Το ΚΑΣΤΡΟ της ΑΚΟΒΑΣ στο Βυζίκι και η μονοβύζα Αμαζόνα της Αρκαδίας - του Χρ. Βεργέτη

Το ΚΑΣΤΡΟ της ΑΚΟΒΑΣ

στο Βυζίκι 

και η μονοβύζα Αμαζίνα

της Αρκαδίας

Του Χρήστου Βεργέτη

Η Ελλάδα είναι φημισμένη σε όλο το κόσμο για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι τα αξιοθαύμαστα κάστρα της. Στο άρθρο αυτό αναφέρομαι στο κάστρο της Άκοβας. Το κάστρο βρίσκεται 3,2 χλμ. από το Βυζίκι Αρκαδίας. Δεν είναι σε καλή κατάσταση, σώζονται μόνο 3 πύργοι του και διάσπαρτα ερείπια σε όλη τη περιοχή. Ο δρόμος (κακός χωματόδρομος 3,2 χλμ.) δεν είναι στρωμένος με άσφαλτο οπότε η απόσταση με το αυτοκίνητο σε αργό ρυθμό είναι περίπου 15 λεπτά. Άλλη μια δυσκολία που βρίσκει ο επισκέπτης σε ένα σημείο του δρόμου είναι η ύπαρξη άγριων σκύλων.

Έχουν ακουστεί πολλές απόψεις για την προέλευση του ονόματος της περιοχής το οποίο υπήρχε πριν από τη δημιουργία του κάστρου. Υποστηρίζεται ότι το όνομα είναι σλαβικό όπως και ότι πολλά τοπωνύμια της Ελλάδος που λήγουν στην κατάληξη –οβα προέρχονται από την λατινική λέξη aqua λόγω των πολλών υδάτων στη γύρω περιοχή. Προσωπικά δέχομαι τις παραπάνω απόψεις ως ψευδείς. Πιστεύω ότι το όνομα Άκοβα προέρχεται από την λέξη άχα που στην Ελληνική γλώσσα σημαίνει ύδωρ, ύδατα λόγω των πολλών υδάτων στη γύρω περιοχή (ποταμός Λάδωνας). Άλλωστε οι Έλληνες λαός της θάλασσας χρησιμοποιεί συχνά αυτή τη λέξη είτε μόνη της είτε σύνθετη (Αχιλλέας, Αχαιοί, Ίναχος κ.α). Η λέξη aqua μπορεί να προέρχεται από το άχα αλλά δεν έχει σχέση με την Άκοβα καθώς η ονομασία της περιοχής, όπως ανέφερα προηγουμένως, προηγείται του χτισίματος του κάστρου αλλά και της φραγκικής εισβολής στην Πελοπόννησο. Ο συγγραφέας Παναγιώτης Πυριοβολής αναφέρει ότι η κατάληξη –οβα είναι Ελληνική και στη θέση του β ήταν το γράμμα δίγαμμα F (OFA- ΟΒΑ), άρα δεν ευσταθούν τα περί σλαβικών ονομάτων με καταλήξεις σε – οβα. Παραθέτω την άποψη του συγγραφέα Παναγιώτη Πυριοβολή όπως την θέτει στο βιβλίο του ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΩΝ ΤΡΟΠΑΙΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ για τα παραπάνω θέματα ( Είμαι, λοιπόν, πεπεισμένος, ότι η τοπωνυμία Άκοβα σχετίζεται με τους Αχαιούς και ότι από μόνη της υποδεικνύει μίαν μικράς η μεγάλης εκτάσεως εγκατάστασιν των Αχαιών). Τελειώνει γράφοντας (η τοπωνυμία Άκοβα πρέπει να θεωρηθεί αρχαιότατος γλωσσικός τύπος, πλησιέστατος της αρκαδο-κυπριακής διαλέκτου, σχέσιν έχων μάλιστα με τους Αχαιούς.

