεμβρίου 1986, είχαν μεταβεί στη γεωργική περιοχή «Σερβέν Ράχη» για αγροτικές εργασίες. Ξαφνικά στη μέση ενός χωραφιού διέκριναν μια μαρμάρινη κολόνα. Την είχε φέρει στην επιφάνεια ο συγχωριανός τους Χρήστος Κυριακίδης καθώς όργωνε το χωράφι του την προηγούμενη νύχτα. Το μαρμάρινο άγαλμα ήταν αναποδογυρισμένο. Με μεγάλη προσπάθεια έσυραν το βαρύ φορτίο, το φόρτωσαν στο τρακτέρ τους και το παρέδωσαν στο αστυνομικό τμήμα του χωριού. Δυο μέρες αργότερα μεταφέρθηκε στην ΕΦΑ Λάρισας όπου εκτέθηκε στο μουσείο της πόλης. Από το 2014 βρίσκεται στις αποθήκες της ΕΦΑ Γρεβενών. Οι δύο νεαροί τότε αγρότες του Αγίου Γεωργίου έλαβαν αμοιβή 500,000 δραχμών.

«Η πράξη των δύο αγροτών, αν και χλευάστηκε από κάποιους συγχωριανούς τους που τους παρότρυναν να μην παραδώσουν το άγαλμα αλλά να το διακινήσουν παράνομα για μεγαλύτερο κέρδος, ήταν και παραμένει μέχρι σήμερα παράδειγμα προς μίμηση για όλους», αναφέρει ο κ. Γάγαλης. Το γεγονός, προσθέτει, «αντί να αποτελέσει αφορμή για να ξεκινήσουν άμεσα ανασκαφές, αγνοήθηκε επιδεικτικά από την Πολιτεία αλλά και από τις ΕΦΑ Λάρισας και Αιανής Κοζάνης που είχαν την αρχαιολογική ευθύνη της περιοχής Γρεβενών. Έπρεπε να περάσουν 35 ολόκληρα χρόνια για την έναρξη συστηματικών ανασκαφών στην πιο σημαντική, όπως φαίνεται, αρχαιολογική περιοχή των Γρεβενών, χάρη στις προσπάθειες της προϊσταμένης της ΕΦΑ Γρεβενών Σόνιας Δημάκη και λίγων ανθρώπων που πίστεψαν σε αυτές, ιδρύοντας μάλιστα τον σύλλογο αρχαιόφιλων ΔΕΡΔΑΣ για να βοηθήσουν το ερευνητικό έργο της Εφορείας».

ΠΗΓΗ: εφημ. Καθημερινή, 16.11.2022. Γρεβενιώτης, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.11.2022.

(*) Τα μουσεία των Γρεβενών:

Λαογραφική Συλλογή Κυδωνιωτών

Πλούσια λαογραφική συλλογή με αντικείμενα της καθημερινότητας στις Κυδωνιές Γρεβενών. Στο παλαιό σχολείο, που ευρίσκεται στην πλατεία του χωριού, στεγάζεται από το 2002 η τοπική Λαογραφική Συλλογή. Η έκθεση των αντικειμένων αναπτύσσεται κατά θέματα στο ισόγειο και στις δύο αίθουσες του πρώτου ορόφου. Στην προθήκη με τις γυναικείες φορεσιές, τα ρούχα είναι λιτά, μάλλινα κυρίως, κατάλληλα για τις κλιματολογικές συνθήκες του τόπου. Πληροφορίες για την παραδοσιακή ανδρική φορεσιά (πουκάμισο, χολέβια, ζωνάρι, γλέκι ή κάπα) παίρνουμε μόνο από τις παλαιές φωτογραφίες, αφού οι άνδρες φόρεσαν τα ευρωπαϊκά πολύ νωρίς. Την φουστανέλα, που ήρθε από την παλαιά Ελλάδα, την φορούσαν μόνον οι γαμπροί. Ο χώρος του σπιτιού χρησίμευε για ύπνο και για φαγητό με το κρεβάτι, τα υφαντά μάλλινα στρωσίδια και μαξιλάρια, το ξύλινο σεντούκι της προίκας, την σαρμάντζα με τα σπάργανα του μωρού, τον σοφρά, το μαγκάλι, την ραπτομηχανή, τις κρεμάστρες με τα ρούχα και τον καθρέφτη. Παλαιές φωτογραφίες συνδέουν τα αντικείμενα με τους ανθρώπους που τα δημιούργησαν και τα χρησιμοποίησαν. Οι φωτογραφίες ταξινομούνται στις ενότητες: οικογενειακές, πορτραίτα, ασχολίες και επαγγέλματα, ξενητειά, στρατιωτική ζωή, κοινωνική ζωή (γάμοι, βαφτίσια, πανηγύρια, γιορτές, παρέες) και καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1900 - 1960. Ο αργαλειός με όλα του τα εξαρτήματα και μπροστά του αραδιασμένα τα εργαλεία επεξεργασίας του μαλλιού. Στεκόμαστε με θαυμασμό μπροστά στις υφαντές δημιουργίες των γυναικών, προίκες κοριτσιών τραγουδημένες στον αργαλειό.

