Του Γιώργου Λεκάκη
Παγώνι είναι η λαϊκή ονομασία του πτηνού ταώς
ή ταώ (αττικής κλίσεως. Υπάρχει και ο τύπος ταώς-ταώνος, Pavo). Τάως ή τέως
έλεγαν οι αρχαίοι Κρήτες γενικώς το όρνεον[1].
Και «παγώνι των Γυμνησίων» το πτηνό γερανός.
Το παγώνι είναι ηλιακό(*) έμβλημα. Συνδέεται με την δενδρολατρεία και την ηλιολατρεία(*), και με την παιωνία[2] (10*).
..........................................................................
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:
Από το ελληνικό ρήμα τανύω = τεντώνω (ήχος χορδής τόξου, ρίψη βέλους) > τανίζω (= εκτείνω, σκοπεύω, θέτω σε σφοδρή κίνηση), > επιτείνω, τανύζω, ταντανύζω > τανά, τάνυ, ταΰς, τάνυμαι, τανιέμαι, τανίζω, τανυσμός, τάνυσις, αποτάδην, ταναός, ταώς (επειδή τανύει την ουρά του), παών (10*) (ταώς, τ>π), παγώνι (παώνι > παγώνι, παγόνι), τιτανόω, τέτανος, τετάνωθρον, τιτάν, τιτάνας, Τιτάνη, Τιτάνια, τιτανικός, τιτάνιος, τιτάνιον, Τιτάνιος, τιτανιούχος, τιτανούχος, τιτανώδης, τιτάνωσις, Τανάγρα (= μακρύς αγρός, άγρα), επηετανός, επητανός, τεταμένως (ν>μ), ταινία (α>αι), ταινιάζω, ταινίασις, ταινιόω, ταινίδιον, ταινιοειδής, ταινίον, ταινιώδης, τιταίνω,Ταίναρος, ταναήκις (ακίς, α>η), τανείαι, ταλάωρ (ν>λ), τσιτώνω (τιταίνω, τ>τσ), τσίτωμα, τσιτωτός, τσίτα.
..........................................................................
Από παιδικό παραμύθι:
- Τι όμορφο που είσαι! είπε το καναρίνι στο παγώνι.
- Δεν είμαι απλώς όμορφο, αποκρίθηκε με θυμό το παγώνι. Είμαι θαυμάσιο!
- Υπερηφάνεια[3] να σου πετύχει! σκέφτηκε το καναρίνι. Βέβαια, είναι υπέροχο όταν ανοίγει τα φτερά του, με τα τόσα μάτια(***)[4]! Μα, η φωνή του, δεν είναι αρμονική. Άσε πια τα πόδια του…
Το παγώνι είναι το μεγαλύτερο και ομορφότερο
από τα ορνιθόμορφα πουλιά. Ανήκει στην οικογένεια των φασιανιδών(12*).
Πατρίδα του θεωρείται η Νότιος Ασία. Στην Μεσόγειο διαδόθηκαν ιδιαιτέρως από τον Μ.
Αλέξανδρο(8*). Η ρίζα του Μ. Αλεξάνδρου καταγόταν από το Άργος(9*), πόλη σχετιζόμενη με το παγώνι. Σε μακεδονικές μπρούτζινες πόρπες έχουμε παραστάσεις με παγώνια.
Αλλά σήμερα είναι γνωστό:
- το Pavo bravardi που ζούσε το Πρώιμο – Ύστερο
Πλειόκαινο – με πιθανό απόγονο το Gallus moldovicus. Στην Βαλκανική Χερσόνησο,
το παγώνι Bravard συνυπήρχε με τα αρχαία ορνίθια ptarmigans (Lagopus sp.). Τα
παγώνια ήταν ευρέως διαδεδομένα στην Βαλκανική Χερσόνησο και την Νοτιοανατολική
Ευρώπη μέχρι το τέλος του Πλειόκαινου, πριν 3.000.000 χρόνια.
Και
- το Gallus aesculapii, του Ύστερου Μειόκαινου
– Πρώιμου Πλειόκαινου που ζούσε στην Ελλάδα.
