Οι μάσκες της κομμέντια ντελ' άρτε - της Μ. Καστανίας

Οι μάσκες

της κομμέντια ντελ' αρτε

Της ηθοποιού Μαριάννας Καστανίας, kastaniamarianna@gmail.com

 Μη φανταστείτε πως οι μάσκες χρωστάνε την δημιουργία τους στις απαιτήσεις της σκηνής ή ακριβέστερα, στην απεραντοσύνη των αρχαίων θεάτρων, ελληνικών ή ρωμαϊκών.

Πραγματικά, όλοι σχεδόν οι λαοί, ακόμα και οι αρχαιότεροι, συνέλαβαν και δημιούργησαν μάσκες ενώ δεν είχαν χτίσει όχι μόνον τεράστιες σκηνές, αλλά ούτε καν θέατρα.

Ίσως η μάσκα να γεννήθηκε από την ιδέα να δώσει ο άνθρωπος στον εαυτό του μια θεϊκή ομοιότητα, ιδιαίτερα όταν λατρεύονταν ιερά ζώα για διάφορους λόγους ή άλλες κτηνώδεις και τρομοκρατικές θεότητες. Γεννήθηκε ακόμα από την επιθυμία του ανθρώπου να τρομοκρατήσει, να εξουσιάσει ή να εκπλήξει τους ομοίους του, γι΄αυτό κι έχουμε μάσκες πολεμιστών, αρχηγών, ιερέων ή μάγων.

Η μάσκα γεννήθηκε ακόμα από την επιθυμία που δοκιμάζουν οι άνθρωποι όλων των φυλών πολύ περισσότερο κι από τα φίδια "να αλλάξουν πετσί" κι ιδιαίτερα το πετσί του προσώπου (σ.σ.: > προσωπείο) τους.

 Όλα τα παιδιά εφευρίσκουν μάσκες και το καρναβάλι που δεν πεθαίνει (ειδικά στις μέρες μας) ανταποκρίνεται στην επιθυμία, αλλαγής προσωπικότητας, τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο.

Στις μέρες μας όμως καθιερώθηκε...

Οι άνθρωποι όμως, τουλάχιστον αυτοί που δεν διαθέτουν εξαιρετική μόρφωση ή φαντασία, έχουν λιγότερο το πάθος να γνωρίζουν και περισσότερο το πάθος να αναγνωρίζουν.

 Ετσι στο θέατρο, το πλήθος προτιμούσε να αναγνωρίζει τον αγαπημένο του ηθοποιό και μετά την εξαφάνισή του, ή να αναγνωρίσει τον τύπο που ΄χε ενσαρκώσει, παρά να προσκρούει σ΄ένα καινούργιο πρόσωπο.

 Η μάσκα είναι ταυτόχρονα, το πιό απλό και το πιό σίγουρο μέσο για να δοθεί η ψευδαίσθηση της διάρκειας, για την διαιώνιση ενός χαρακτήρα ή για την αποτύπωση μιας μορφής, κάτω από το πρίσμα της αιωνιότητας (γι' αυτό και οι νεκρικές μάσκες).

 Οι παραδοσιακές μάσκες της Ιταλικής Κωμωδίας, αξιοθαύμαστες "στυλιζαρισμένες" δημιουργήθηκαν αναμφισβήτητα, μ΄αυτό το πνεύμα. Το οποιοδήποτε κτήνος, βάζοντας την μαύρη μάσκα του Αρλεκίνου, χάνει στην στιγμή την χυδαιότητα του και γίνεται ο ίδιος Αρλεκίνος.

 Οι μάσκες της κομμέντια, δεν είναι απλά επικαλύμματα ενός προσώπου, είναι το ακριβές ένδυμα ενός χαρακτήρα. Κι εδώ που τα λέμε η ίδια ψυχή - με την έννοια της λατινικής λέξης ακίνητης - δεν διαμορφώνει με το πέρασμα του χρόνου, τα χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως ο αντίχειρας δίνει μορφή σ΄ έναν σβώλο από πηλό!!

 Για να παίξει κάποιος με την μάσκα, πρέπει να κατέχει την παντομίμα. Όταν το πετύχει αυτό, όλοι οι μυώνες του κορμιού, συμβάλλουν στην έκφραση και αντικαθιστούν τους μυς του προσώπου.

 Οι μάσκες της Κομμέντια ντελ΄αρτε, είναι από λεπτό κι ελαφρό δέρμα, που άλλοτε "ντουμπλάρεται" από πανί και άλλοτε όχι.

Ο ηθοποιός που παίζει κάτω από την μάσκα, παίρνει από αυτό το χαρτονένιο αντικείμενο την πραγματικότητα του προσώπου του. "Διευθύνεται" από την "μάσκα". Μόλις την φορέσει, νιώθει να διαχέεται μέσα του μία ύπαρξη που ούτε καν υποπτευόταν.

 Δεν μεταβάλλεται μόνο το πρόσωπό του, μα όλο το άτομό του, ο ίδιος ο χαρακτήρας των αντανακλαστικών του, όπου ήδη προσχηματίζονται συναισθήματα. (Βλέπετε σημερινή κοινωνία).

Οι μάσκες της κομμέντια ντελ΄ αρτε, δεν γελάνε, δεν κλαίνε, δεν εκφράζουν κανένα συγκεκριμένο συναίσθημα, σε αντίθεση με τις περισσότερες αρχαϊκές μάσκες, τις κινέζικες τις γιαπωνέζικες ή τις μάσκες της Ιάβας. Έχουν μια ακαθόριστη έκφραση.

Οι ηθοποιοί παίζουν με την μάσκα. Άλλωστε η μάσκα προϋποθέτει ένα αδιάκοπο παίξιμο του κορμιού, μελετημένο, τέλειο. Πρέπει να γίνει το κορμί ένα νέο πρόσωπο.

Καθώς έλεγε και ο Έλληνας ποιητής Νόννος από την Πανόπολη για τους μίμους "Οι χειρονομίες έχουν γλώσσα, τα δάκτυλα έχουν φωνή".

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 24.2.2023.

μασκες Κομμεντια ντελ αρτε Καστανια μασκα σκηνη αρχαιο θεατρο ελληνικο ρωμαικο λαοι, αρχαιος σκηνες, θεατρα ανθρωπος θεικη ομοιοτητα, λατρεια ιερα ζωα κτηνωδης τρομοκρατικη θεοτητα επιθυμια εξουσια τρομοκρατια πολεμιστης, αρχηγος ιερεας μαγος φυλη φιδι πετσι προσωπο παιδι καρναβαλι αλλαγη προσωπικοτητα αποκρια αποκριες μορφωση φαντασια, παθος ηθοποιος τυπος μεσο μεσον ψευδαισθηση διαιωνιση χαρακτηηρας μορφη αιωνιοτητα νεκρικη παραδοσιακες ιταλια Ιταλικη Κωμωδια στυλ πνευμα κτηνος, μαυρη Αρλεκινος χυδαιοτητα Κομεντια, επικαλυμμα ενδυμα ψυχη εννοια λατινικη λεξη ακινητη αντιχειρας πηλος παντομιμα μυωνες μυς μυες κορμι εκφραση δερμα, πανι χαρτονι χαρτι ατομο αντανακλαστικα συναισθημα γελια κλαμα αρχαικη Κινα ιαπωνια Ιαβα ινδονησια ηθοποιοι παιξιμο αρχαιος ελληνας ποιητης Νοννος Πανοπολη πανοπολις μιμος χειρονομια γλωσσα δακτυλο φωνη προσωπειο

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