Στο ισόγειο και στη μικρή αίθουσα εκτίθενται γεωργικά εργαλεία για το όργωμα, τον θερισμό, το αλώνισμα. Επίσης εργαλεία για την αμπελουργία και την δενδροκαλλιέργεια, σκεύη για την οινοποιία, σύνεργα του βοσκού, του τυροκόμου και του υλοτόμου. Σκεύη ζυμωτικής για όλα τα είδη του ψωμιού και της πίττας και ψησίματος. Μαγειρικά σκεύη, δοχεία μεταφοράς νερού, δοχεία αποθήκευσης και συντήρησης, κ.ά. αντικείμενα. Όλα τα παραπάνω σκεύη προέρχονται από τα μαγειριά, τα κελλάρια και τα κατώγια των παλαιών σπιτιών και είναι φτιαγμένα από φυσικά υλικά: ξύλο, μπακίρι ή άλλο μέταλλο, πηλό. Εργαλεία (αλφάδι, ματρακάς, σφυρί, σκιπάρι, καλέμι, βελόνι, μαλάς, ροκάνι, βαριά, κασμάς), καθώς και φωτογραφίες που δηλώνουν το κύριο επάγγελμα των ανδρών του χωριού, την μαστορική. Ήταν μαστόροι, δηλαδή κτίστες, σοβατζήδες, μαραγκοί, ακόμη και λεπτουργοί στο Άγιον Όρος.

Η έκθεση δεν δείχνει απλώς αντικείμενα, δίνει πληροφορίες για τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν οι άνθρωποι στα Γρεβενά προπολεμικά.

Η Λαογραφική Συλλογή δημιουργήθηκε από τις δωρεές των Κυδωνιωτών, την αγάπη και το μεράκι των δύο Συλλόγων. Την λειτουργία της έχει αναλάβει μια επιτροπή σε συνεργασία με τα Διοικητικά Συμβούλια των Συλλόγων. Κάθε αντικείμενο που εισάγεται καταγράφεται, συντηρείται και μετά εκτίθεται.

                    - Κυδωνιές, 51100, Γρεβενά

Λαογραφικό Μουσείο Αγίου Κοσμά Γρεβενών

Το Λαογραφικό Μουσείο του Αγίου Κοσμά λειτουργεί απο τον Ιούλιο του 2008 στην αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου του χωριού. Δημιουργήθηκε απο τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγίου Κοσμά Γρεβενών “Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ” με την οικονομική βοήθεια του Νομάρχη Γρεβενών κ. Δημοσθένη Κουπτσίδη. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν την Κυριακή 27 Ιουλίου 2008. Τα αντικείμενα που βρίσκονται σήμερα στο Λαογραφικό Μουσείο είναι δωρεές χωριανών και φίλων του Συλλόγου.  Ο επισκέπτης μπορεί να δει αντικείμενα (αγροτικά εργαλεία, οικιακά σκεύη, εργαλεία οικοτεχνίας, ρουχισμό, έγγραφα του αρχείου του σχολείου από το 1945, παλαιές φωτογραφίες κ.ά.) που αποτελούν μέρος του λαϊκού  μας πολιτισμού. Επεξηγηματικά κείμενα και φωτογραφίες διευκολύνουν τον επισκέπτη να ξεναγηθεί κατά τον καλύτερο τρόπο. Η συλλογή αντικειμένων στο Μουσείο στόχο έχει κατ’ αρχήν την διάσωση των αντικειμένων αυτών από την φυσική φθορά και την εγκατάλειψη. Η παρουσίασή τους σκοπεύει επίσης στην ευαισθητοποίηση του επισκέπτη, ο οποίος καλείται να προσεγγίσει τον λαϊκό πολιτισμό του τόπου μας και να διδαχτεί με τρόπο όσο το δυνατόν πιο ευχάριστο.