Διακρίνεται, όσον αφορά τα χρώματά του σε:
q κυανό (Ινδία, Σρι Λάνκα – ο άγριος πρόγονος του σημερινού παγωνιού), που είναι το κοινό παγώνι. Τα θηλυκά είναι πρασινο-καφέ, δεν έχουν ουρά και αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό, που τα ξεχωρίζει εκ πρώτης από τα αρσενικά. Το αρσενικό έχει λαμπρό κυανό λαιμό, χρυσοπράσινη ράχη, βραχεία κόκκινη ουρά. Το ουροπύγιο σκεπάζεται από 100(4*) - 150 φτερά, μήκους 1,5 μ., διακοσμημένη με στρογγυλά μοτίβα, που λαϊκά λέγονται «μάτια»(***). Αυτά έχουν τα χρώματα της ίριδος. Είναι ισχυρό πτηνό, με παχύ ράμφος, και μικρή κεφαλή, επί της οποίας υπάρχει μικρός λόφος εκ μακριών και ορθίων πτερών. Ποικιλίες αυτού του είδους είναι ο λευκός ταώς και ο μελανοπτέρυξ ταώς (= με μαύρα φτερά). Το «μπλε» παγώνι εξημερώθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων. Εκτρεφόταν ως καλλωπιστικό. Κοσμούσε με τα χρώματα της ουράς του αυλές, πάρκα, κήπους.
q
και σε πράσινο ή σταχυοφόρος ταώς
(Βιρμανίας-Ινδονησίας, ζει έως την Ιάβα, όχι στην Βόρνεο και την Σουμάτρα).
Αυτό είναι πιο μεγαλόσωμο από το προηγούμενο. Εχει πράσινο λαιμό και μεγάλο
λοφίο επί κεφαλής.
Το παγώνι «ανθίζει
αέναα σε ένα ατέρμονο παιγνίδι χρωμάτων»[5].
Στην αλχημική διάλεκτο και την ηθική / φιλοσοφική αλχημεία, το παγώνι αντιστοιχεί σε ένα από τα 4 κύρια χρώματα:
- το μαύρο (κόραξ),
- το λευκό (κύκνος),
- το κόκκινο (φοίνιξ)
και
- το πολύχρωμο (παγωνι).
Και μέρος του Ζωολογίου, που συνοδεύει την παράσταση του αθανόρ / athanor, του φούρνου που παρέχει θερμότητα για την αλχημική διαδικασία. Στο Ζωολόγιο της Φιλοσοφικής Λίθου των Αλχημιστών (30ός πίνακας του Tripus aureus του Μιχαήλ Μάγιερ), εικονίζονται η χήνα, ο λέοντας, ο φοίνικας, ο βασιλίσκος, ο γρύπας, ο κόρακας, το παγώνι και ο πελεκάνος. Στο έργο «Μικρόκοσμος Υποχονδριακός», ένα αλχημιστικό κείμενο του 17ου αιώνα απεικονίζονται τα σύμβολα, ΗΛΙΟΣ(*), ΤΡΙΓΩΝΟ, ΑΕΤΟΣ, ΛΙΟΝΤΑΡΙ, ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ, ΑΜΝΟΣ, ΠΑΓΩΝΙ, ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ, ΚΑΜΙΝΙ, ΚΗΡΥΚΕΙΟ, ΧΗΝΑ, ΠΡΟΒΑΤΟ(13*) κ.ά. για τα στάδια της μετουσίωσης και την αλχημιστική διαδικασία.
Το 1936 εντοπίσθηκε και ένα άλλο είδος, αυτό
του Ζαΐρ, από αναζητήσεις που
βασίστηκαν σε ένα μόνο φτερό του που ευρέθη στα δάση του Κονγκό. Ετσι
εντοπίστηκε το μοναδικό μεγαλόσωμο της οικογενείας των φασιανιδών στην Αφρική.
Το χρώμα αυτών των αρσενικών είναι μπλε-πράσινο, έχουν βραχεία και
στρογγυλεμένη ουρά, ενώ τα θηλυκά είναι κοκκινο-πράσινα, με καφέ λοφίο.
Όταν πετάει, είναι βαρύ, πετά για λίγο και
πολύ χαμηλά.
Το παγώνι ζει περίπου 25
χρόνια. Σε πλήρη ωριμότητα είναι από τα 3 του χρόνια. Ζει σε μικρές ομάδες
(30-40 ατόμων), σε δάση και κυρίως ορεινά. Παρ’ όλα αυτά, αξιοσημείωτη είναι η
αντοχή του στα ψυχρότερα μέρη. Στα σμήνη
του κυριαρχεί ένα αρσενικό και γύρω του πολλά θηλυκά. Είναι παμφάγο (κυρίως
σπόρους, φίδια, σαύρες, κλπ). Κτίζει άτεχνες φωλιές, συνήθως σε αβαθείς
κοιλότητες του εδάφους. Τίκτει 4-9 ωά – κατ’ άλλους έως και 15 - τα οποία
επωάζει μόνο η μητέρα. Το θηλυκό γεννάει αυγά, αλλά βαριέται να τα κλωσσήσει.
(Τα αυγά του παγωνιού τα βάζουν να τα κλωσσήσει μια γαλλοπούλα, η οποία
περιποιείται τα παγωνάκια, όταν βγουν από το τσόφλι τους!).