Λίγο πριν φτάσει ο επισκέπτης στο κάστρο θα παρατηρήσει την μαγική τοποθεσία του μέρους. Μεγάλοι καταπράσινοι λόφοι περιβάλλουν το κάστρο το οποίο βρίσκεται σε πιο μικρό ύψωμα καθιστώντας το δύσκολα προσβάσιμο ακόμα και σήμερα. Μόλις φτάσει μπαίνοντας στο εσωτερικό του θα δει ερείπια από γκρεμισμένα οικοδομήματα και δύο ψιλούς πύργους. Στο πίσω μέρος του κάστρου χτισμένο σε μια πλαγιά κείται το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας (720 μ. υψόμετρο). Από εκείνη τη θέση οι επισκέπτες βλέπουν τα Λαγκαδινά βουνά μαζί με το αδάμαστο φυσικό τοπίο. Ο λόφος της Άκοβας πέρα από τα ερείπια του κάστρου είναι γεμάτος από αρχαίο οικοδομικό υλικό απόδειξη ότι η περιοχή κατοικούνταν από την αρχαιότητα. Ο Πυριοβολής για τις αρχαιότητες του μέρους γράφει (σώζεται αγκωνοειδής προβολή τείχους προϊστορικής εποχής. Περιτράνως αποδεικνύεται μάλιστα, ότι η ακρόπολις αποτελεί οχύρωμα αρχαίου οικισμού, προϊστορικού κατ’ αρχήν και των ιστορικών χρόνων ακολούθως). Έχουν ασχοληθεί αρκετοί ερευνητές με την αρχαία ιστορία της περιοχής. Η Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή του Μορέως, ο E. Curtius, o L. Ross κ.α. ταυτίζουν την ακρόπολη της Άκοβας με την θέση της Ομηρικής πόλεως Τεύθιδος (Τεύθις). Ο Leake πιστεύει ότι στην ακρόπολη βρισκόταν η κώμη Καούς. Δυστυχώς όμως λόγω της ελλείψεως πληροφοριών και ευρημάτων μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις σχετικά με την αρχαία ονομασία και ιστορία της περιοχής.

 Το κάστρο κατασκευάστηκε το 1250 από τους Φράγκους. Οι πρώτοι Φράγκοι κτήτορες αποκάλεσαν το οχύρωμα Mattegrifon, που σημαίνει οι φονιάδες των Ελλήνων. Πράγματι οι Φράγκοι κατέστησαν την Άκοβα ορμητήριο κατά του μαχόμενου Ελληνικού πληθυσμού. Μάλιστα η Άκοβα ήταν μια έδρα από τις 12 βαρονίες του πριγκιπάτου Αχαΐας που ιδρύθηκαν στην Πελοπόννησο από τους Φράγκους. Έπειτα το φρούριο περνά από διάφορες ιστορικές φάσεις, το κατακτούν οι Έλληνες, οι Τούρκοι, οι Ενετοί κ.α. Περνά μια μεγάλη καταστροφή από τον Μωάμεθ τον Πορθητή το 1458, επισκευάζεται και γύρω στο 1715 αρχίζει να παρακμάζει καταλήγοντας στη σημερινή του μορφή. Προ του 1650 έφτασε από την Κωνσταντινούπολη στην Πελοπόννησο μια αινιγματική μορφή ο Στασινός Παλαιολόγος κατά την παράδοση απόγονος του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Με εντολή του σουλτάνου του δίνεται άδεια να διαλέξει όση έκταση έβλεπαν τα μάτια του. Ο Στασινός επέλεξε για έδρα του το Βυζίκι έχοντας στη κατοχή του τουλάχιστον 40 χωριά. Στη κυριαρχία του ήταν και η Άκοβα για αυτό ονομάστηκε από τον λαό Στασινός της Άκοβας. Τα υπόλοιπα έτη πετυχαίνει να γίνει ίσως και ο πιο ισχυρός άνδρας της Πελοποννήσου του 17^ου αιώνα. Νυμφεύτηκε την Κανέλλα κόρη της σπουδαίας οικογένειας των Λαμπαρδαίων της Δημητσάνας, οικογένεια που καταγόταν από τον φιλόσοφο Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο ιδρυτή της μονής Φιλοσόφου. Οι δύο αυτές οικογένειες συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα του Ελληνικού έθνους για την ελευθερία στη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Σπουδαία μέλη τους απόγονοι του Παλαιολόγου υπήρξαν ο Παλαιολόγος Στασινός δισέγγονος του πρώτου Στασινού, αποκεφαλίστηκε το 1769 στη Πόλη συνυπεύθυνος για την εξέγερση του Μοριά στα Ορλωφικά, ο εθνομάρτυς Ανανίας μητροπολίτης Λακεδαιμονίας έπεσε μαχόμενος στον Μυστρά το 1767 κ.α. Αργότερα από την περιοχή της Άκοβας οι οπλαρχηγοί Δεληγιανναίοι μάζευαν μαχητές για τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821.