                    - Άγιος Κοσμάς, 51100, Γρεβενά, e-mail info@tsiraki.gr

Μουσείο Μανιταριών

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λαβδανιωτών «Η ΛΑΒΔΑ» με στόχο να συμβάλλει στην ανάπτυξη και ανάδειξη της περιοχής, δημιούργησε με μεράκι και φαντασία, σε ένα πέτρινο παραδοσιακό κτήριο, στην Λάβδα Γρεβενών, το «ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ», ένα όμορφο και ζεστό χώρο στον οποίο εκτίθενται όλα τα μανιτάρια της περιοχής και παρουσιάζονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Άγρια φυσικά μανιτάρια, αποξηραμένα, αλλά και γλυπτά ενσωματώθηκαν μέσα σε προθήκες οι οποίες είναι και μικρογραφία της φύσης. Δίνονται πληροφορίες για τα μανιτάρια με πλούσια βιβλιογραφία και οπτικοακουστικό υλικό, παρέχεται επίσης η δυνατότητα για μικροσκοπική εξέταση. Ο χώρος με τα οπτικοακουστικά μέσα που διαθέτει είναι κατάλληλος για σεμινάρια - ημερίδες και μετατρέπεται σε αίθουσα παρουσιάσεων με εκπαιδευτικό και ενημερωτικό περιεχόμενο. Δίνει έτσι την δυνατότητα σε σχολεία και ομάδες να επισκέπτονται τον χώρο  και να ικανοποιούν τις μαθησιακές τους αναζητήσεις ως προς την φύση και το περιβάλλον. Η Λάβδα με το Μουσείο της βρίσκεται σε ένα μαγευτικό τοπίο που απέχει μόλις 12 χλμ. από την Βασιλίτσα και 15 χλμ. από την Βάλια Κάλντα. Έχει την τύχη μέσα στα γεωγραφικά της όρια να απλώνεται ο Όρλιακας, που έχει χαρακτηριστεί ως «περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» και υψηλής αισθητικής ομορφιάς με τα πολλά μανιτάρια, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της.

                - Λάβδας, 510 32, Γρεβενα, τηλ. 6972.033,243

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μηλιάς Γρεβενών - Δείτε τα σημαντικότερα παλιοντολογικά ευρήματα του Ελλαδικού χώρου

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο Δημήτρης Ζησόπουλος παιδάκι τότε, παίζοντας με τα χώματα κοντά στο σπίτι του παππού του, έβρισκε απολιθώματα. Τα περισσότερα αποκαλύφθηκαν από τα νερά της δεξαμενής του υδραγωγείου, πάνω, στην κορυφή του λόφου, στην περιοχή Αμπέλια στις βόρειες παρυφές της πόλης των Γρεβενών και σε υψόμετρο 585 μ.

Στο τέλος της δεκαετίας, ως φοιτητής, έφερε δείγματα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), στον καθηγητή Παλαιοντολογίας Ιωάννη Μελέντη, ο οποίος προσδιόρισε ότι πρόκειται για απολιθωμένα οστά ελέφαντα. Το 1990, η κ. Ευαγγελία Τσουκαλά έκανε αυτοψία στην περιοχή φιλοξενούμενη από την οικογένεια Ζησοπούλου. Το γεγονός αυτό ήταν η αφορμή για εκτεταμένες παλαιοντολογικές έρευνες από το Α.Π.Θ.. Η πρώτη ανασκαφή έγινε το 1992, με πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα όπως είναι τμήμα του εμπρόσθιου πέλματος με τα οστά σε ανατομική συνάφεια, που δείχνει και τον τόπο θανάτου του ζώου. Ακολούθησαν δύο ουσιαστικές ανασκαφικές περίοδοι το 1994 και 1995 με αποτέλεσμα την αποκάλυψη τμήματος σκελετού ελέφαντα, ηλικίας 200.000 χρόνων και δύο δοντιών προϊστορικού βοοειδούς. Τα απολιθώματα αυτά κατ’ αρχάς στεγάστηκαν στο δημοτικό κτήριο «Λαδά». Αργότερα, το 2001 μεταφέρθηκαν και σήμερα στεγάζονται στο Δημοτικό Μουσείο Γρεβενών.