Και πράγματι, όπως λέει και ο πιο πάνω μύθος,
είναι κακόφωνο, πιο πολύ κι από κόρακα, και το καναρίνι έχει κάθε δικαίωμα να
το λέει αυτό… Ο λαός μας πιστεύει πως κράζει έτσι άσχημα γιατί βλέπει τα άσχημα
πόδια του. O Πολύβιος Δημητρακόπουλος έγραψε «... Mη θαυμάζεις το παγώνι. Eχει
χρυσά φτερά, αλλά νιαουρίζει σαν τη γάτα. Προτίμα τη γάτα που δεν μιμείται
κανένα άλλο ζώο».
Τέλος, από τα άλλα χαρακτηριστικά του, να πούμε πως διανοητικά είναι πολύ περιορισμένο.
 |
| Παγώνι με θέα - του Κ. Παρθένη. |
Στην λαογραφία
Ο ταώς είναι ορφικό σύμβολο. Και από την αρχαία Θράκη ταξείδεψε σε όλον τον κόσμο, σχεδόν πάντα και παντού με την
ίδια αντίληψη και συμβολισμό: Αθανασίας, μακροζωίας(11*) (ταώς < τανύει την ζωή),
έρωτα(6*) κι αναστάσεως[6]!
Φυσικό σύμβολο των άστρων του ουρανού, όπου η αποθέωση και η αθανασία.
Ο ταώς είναι προσωποποίηση του θεού-πουλιού Φάωνος[17].
Η ωραία και αγνή κόρη Ερινόνα, βιάστηκε από τον Άδωνη, κατόπιν προτροπής της Ήρας, και
μεταμορφώθηκε αμέσως σε παγώνι.
Τα «μάτια»(***) στην ουρά του δεν είναι τυχαίο που ο λαός μας τα λέει έτσι. Κατά τους μύθους μας, αρχικώς ήταν ένα γνώρισμα του θεού Πάνα, των Αρκάδων, ο οποίος το παραχώρησε στην Ήρα, σαν σύμβολο του αστρικού στερεώματος. Έτσι το παγώνι αφιερώθηκε στην θεά Ηρα. Η θεά σκόρπισε πάνω στα πτερά του τα μάτια(***) στου Άργου(9*). Όταν η Ήρα συνδέεται με το παγώνι, γίνεται Αήρ – σύμβολο του στοιχείου του Αέρος. Όταν η Ηρα βεβαιώθηκε πως η ιέρεια της Αργείας Ηρας, Ιώ, έμεινε έγκυος από τον Δία(14*), αποφάσισε να τον εκδικηθεί. Σκότωσε τότε τον πανόπτη Άργο(9*), έναν δράκο-φύλακα με εκατό(4*) μάτια(***). Ιδανικός φύλακας, αφού μπορούσε να παρατηρεί τα πάντα με αυτά, ενώ παράλληλα, μπορούσε και να κοιμάται, κλείνοντας διαδοχικώς κάποια από αυτά. Γι’ αυτό ήταν και σύμβολο επαγρύπνησης(5*) και στοχασμού. Επειδή, λοιπόν, αυτός ο πανόπτης φύλακας δεν μπόρεσε να προλάβει το κακό, του έβγαλε τα μάτια(***) και τα στόλισε στην ουρά του αγαπημένου της πτηνού…[7] Έκτοτε η εκδικητική παροιμιώδης φράση «θα σου βγάλω τα μάτια»(***), κλπ.
Επαγρύπνηση(5*) διότι είναι και μετεωροπτηνό: Το παγώνι, η γαλλοπούλα, και ο φασιανός(12*) συνδέονται με τον κεραυνό [Δία(14*)] και την βροχή, αφού δείχνουν ανήσυχα πριν από θύελλες. Ο «χορός της βροχής» του παγωνιού σχετίζεται επίσης με την σπείρα.
Ο Αθηναίος κωμωδιογράφος Αντιφάνης ο Στεφάνου (5ος - 4ος αι. π.Χ.) μας
λέει πως τα παγώνια ήταν περισσότερα από τα ορτύκια!
Στην αρχαία Αθήνα, εκτρέφονταν παγώνια, σε κλειστό ορνιθώνα, και έρχονταν απ’
όλη την Ελλάδα για να τα δουν. Η επίσκεψις επιτρεπόταν μόνο κατά τις εορτάσιμες
ημέρες, κυρίως τις νουμηνίες, δηλαδή τις πρώτες ημέρες του σεληνιακού μηνός.[8]
Απ’ αυτό έμεινε η παράδοσις να φυλάσσονται και να εκτρέφονται παγώνια, σε
ορνιθώνες, σε κήπους και αυλές ναών.