 Τα περισσότερα κάστρα συνδέονται με θρύλους. Εξαίρεση δεν αποτελεί το κάστρο της Άκοβας περίφημο για το θρύλο της Μαργαρίτας. Ο λαός πίστευε ότι η Μαργαρίτα ήταν Αμαζόνα μονοβύζα, άριστη ιππεύτρια που προστάτευε το κάστρο από τους εχθρούς. Η ονομασία μονοβύζα δείχνει τη σχέση με το πολύ κοντινό Βυζίκι. Ο Νικόλαος Πολίτης στις παραδόσεις του μιλά για τη Μαργαρίτα που στο κάστρο της μπήκαν οι οχτροί μα να τη πιάσουν δε μπόρεσαν καθώς έφυγε από μυστικό υπόγειο διάδρομο και από κει βγήκε ξανά στο κάμπο. Αυτή είναι περιληπτικά η ιστορία της Άκοβας έχει θρύλους, μάχες, παραδόσεις οι πύργοι της στέκονται όρθιοι θυμίζοντας στον Ελληνισμό τους αγώνες του. Όσον αφορά την αξιοποίηση του μέρους δεκαετίες οι κάτοικοι του Βυζικίου κάθε καλοκαίρι διοργανώνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις με την ονομασία Φεστιβάλ Άκοβας.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 16.11.2022.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

- Λεκάκης Γ. "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".

- ΠΥΡΙΟΒΟΛΗΣ Π. Γ. «ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΩΝ ΤΡΟΠΑΙΩΝ ΑΡΚΑΔΙΑΣ», εκδ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΡΟΠΑΙΑΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, 2005.

- ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ»

- Το αρχοντικό του «Μυστικού Δείπνου του 21», των ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΩΝ, στην Δημητσάνα Αρκαδίας.

- ΚΑΡΑΚΑΛΛΟΙ και ΠΕΤΡΑΚΗΔΕΣ από την ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ ΑΡΚΑΔΙΑΣ.

ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΚΟΒΑΣ Ελλαδα καστρα ακοβα Βυζικι Αρκαδιας πυργος ερειπια αγριος σκυλος σλαβικο λατινικη λεξη ακουα aqua υδατα αχα Ελληνικη γλωσσα υδωρ, ποταμος Λαδωνας λαδων ελληνες Αχιλλεας, Αχαιοι, ιναχος Φραγκοι εισβολη Πελοποννησος Πυριοβολης διγαμμα F OFA ΟΒΑ σλαβοι ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΡΟΠΑΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ Αχαια τοπωνυμια αρχαιοτατος γλωσσικος τυπος, αρκαδοκυπριακη διαλεκτος μοναστηρι ΙΜ της Ευαγγελιστριας Ευαγγελιστρια Λαγκαδινα βουνα Λαγκαδια αρχαιο οικοδομικο υλικο αρχαιοτητα αγκωνοειδης προβολη τειχος προιστορια ακροπολις ακροπολη οχυρο αρχαιος οικισμος προιστορικος Γαλλικη Στρατιωτικη Αποστολη του Μορεως, μοριας μωριας κουρτιους Curtius, ρος Ross ομηρικη πολις πολη Τευθις ομηρος τευθη λικ ληκ Leake κωμη Καους ευρημα 1250 οχυρωμα Mattegrifon, φονιαδες των Ελληνων ματεγκριφον ματτεγκριφον ορμητηριο Ελληνικος πληθυσμος βαρονια βαρωνια πριγκιπατο Αχαιας Πελοποννησος Φραγκια γαλλια φρουριο Τουρκοι, Ενετοι καταστροφη Μωαμεθ Πορθητης 1458, 1715 παρακμη 1650 Κωνσταντινουπολη αινιγμα Στασινος Παλαιολογος παραδοση απογονος τελευταιος αυτοκρατορας Κωνσταντινος Σουλτανος 17ος 13ος 15ος 18ος 17ος 19ος Κανελλα κορη οικογενεια Λαμπαρδαιοι Δημητσανα φιλοσοφος Λαμπαρδοπουλος ιδρυτης μονη Φιλοσοφου αγωνας Ελληνικο εθνος ελευθερια τουρκοκρατια αποκεφαλισμος 1769 εξεγερση ορλωφ Ορλωφικα Εθνομαρτυς Ανανιας μητροπολιτης Λακεδαιμονιας Μυστρα 1767 οπλαρχηγος Δεληγιανναιοι μαχητης απελευθερωτικος αγων 1821 Δεληγιαννης καστρα θρυλος Μαργαριτα λαος Αμαζονα Αμαζονες μονοβυζα, ιππευτρια ιππος ιππεις ιππεας ιππευς βυζα βυζι Πολιτης παραδοσεις μυστικος υπογειος διαδρομος καμπος θρυλοι μαχες, παραδοσεις πυργοι Φεστιβαλ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΑΡΚΑΔΙΚΑ αρχοντικο Μυστικος Δειπνο του 21 ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΙ ΚΑΡΑΚΑΛΛΟΙ και ΠΕΤΡΑΚΗΔΕΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΡΑΚΑΛΛΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