Από το 1993 μέχρι σήμερα η παλαιοντολογική έρευνα πραγματοποιείται με την χρηματοδότηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Γρεβενών.

Μετά το πέρας των ανασκαφών και των ραδιοχρονολογήσεων με τον «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ», το 1996, η καθ. Ευαγγελία Τσουκαλά θέλοντας να αξιοποιήσει τις πληροφορίες του δασκάλου της Ιωάννη Μελέντη, ότι στο χωριό Μηλιά Γρεβενών κάποιος Θανάσης Δεληβός ανακάλυψε απολιθώματα, με την ομάδα της πήγε στην Μηλιά κατά την επιστροφή στη Θεσσαλονίκη και τον αναζήτησε. Αφού τον βρήκε, τότε εκείνος της έδειξε απολιθώματα από την περιοχή του, κοντά στο σπίτι του. Στην συνέχεια η ομάδα ψάχνοντας εντόπισε τα πρώτα απολιθώματα.

Αυτό οδήγησε σε συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή, από το 1997, για να αποκαλύψουν ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα που αφορούν την Παλαιοντολογία: δύο πλήρεις, τεράστιοι χαυλιόδοντες (αυτοί είναι οι δεύτεροι κοπτήρες της άνω γνάθου) μήκους 4,39 μ. ο καθ’ ένας, σε θέση χιαστί, οι μεγαλύτεροι που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στον κόσμο ενός προϊστορικού προβοσκιδωτού (μαστόδοντα) (Proboscidea, Mammut borsoni (HAYS, 1834). Το 1998 ανακαλύφθηκε από το ίδιο ζώο ένα από τα πληρέστερα σαγόνια που έχουν βρεθεί στον ευρωπαϊκό χώρο. Πάνω στο σαγόνι, εξαιρετικά σπάνια, διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και οι δύο μικροί κάτω χαυλιόδοντες, χαρακτηριστικό που εξέλιπε με την εξέλιξη. Επίσης ήλθαν στο φως καλά διατηρημένα οστά του μετακρανιακού σκελετού: της κνήμης, της ωλένης και πλευρών. Η ολοκλήρωση των ερευνών στην θέση Μηλιά-1 έγινε το 1999 με την ανακάλυψη της δεύτερης ωλένης και πλευρών που ολοκληρώνουν ως ένα βαθμό την εικόνα ενός ενήλικου προβοσκιδωτού (περίπου 35 χρόνων) 3.000.000 χρόνων.

Μετά το 2000 οι ανασκαφές συνεχίσθηκαν στις θέσεις Μηλιά-2 με την αποκάλυψη δεύτερου σαγονιού, βραχίονα, λεκάνης θηλυκού μαστόδοντα, καθώς και τμήμα κρανίου και ολόκληρου μηρού μήκους 1,5 μ. ισχυρού αρσενικού ζώου. Τμήματα οστών διάφορων ζώων προήλθαν από τις υπόλοιπες θέσεις μέχρι την θέση Μηλιά-9.

Το 2007 ανακαλύφθηκαν μέσα στο αμμωρυχείο της Μηλιάς δύο χαυλιόδοντες μεγαλύτεροι αυτών της θέσης Μηλιά-1, με μήκος 5,02 μ. Μαζί βρέθηκαν η κάτω γνάθος και πολλά οστά του σκελετού ενός γίγαντα 25 ετών, με ύψος περί τα 3,5 μ. και βάρος μεγαλύτερο από 8 τόνους, πλειοκαινικής ηλικίας (3.000.000 χρόνων περίπου), που η τόσο πλήρης παρουσία του γίνεται γνωστή στην Ελλάδα για πρώτη φορά. Η ανακάλυψή του συμβάλλει στην γνώση τόσο της εξέλιξης, όσο και στους λόγους που οδήγησαν το είδος αυτό στην εξαφάνιση από την Ευρώπη. Τα απολιθωμένα οστά και οι χαυλιόδοντες του μαστόδοντα αυτού εκτίθενται στο Μουσείο Μηλιάς του Δήμου Ηρακλειωτών.