Ο λαός μας έχει συνδέσει αυτήν την αλαζονεία του καλλίπτερου πτηνού με την καθημερινή του έκφραση και λέει «φουσκώνει σαν παγώνι», για κάποιον ο οποίος αυτοθαυμάζεται. Πράγματι το αρσενικό παγώνι «φουσκώνει», όταν υπάρχει άλλο αρσενικό στην παρέα, προκειμένου να προσελκύσει το θηλυκό. Τότε η μακριά ουρά του ανοίγει σαν κύκλος, σαν πέπλο, σαν ριπίδα (βεντάλια) και κτυπά ηχηρά τις πτερούγες του.Γι’ αυτό και στα δημοτικά μας, το παρομοιάζουν με στολισμένη νύφη. Ο λαός μας έχει κάνει και βαπτιστικό γυναικείο όνομα το παγώνι (> Παγώνα).
Λέει ένα δημοτικό του γάμου από την Θράκη:
Σ' όσους γάμους κι αν επήγα
Σ' όσους
γάμους κι αν επήγα
τέτοιο γάμο
‘γώ δεν είδα:[9]
Να ‘ν' η νύφη
μας παγώνι
κι ο γαμπρός
μας χελιδόνι.[10]
Λέει άλλο δημοτικό:
…Αηδόνια και
παγώνια κι όμορφα πουλιά
Κανένα μη λαλήσει και ξυπνήσει την κυρά…
 |
| Παγώνι του Γ. Κεφαλληνού. |
Στο «Λεξικό των Προλήψεων» του Σεσνέλ[11] ο μήνας Ιανουάριος σχετίζεται με το πρόβατο(13*) και το παγώνι.
Στους συμβολισμούς της αστρολογίας στην
αντιστοιχία μεταξύ πλανητών και ζώων ο πλανήτης Δίας(14*) σχετίζεται με τον ελέφαντα,
το ζαρκάδι, το ελάφι, το παγώνι, τον ιέρακα.[12]
Ο Ανδροάλφος
ήταν δαίμονας (αβέβαιης καταγωγής), που παρουσιάζεται με την μορφή μεγαλειώδους
παγωνιού. Ήταν αστρονόμος, που έδινε μαθήματα γεωμετρίας στους μάγους και τους
εδίδασκε να συζητούν με άνεση και με τρόπο μπερδεμένο. Την δε στιγμή της δίκης,
τους έδινε την δυνατότητα να μεταμορφωθούν σε πουλιά…
Από την Ελλάδα, πέρασαν στη Ρώμη και την Ιταλία, γενικότερα. Εκεί ζούσαν
ελεύθερα σε δασύλλια, κυρίως πλουσίων Ρωμαίων πατρικίων. Συχνά απεικονίζονται
στις τοιχογραφίες της Πομπηίας. Ήταν το πουλί της Juno, με την ίδια σημασία, κατ’
αντιγραφήν, από την Ήρα. Ένα έμβλημα της αυτοκράτειρας και των πριγκηπισσών. Στους
ρωμαϊκούς χρόνους αποτελούσαν και εκλεκτό έδεσμα – κυρίως η γλώσσα και το μυαλό
του. Και πράγματι το κρέας των νεαρών παγωνιών είναι πολύ εύγευστον. Ο
αυτοκράτωρ Τιβέριος διέταξε να σκοτώσουν έναν στρατιώτη της φρουράς του, επειδή
αυτός εφόνευσε ένα παγώνι των αυτοκρατορικών κήπων!
Γράφει στον «Φυσιολόγο» (βυζαντινό
ποίημα ανωνύμου):
«Έστιν ο ταώς τερπόμενον όρνεον
παρά πάντα τα πετεινά. Έτσι δε μορφόχροος, και πτερύγων ωραίων. Περιπατών γαρ
ορά αυτόν τερπόμενον, εγκυφυίαν δε έχων την κεφαλήν, υποβλέπει. Όταν δε ίδη
τους πόδας αυτού, φωνεί αγρίως, αυτούς ανομοίους έχειν προς το λοιπόν μέρος του
σώματος φάσκων.
Ερμηνεία
Και συ,
λοιπόν, άνθρωπε, που έχεις διανόηση, βλέποντας τα αγαθά και τις εντολές σου, να
χαίρεσαι και να ευχαριστήσαι. Όταν, όμως, δεις τα πόδια σου (= τα αμαρτήματά
σου), φώναξε και κλαύσε [προς τον Θεό] και μίσησε τις αμαρτίες σου, όπως το
παγώνι τα πόδια, για να φανής δίκαιος [στον νυμφίο Χριστό]». (κεφ. ιβ΄ «Περί
ταώνος»).