Τέλος στην θέση Πρίπορος, κοντά στον Άγιο Γεώργιο του Δήμου Ηρακλειωτών βρέθηκε το 1999, μετά από πληροφορίες του τότε προέδρου του Αγίου Γεωργίου, Μιχάλη Καραγιάννη, μια απολιθωμένη σιαγόνα με πλήρη οδοντοστοιχία και η ωλένη ενός ρινόκερου (Dicerorhinus jeanvireti), πλειοκαινικής ηλικίας 3.000.000 χρόνων.

Η σημασία των ευρημάτων καλύπτουν την ΕΡΕΥΝΑ, την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ και την ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Για πολλά χρόνια οι εντόπιοι παραξενεύονταν με τις πληροφορίες για την παρουσία των ελεφάντων στην περιοχή τους. Μάλιστα επέμεναν ότι πρόκειται από κόκκαλα ελέφαντα… τσίρκου, που θάφτηκε στα Γρεβενά. Η καλύτερη μαρτυρία ήταν του βοσκού της Μηλιάς, Γιάννη Βλάχου, που είπε: «Η μεγαλύτερη επιτυχία σας ήταν ότι εμένα και άλλους δύσπιστους ντόπιους που μέχρι πρότινος καταστρέφαμε από άγνοια τα απολιθώματα, τώρα συνειδητοποιήσαμε την αξία τους, ότι είναι φυσική κληρονομιά μας και τα μαζεύουμε με προσοχή και τα παραδίνουμε στο Μουσείο».

            - Μηλιά, 51030, Γρεβενά, τηλ. 2462061271, 6977.428.121, www.mfi-miliasgrevenon.gr

ΠΗΓΗ: Museum Finder. Visit West Macedonia. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονος Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.10.2020.