Ιδού πώς το έβλεπαν τον Μεσαίωνα:
«Το παγώνι, με τη σατανική(**) φωνή, το φιδίσιο κεφάλι, το αθόρυβο βάδισμα, το ζαφειρένιο στήθος, και την αγγελική ουρά, ανοίγει τα γεμάτα μάτια(***) φτερά του, γύρω από το κεφάλι του, και καμαρώνει για την μεγάλη του ομορφιά. Αλλά όταν παρατηρεί την ανυπόφορη ασχήμια των ποδιών του, αισθάνεται ντροπή, αφήνει τη βεντάλια της ουράς του να πέσει, και μετανοεί για την ομορφιά του. Ετσι και ο δίκαιος άνθρωπος μπορεί να κρατά το κεφάλι ψηλά με υπερηφάνεια. Αλλά όταν μελετά [την Αγία Γραφή] και διαπιστώνει την ευτέλεια της ανθρώπινης υπάρξεως, τότε νοιώθει την ανάγκη να στρέψει ταπεινά το βλέμμα του στη γη. Το κρέας του παγωνιού είναι δύσοσμο και τόσο σκληρό, ώστε δεν αποσυντίθεται ποτέ».
Σε πολλές επαρχίες της Ινδίας, εθεωρείται ιερόν πτηνόν. Ο φόνος του έχει δυσμενείς συνέπειες για τον δράστη. Γι’ αυτό πολυπληθή σμήνη παγωνιών διατηρούνται σε ημιαγρία κατάσταση πλησίον ιερών. Με ξυλόγλυπτα παγώνια εστόλιζαν τις λειψανοθήκες, γιατί με αυτά εταύτιζαν τις ψυχές(15*) των προγόνων.
Μια παράδοση των σούφι (ίσως περσικής καταγωγής), λέει πως ο θεός εδημιούργησε το
πνεύμα υπό μορφήν παγωνιού και του έδειξε την εικόνα του στον καθρέπτη(14*) της
θείας ουσίας. Το παγώνι τότε ένιωσε τον τρόμο της αποκαλύψεως. Επάνω του
κύλησαν σταγόνες ιδρώτα, από τις οποίες δημιουργήθηκαν όλα τα άλλα όντα![13]
Απ’ εκεί κι έπειτα, η κοσμικότητα, η υπερηφάνεια
και η ματαιοδοξία είναι σχετικώς σύγχρονα χαρακτηριστικά του.
Οι ιριδισμοί του παγωνιού και η μεγαλοπρέπεια
της ουράς του, το έκαναν σύμβολο αρχοντικό και βασιλικό. Οι Γάλλοι μονάρχες είδαν σ’ αυτό τη
βασιλική τους μεγαλοπρέπεια και γι’ αυτό κοσμούσαν μ’ αυτό τις στολές τους, τις
οποίες εφορούσαν στις συνελεύσεις.
Στην Προβηγκία,
όπου το παγώνι θεωρείται «το πουλί των ποιητών», οι πυργοδέσποινες επιβράβευαν
τους τροβαδούρους με φτερά παγωνιών, το πιο ακριβό στολίδι της εποχής.
Στον χριστιανισμό, το παγώνι συμβολίζει την αθανασία και την ανάσταση. Όταν απεικονίζεται να πίνει από φιάλη, συμβολίζει την αγία μετάληψη, την οποία πίνοντας ο πιστός, αποκτά την αθανασίας. Σύμβολο αθανασίας, διότι το κρέας του δεν σάπιζε, ενώ είχε και αστείρευτη πολλαπλότητα[14]. Έτσι εμφανίζεται στα μωσαϊκά της Ραβέννα και το κοιμητήριο της Πρισίλλα (3ος αιώνας). Χαρακτηριστικό ψηφιδωτό με παγώνι (του 5ου - 6ου αι.) υπήρχε στα ψηφιδωτά της βόρειας μικρής κιονοστοιχίας της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης(8*), που χάθηκαν στην πυρκαγιά του 1917.
Οι χριστιανοί
το παρουσίαζαν σε ζεύγη, ένα σε κάθε πλευρά του δισκοπότηρου - απεικόνιση
που συμβόλιζε τους πιστούς που επιθυμούν να ξεδιψάσουν στην πηγή της ζωής.
Συμβολίζει την ένδοξη ψυχή(15*), επειδή ανανεώνει τα πτερά του και το δέρμα του – άρα ήταν άφθαρτο. (Ανώτερο του όφεως, που ανανεώνει μόνο το δέρμα του). Τα «100(4*) μάτια»(***) είναι η Εκκλησία, που βλέπει τα πάντα. Συμβολίζει επίσης τους αγίους, επειδή η ουρά του είναι σαν φωτοστέφανο. Όταν περιβάλλει μια σφαίρα υποδηλώνει την ανύψωση πάνω από τα κοσμικά πράγματα. Τα φτερά του παγωνιού είναι έμβλημα της αγίας Βαρβάρας.