αρχαιο μαρμαρινο αγαλμα χωραφι Αγιου Νικολαου Αγιος Γεωργιος Γρεβενων θεα Νικη Παναγια εκκλησια ΙΝ Αγιων Αποστολων Νικολαος, Γεωργιου Αγιοι Αποστολοι Μυρτσιωτη 1939 - 1940 ελληνοιταλικος πολεμος λοφος αναγκαστικη εργασια πολυβολειο αμυνα σκαπανη Ζηκος Φτερωτη παραγναθιδα κρανους κρανος 4ος αιωνας πΧ χαλκινο αντικειμενο αρχαιολογικο ευρημα πτερωτη πομπη χωριο κοινοτητα αγροτες Ηρακλειωτισσα επιτυμβιο ρωμαικο αγαλμα 3ου αποθηκη Εφορεια Αρχαιοτητων ΓρεβενωνΗρακλιωτισσα αρχαιολογικα αντικειμενα αστυνομια δασκαλος Γαγαλης ευρηματα αρχαιολογικος χωρος ανασκαφες ΕΦΑ Καταλανικο Ινστιτουτο Κλασσικης Αρχαιολογιας Καταλανια Καταλωνια Γρεβενα, 2014 αρχαιοκαπηλια αρχαιολογια λαθρανασκαφη αγροτης Μπαταρας Καραγιαννης Αγιωργιτες, 13η 13 Νοεμβριου 1986, γεωργικη περιοχη Σερβεν Ραχη αγροτικες εργασιες μαρμαρινη κολωνα Κυριακιδης οργωμα μαρμαρο τρακτερ ΕΦΑ Λαρισας λαρισα 2014 αμοιβη δραχμες χλευη παρανομα κερδος, Αιανη Κοζανης Δημακη συλλογος αρχαιοφιλων ΔΕΡΔΑΣ μουσεια Λαογραφικη Συλλογη Κυδωνιωτων λαογραφια καθημερινοτητα Κυδωνιες σχολειο, πλατεια 2002 εκθεση γυναικεια φορεσια ρουχα μαλλινα κλιμα παραδοσιακη ανδρικη φορεσια πουκαμισο, χολεβια, ζωναρι, γλεκι ή καπα υποκαμισο, χολεβι, ζωνη, γιλεκι καππα φωτογραφια ευρωπαικα ρπυχο φουστανελα, φουστανελλα παλαια Ελλαδα, γαμπροι γαμπρος γαμβροι γαμβρος γαμος σπιτι κρεβατι, υφαντα μαλλινο στρωσιδι μαξιλαρια, μαξιλαρι ξυλινο σεντουκι προικα σαρμαντζα σαρμανιτσα σπαργανα μωρο σοφρας, μαγκαλι, ραπτομηχανη, ραφτομηχανη κρεμαστρα καθρεφτης καθρεπτης οικογενειακη, πορτραιτο, ασχολιες επαγγελμα, ξενητεια, ξενιτια στρατος κοινωνικη ζωη κοινωνια γαμοι, βαφτισια, πανηγυρια, γιορτες, παρεες 1900 - 1960 αργαλειος εξαρτημα εργαλεια επεξεργασια μαλλιου μαλλι υφαντικη δημιουργια γυναικα κοριτσι τραγουδι πορτρετο ασχολια επαγγελματα βαπτισια, πανηγυρι, γιορτη βαπτιση βαφτιση εορτη εορτες γεωργικα εργαλειο θερισμις, αλωνισμα αλωνι αμπελουργια δενδροκαλλιεργεια, σκευη οινοποιια, οινος συνεργα βοσκος τυροκομος τυρι υλοτομος σκευη ζυμωτικη ζυμωμα ψωμι πιτα πιττα ψησιμο μαγειρικα δοχειο μεταφορας νερου δοχεια αποθηκευση συντηρηση μαγειριο, μαγειρειο κελλαρι κελαρι κατωγι κατωι φυσικα υλικα ξυλο, μπακιρι μεταλλο, πηλος αλφαδι, ματρακας, σφυρι, σκιπαρι, καλεμι, βελονι, μαλας, ροκανι, βαρια, κασμας μαστορικη μαστορας κτιστης, σοβατζης, μαραγκος, λεπτουργος αγιον ορος προπολεμικα Αγιου Κοσμα Αγιος Κοσμας 2008 Δημοτικο Σχολειο Πολιτιστικος Συλλογος νομαρχης Κουπτσιδης αγροτικα οικοτεχνια ρουχισμος, εγγραφα αρχειο 1945, λαικος πολιτισμος Μανιταριων Λαβδανιωτων Η ΛΑΒΔΑ παραδοσιακο ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ μανιταρι αγριο αποξηραμενο, βιβλιογραφια μικροσκοπιο Βασιλιτσα Βαλια Καλντα ορλιακας, περιοχη ιδιαιτερου φυσικου καλλους υψηλης αισθητικης ομορφιας χλωριδα πανιδα ιδιαιτερο φυσικο καλλος υψηλη αισθητικη ομορφια Φυσικης Ιστοριας Μηλιας παλιοντολογικα ευρηματα 1980, Ζησοπουλος απολιθωματα νερο δεξαμενη υδραγωγειο Αμπελια Αριστοτελειο Πανεπιστημιο Θεσσαλονικης ΑΠΘ καθηγητης Παλαιοντολογιας Μελεντης, απολιθωμα οστα οστο οστουν ελεφαντας ελεφας 1990, Τσουκαλα αυτοψια παλαιοντολογια 1992, ευρηματα εμπροσθιο πελμα οστα ανατομια θανατος ζωο 1994 1995 σκελετος ελεφαντα, 200.000 χρονια πριν δοντι δοντια προιστορικο βοοειδες βοοειδη 2001 1993 παλαιοντολογικη ερευνα Νομαρχιακη Αυτοδιοικηση ραδιοχρονολογηση 1996, Μηλια Δεληβος Θεσσαλονικη 1997, χαυλιοδοντας κοπτηρας ανω γναθος χιαστι μεγαλυτερος προιστορια προβοσκιδωτο μασταδοντας Proboscidea, Mammut borsoni μαμουθ HAYS, 1834 1998 ανακαλυψη σαγονια ευρωπη σπανια, χαυλιοδοντες, εξελιξη μετακρανιακος κνημη ωλενη πλευρα ερευνα 1999 προβοσκιδα 3.000.000 2000 σαγονια βραχιονας, λεκανη θηλυκο μαστοδους κρανιο μηρος αρσενικο 2007 αμμωρυχειο αμμος κατω γναθος γιγαντας γιγας πλειοκαινο Ελλαδα Ηρακλειωτες θεση Πριπορος, 1999, Καραγιαννης, απολιθωμενη σιαγων οδοντοστοιχια ρινοκερως Dicerorhinus jeanvireti, πλειοκαινικη ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ κοκκαλα τσιρκο Βλαχος κληρονομια

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