Οι γεζίτες[15] τρέφουν σεβασμό προς τον Διάβολο(**), τον οποίο ονομάζουν και «Τατούκ - ου - μελέκ», δηλαδή βασιλεύς - παγώνι ή άγγελος – παγώνι, προσωποπίηση του παγωνιού. Υπό αυτήν την μορφή λατρεύεται στους μυστηριώδεις ναούς των.
Στην Βαρκελώνη
Ισπανίας τον Μεσαίωνα είχαν ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο: Την
τελετή του παγωνιού. Την ημέρα των Χριστουγέννων ο βασιλιάς έπαιρνε
μέσα σε μια χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι - που θεωρείται ένα από τα πιο σπάνια
φαγητά - και το μετέφερε στην τραπεζαρία. Τον ακολουθούσε σ' αυτήν την πομπή
ένα πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και σωματοφύλακες. Στην τραπεζαρία μέσα
ευρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς της πρόσφερε το παγώνι, για να το μοιράσει
σε όλους τους παρευρισκομένους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή τιμή, ήταν
υποχρεωμένοι να ορκιστούν εμπρός της ομηγύρεως ότι θα προσπαθήσουν ν'
ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες...
Από το μπλε παγώνι ο λαός παίρνει τα φτερά του
και τα στολίζει καπέλα βαρόνων, ιπποτών, ηγουμένων και κυριών. Σε χρονικό του
1292 αναφέρεται πως υπήρχε η συντεχνία «οι καπελάδες του παγωνιού», η οποία
είχε 5 μέλη, και μόνο αυτοί έφτιαχναν τα καπέλα, τα στολισμένα με φτερά
παγωνιού.
Στην παλαιά Τεχεράνη της Περσίας, στον κήπο, Γκιουλιστάν («κήπος των ρόδων»), ευρίσκεται ο «θρόνος του παγωνιού». Είναι ο περσικός βασιλικός θρόνος, καμωμένος από συμπαγή σκαλισμένο χρυσό και σκεπασμένο με πολυτίμους λίθους, που φιλοτέχνησε ο σάχης Φάθ’ Αλή όταν ερωτεύθηκε(6*) μία δούλη του, σπανιωτάτης καλλονής, η οποία επωνομάσθη «Κυρία του Παγωνιού». Τα παγώνια στους Πέρσες στέκουν στις δυο πλευρές του Δένδρου της Ζωής και υποδηλώνουν την δυαδικότητα και την διπλή φύση του ανθρώπου.
Το παγώνι:
- στο Βιετνάμ
είναι έμβλημα ειρήνης. Στην Άπω Ανατολή το παγώνι λέγεται κουκίμ.
- στην Κίνα συμβολίζει το μεγαλείο, το κύρος, την ομορφιά. Τα περισσότερα πουλιά στην Κίνα, αλλά κυρίως ο πετεινός, ο γερανός και το παγώνι, είναι ηλιακά(*), γιάνγκ και συμβολίζουν την μακροζωία(11*) και την καλή τύχη. Γνώρισμα της Γκουάν-γιν και της Σι Ουάνγκ Μου. Πτερά του παγωνιού προσφέρονταν τιμητικώς για να προσδώσουν επίσημη αναγνώριση για αξιέπαινες πράξεις και υποδήλωναν αυτοκρατορική εύνοια. Ήταν έμβλημα της δυναστείας των Μινγκ.
- στον ινδουισμό ο Μπράχμα έχει οχήματα / είναι καβάλα σ’ έναν κύκνο, μια χήνα ή παγώνι. Και η Λακσμί. Και ο Σκάντα-Καρττικέγια (θεός του πολέμου). Και ο Κάμα - θεός του έρωτα(6*) - υποδηλώνει την ασυγκράτητη επιθυμία. Το παγώνι είναι επίσης έμβλημα της Σαρασβάτι (θεά της σοφίας, της μουσικής και της ποίησης).
- στην Ιαπωνία,
επίσης ο μποντχισάττβα Κουτζάκου-μάγιου
κάθεται πάντα επί παγωνιού.
- στον βουδισμό
είναι σύμβολο ευσπλαχνίας κι επιφυλακής. Η βεντάλια από τα πτερά του παγωνιού
είναι γνώρισμα του Αβαλοκιτεσβάρα, που είναι επίσης η Γκουάν-γιν και ο Αμπιτάμπχα,
σαν ευσπλαχνία.
- στον μωαμεθανισμό, το φως(*) «είδε τον Εαυτό σαν παγώνι με την ουρά του απλωμένη». Τα μάτια(***) του παγωνιού σχετίζονται με το Μάτι(***) της Καρδιάς.
- στον αραβικό
κόσμο συμβολίζει την Τέλεια Ευλογία.[16]
Υβρίδιο παγωνιού είναι το σερμούρβ / σιμούργκ: Ένας συνδυασμός παγωνιού – γρύπα - λιονταριού – σκύλου. Συμβολίζει τον ουρανό, την ενδιάμεση περιοχή μεταξύ των δύο Κόσμων.
Στην ονειρομαντεία
Κατά την λαϊκή ονειροκρισία:
q Αν δείτε στον ύπνο σας πως είχατε στο σπίτι
σας παγώνι (ή παγώνια) με φανταχτερό πτέρωμα, κι αυτό σας έκαμε εντύπωση, σημαίνει
πως ευχάριστα γεγονότα θα σας συμβούν από ευχάριστες ειδήσεις που θα λάβετε. Οι
δουλειές σας θα πάνε καλά και θα αποκομίσετε κέρδη. Αν είστε νέος και δείτε
αυτό το όνειρο να περιμένετε έναν καλό κι ευτυχισμένο γάμο.
q Αν δείτε πως κάθεστε και θαυμάζετε κάποιο
παγώνι, αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να προσέξετε πολύ γιατί, θα συνδεθείτε με
πρόσωπο που με τον εγωισμό του και τις ιδιοτροπίες του θα σας βασανίσει πολύ.
q Αν δείτε πως ήταν να αγοράσετε κάποιο πουλί
και προτιμήσατε το παγώνι, αυτό σημαίνει πως ο εγωισμός που θα δείξετε
θα σας φέρει σε πολύ δύσκολη θέση με τους συνεργάτες σας και με το περιβάλλον
σας.
q Αν δείτε πως σκοτώσατε ένα παγώνι, αυτό σημαίνει
πως θα δημιουργήσετε άσχημη ατμόσφαιρα τόσο στην δουλειά σας, όσο και στην
οικογένειά σας. Με τον χαρακτήρα σας κινδυνεύετε να χάσετε τα πάντα. Το όνειρο
σας προειδοποιεί να καθίσετε και να σκεφτείτε και να αλλάξετε πορεία.
q Μια γυναίκα που θα δει παγώνι στον ύπνο της, σημαίνει
πως έχει βάλει σκοπό να ξεγελάσει τους πάντες και τα πάντα. Δεν θα υπολογίσει
τίποτα και χωρίς φραγμούς θα κάνει τους πάντες να την περιφρονήσούν. Η
μεγαλομανία και η υπεροψία θα την καταστρέψουν, είτε παντρεμένη είναι είτε ανύπαντρη.
q Αν δείτε στον ύπνο σας πως κρατούσατε ένα
παγώνι και σας έφυγε σημαίνει πως θα γλιτώσετε από πολλές άσχημες ιστορίες, γιατί θα πάρετε
είδηση νωρίς, αλλάζοντας χαρακτήρα - κι αυτό θα σας βγει σε καλό.
q Αν δείτε παγώνι σε κλουβί, αυτό
σημαίνει πως θα συναντήσετε πρόσωπο αντιθέτου φύλου, που με τα πολλά τον
ελαττώματα θα σας φέρει σε δύσκολη θέση, κι αν δεν τον περιφρονήσετε, θα το
μετανιώσετε πολύ ακριβά.
q Αν ακούτε κράξιμο παγωνιού σημαίνει πως θα πάρετε πολύ άσχημες ειδήσεις.
Στην αστρονομία
Ο Ταώς στον ουρανό είναι ένας μικρός
αστερισμός του νοτίου ημισφαιρίου, νοτίως του Τοξότου και του Νοτίου Στεφάνου,
πλησίον του Νοτίου Πόλου, μεταξύ του Οκτάντος, Ινδού, Τηλεσκοπίου, Βωμού και
Παραδεισίου Πτηνού.
Ο λαμπρότερος αστήρ του, ο α’, είναι 2ου
μεγέθους. Οι άλλοι δυο είναι 3ου, τέσσερις είναι 4ου και
οι λοιποί ακόμη πιο ασθενείς.
Στον αστερισμό αυτό διακρίνεται αξιόλογο
διαλυτό νεφέλωμα.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Παραδόσεις των λαών του κόσμου» (απόσπ.). Γ. Λεκάκης "Ταώς, το ιερόν πλην όμως αντιφατικόν πτηνόν του Νότου", σε 3 συνέχειες, εφημ. "Ελευθερία" Λονδίνου, 13, 20.12.2001 και 3.1.2002. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.2.2001.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Mourer-Chauviré
C. «A peafowl from the Pliocene of Perpignan, France», Palaeontology, 32 (2):
439, 1989.
- Boev Zl. «Peafowls (g. Pavo Linnaeus, 1758)
and Ptarmigans (g. Lagopus Brisson, 1760): an [sic] unique coexistance in North
Bulgaria over 3 m. y. ago», Biogeographia, Nuova Serie, Siena, 19 – 1997: 219-222,
doi:10.21426/B6110058, 1998.
- Boev Zl. «Fossil record and disappearance of
peafowl (Pavo Linnaeus) from the Balkan Peninsula and Europe (Aves:
Phasianidae)», Historia naturalis bulgarica, 14: 109-115, 2002.
[1] Ο ορνιθόρρυγχος της Αυστραλίας
ομοιάζει πολύ στο παγώνι.
[2] Η θεραπεία του ισόθεου-ιατρού Παίωνος(10*), που λατρευόταν ιδία στην Μακεδονία(8*). Είναι το ομώνυμο βασιλικό-αυτοκρατορικό άνθος, που δεν το αγγίζει κανένα έντομο, εκτός από την μέλισσα. Στην Άπω Ανατολή το ίδιο λουλούδι συμβολίζει τον γάμο, την γονιμότητα, την άνοιξη, την δόξα, τα πλούτη, την ευθυμία, την αρχή γιανγκ (είναι ένα από τα λίγα άνθη γιάνγκ), την αρρενωπότητα, το φως(*), τον έρωτα(6*), την καλή τύχη, την νεότητα, την ευτυχία.
[3] Η Υπερηφάνεια είναι μια ηλιακή(*) ιδιότητα.Συμβολίζεται με το λιοντάρι, τον αετό, το παγώνι, τον καθρέφτη(14*) ή έναν πεσμένο ιππέα.
[4] «Η ίριδα του φτερού του παγωνιού, το μάτι(***) δίχως βλέφαρα, το αιώνιο μάτι(***)» (Μπασλάρ «Το Νερό και τα Όνειρα»)…
[5] Βλ. Fraenger.
[6] Σύμβολα αναστάσεως: φοίνιξ, λιοντάρι,
παγώνι, πελεκάνος, δένδρο, όφις, δενδρολίβανο, μυρτιά, πύξος.
[7] Ο μύθος ενέπνευσε διάφορους
συγγραφείς. Το «Η Ηρα και το Παγώνι» του Σων Ο'Κέηζυ θεωρείται έργο παγκοσμίου
δραματολογίου.
Ενώ η Ιώ και ο Άργος(9*) συνδέονται και με άλλο μύθο με τα πτηνά: Κάποτε, λέει η μυθολογία μας, κάποιος ονόματι Ιέραξ έπιασε την κουβέντα στον Ερμή κι έτσι ο θεός δεν μπόρεσε να εμποδίσει τον Άργο(9*) να απαγάγει την Ιώ. Γι’ αυτό και ο Θεός μεταμόρφωσε τον Ιέρακα σε πουλί, που πήρε το όνομά του…
[8] βλ. Κλ. Αιλιανός (170-235
μ.Χ.) «Περί ζώων ιδιότητος».
[9] ‘Η: « τέτοια χαρά δεν είδα».
[10] Και το τραγούδι συνεχίζει:
Παν' στης νύφης το κεφάλι κάθουνται τρία πουλάκια
το 'να τρώγει, τ' άλλο πίνει, τ' άλλο κελαηδεί και λέγει:
«Να 'ν' η νύφη περδικούλα, άσπρη σαν περδικούλα,
Κι ο γαμπρός χρυσό γεράκι, άσπρο μου περιστεράκι,
και τα δυο τα συμπεθέρια περιβόλι με τα δέντρα.
[11] Βλ. Chesnel «Dictionnaire des superstitions».
[12] Βλ. Γουίρθ / Ο.
Wirth «Αστρολογικός Συμβολισμός», 1937.
[13] Τ. Burckard «Introduction aux doctrines esoteriques de I’lslam» [Εισαγωγή στις Εσωτερικές Διδασκαλίες του
Ισλάμ], 1955.
[14] Βλ. Fraenger.
[15] Ή Γεζιντί: Κουρδική φυλή στην οροσειρά του Χουζιστάν (Ιράκ-Ιράν-Τουρκία), που υπέστη πολλές διώξεις. Θρησκευτικό τους κέντρο, το όρος Λαλές. Η λατρεία του Σατανά(**) υπ’ αυτών άρχισε τον 12ο αιώνα από έναν Κουρδο, τον Σεΐχ Αντί, ο όποιος ήταν πυρολάτρης(*) (οπαδός του Ζωροάστρη).
[16] Βλ. υφαντά Μαυριτανίας του
12ου αιώνα από την Ανδαλουσία.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook