Του Γιώργου Λεκάκη
Η περιοχή όπου είναι σήμερα
απλωμένη η Κόρινθος, κατοικείται (τουλάχιστον) από την 7η χιλιετία
π.Χ. από τα νεολιθικά χρόνια (από το 6500 π.Χ.).
Η αφνειός[1] Κόρινθος έχει πολλά ακόμη να επιδείξει και να βγάλει στο φως…
Οι αποικίες της, τουλάχιστον από τον 8ο αι. π.Χ. την είχαν κάνει ένα από τα ισχυρότερα κράτη στην Μεσόγειο!
Τα πρώτα επιφανειακά ευρήματα και αρχιτεκτονικά μέλη συλλέχθηκαν ήδη από τους αρχαιολόγους, αλλά υπάρχουν και άλλα, όπως μας είπαν οι κάτοικοι, και αναμένεται με ενδιαφέρον η συνέχεια…
Σε επικοινωνία που είχαν με την ΕΦΑ Κορινθίας, μου είπαν ότι θα με ενημερώσουν σχετικώς μέσα στην επόμενη εβδομάδα γι’ αυτά…
(*) Στην Κόρινθο γνωστές
κρήνες είναι:
- «Η Κρήνη της Λέρνας και ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ
ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ: Σε απόσταση 450 περίπου μ. βορείως του λόφου του Ναού του
Απόλλωνος, στις βόρειες υπώρειες του Ακροκορίνθου, ανασκάφηκε από την
Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το ιερό / θεραπευτήριο του Ασκληπιού, ένα
από τα σημαντικότερα ιερά της πόλης, με διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των 800 ετών.
Η επιλογή της θέσης θεωρείται
ιδανική λόγω της απόστασης από το κέντρο της Κορίνθου, των δυνατών βοριάδων που
πνέουν στην περιοχή καθαρίζοντας την ατμόσφαιρα, και φυσικά λόγω του άφθονου
νερού που αντλείται από την γειτονική κρήνη της Λέρνας. Στην θέση αυτή
επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ενός αρχαϊκού, ανοιχτού τεμένους αφιερωμένου στην
λατρεία του Απόλλωνος, δίπλα στο οποίο προστέθηκε περί τον 5ο αιώνα π.Χ. ένα
δεύτερο αφιερωμένο στον υιό του Ασκληπιό.
Περί τα τέλη του 4ου αιώνα
π.Χ., πιθανώς εξαιτίας ενός καταστροφικού σεισμού, το ιερό ανακαινίζεται και
στον χώρο οικοδομείται ένας ναός τετράστυλος, πρόστυλος, με πρόδομο και σηκό,
προσανατολισμένος στον άξονα Ανατολή - Δύση, αφιερωμένος στον Ασκληπιό και
πιθανώς στην Υγιεία. Το τέμενος οριοθετήθηκε και ο ναός πλαισιώθηκε στα
ανατολικά από βωμό θυσιών και θησαυρό, και στα δυτικά από το άβατο, ένα
ευρύχωρο κτήριο στο οποίο λάμβανε χώρα η εγκοίμηση. Δύο συμμετρικά λαξευμένοι
στον βράχο, ορθογώνιοι λάκκοι, εκατέρωθεν του ναού, ίσως προορίζονταν για τα
ιερά φίδια του θεού.
Για την εξυπηρέτηση των
πολυάριθμων επισκεπτών του, ο ναός πλαισιώθηκε από στοές, όπου πιθανώς
τοποθετούνταν ή αναρτώνταν τα πολυάριθμα αναθήματα - ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Τάματα και Αναθήματα" - των ασθενών. Στα δυτικά του
ιερού και αρκετά χαμηλότερα από το πλάτωμά του, μία περίστυλη αυλή
κατασκευάστηκε για να στεγάσει την φυσική κρήνη της Λέρνας, το νερό της οποίας
ήταν απαραίτητο για την θεραπεία. Εκτός από τις δεξαμενές του καθαρτήριου
ύδατος, οι περιμετρικές στοές στέγαζαν εστιατόρια, βαλανείο, καθώς και χώρους
ανάπαυλας και αναψυχής για τους καταπονημένους ασθενείς.
Το Ασκληπιείο και η κρήνη της
Λέρνας πιθανότατα έπαυσαν την λειτουργία τους λόγω της καταστροφής της πόλης το
146 π.Χ., ωστόσο μετά την επανίδρυση της Κορίνθου ως ρωμαϊκής, αυτοκρατορικής
αποικίας το 27 π.Χ. ανακαινίστηκαν και επαναλειτούργησαν. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο
Παυσανίας, κατά την περιήγησή του στην Κόρινθο αναφέρει έναν ναό του Ασκληπιού,
«τα δε αγάλματα Ασκληπιός μεν και Υγεία λευκού λίθου» (Παυσανίας ΙΙ, 4, 5).
ΤΑ ΠΗΛΙΝΑ ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ: Τα
περίπου 900 πήλινα ομοιώματα ανθρώπινων μελών και οργάνων βρέθηκαν σε επτά
συνολικά αποθέτες περιμετρικά του ναού των ελληνιστικών χρόνων. Πρόκειται για
χώρους απόρριψης αντικειμένων του πρώιμου ιερού του Απόλλωνος και του
Ασκληπιού, οι οποίοι εκτός των πήλινων ομοιωμάτων περιείχαν και πλήθος άλλων
αντικειμένων όπως αγγεία, ειδώλια κ.ά.
Τα ομοιώματα χρονολογήθηκαν
στο σύνολό τους μεταξύ του τέλους του 5ου και του β΄ μισού του 4ου αιώνα π.Χ.
Πρόκειται για ένα μοναδικό σύνολο αναθημάτων, αφιερωμένων από τους ίδιους τους
ασθενείς, που είτε είχαν θεραπευτεί από τον θεό ή προσέβλεπαν στην θεραπεία
τους. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται ακέραιες κεφαλές ανδρών και γυναικών,
ομοιώματα χεριών, ποδιών, ανδρικών γεννητικών οργάνων και γυναικείων μαστών σε
φυσικό μέγεθος, ανδρικοί θώρακες, καθώς και ομοιώματα ματιών, αυτιών, γλωσσών,
ακόμη και μαλλιών.
Πλασμένα στο σύνολό τους με
ντόπιο πηλό, τα ομοιώματα του Ασκληπιείου εντάσσονται στην μακραίωνη και
επιτυχημένη παράδοση των κορινθίων κεραμέων, οι οποίοι φιλοτέχνησαν εκτός των
άλλων τα περίφημα κορινθιακά αγγεία που ταξίδεψαν σε όλη την Μεσόγειο. Κατά τα
φαινόμενα, οι ντόπιοι κεραμείς προσέφεραν εξ αρχής στους επισκέπτες του
Ασκληπιείου μία μεγάλη ποικιλία ομοιωμάτων, καλύπτοντας σχεδόν εξολοκλήρου τις
ανάγκες των ειδικών παθήσεών τους. Αν και στην πλειονότητά τους δεν
διακρίνονται για το άρτιο πλάσιμό τους, ορισμένα εξ αυτών αποδίδουν με εμφανή
ρεαλισμό την ασθενή κατάσταση ανθρώπινων σωμάτων, μελών και οργάνων. Η επιλογή
των χρωμάτων, λευκού και ερυθρού που κάλυπταν τα περισσότερα εξ αυτών, έχει
ερμηνευθεί ως απόπειρα διάκρισης των αναθημάτων που αφιερώνονταν από άνδρες
(ερυθρό) και γυναίκες (λευκό). Η θέση του εργαστηριού παραγωγής τους παραμένει
άγνωστη έως σήμερα.
Η μοναδικότητα των κορινθιακών αναθημάτων σε συνδυασμό με την ισχυρή κορινθιακή παρουσία στις ελληνικές αποικίες της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας, έχει συνδεθεί με την ανάθεση πήλινων ομοιωμάτων σε ετρουσκικά και ιταλιωτικά ιερά / θεραπευτήρια, όπως αυτό της Diana Nemorensis στο Nemi της κεντρικής Ιταλίας, στους Veii, αλλά και το Ασκληπιείο στο νησί του Τίβερη».[3]
Απέναντί
του δυτικά, τα σπήλαια, με καταρράκτες, κλπ. που λαϊκώς λέγονται «Λουτρό της Αφροδίτης».
- «Η ΠΕΙΡΗΝΗ ΚΡΗΝΗ στον Ακροκόρινθο: Το μνημείο οφείλει το όνομά του σύμφωνα με τον μύθο στην νύμφη Πειρήνη, ενώ ένας δεύτερος μύθος το συνδέει με τον Πήγασο. Ενδείξεις χρήσης υπάρχουν από την νεολιθική εποχή, ενώ οι πρώτες διαμορφώσεις χρονολογούνται στους γεωμετρικούς και τους αρχαϊκούς χρόνους. Κατά τον 2ο αι. π.Χ. περιλάμβανε έξι θαλάμους που παρείχαν πρόσβαση σε τρεις λεκάνες άντλησης. Αυτές τροφοδοτούνταν από τέσσερις τεράστιες δεξαμενές. Την πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο κατασκευάστηκε η πρόσοψή της με δωρικούς ημικίονες που πλαισίωναν τα τοξωτά ανοίγματα μπροστά από τους παλιούς θαλάμους. Λίγο αργότερα ψηλοί τοίχοι περιέβαλαν ορθογώνια αυλή στην βόρεια πλευρά της κρήνης. Στο κέντρο της αυλής διαμορφώθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο η Ύπαιθρος Κρήνη, που τροφοδοτούνταν από μεγάλους αγωγούς κάτω από το δάπεδο της αυλής. Περί το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ. κατασκευάστηκε το τρίκογχο κτίσμα της αυλής και αργότερα προστέθηκαν μαρμάρινοι κίονες και διακοσμητικά επιστύλια μπροστά από την πρόσοψη. Στους βυζαντινούς χρόνους κτίστηκε μικρός ναός στη νοτιοδυτική γωνία της αυλής, η οποία σταδιακά επιχώθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως χώρος ταφής».[4]
Την αρχαία κρήνη Πειρήνη κατέστρεψαν οι Γερμανοί επί Κατοχής - βλ. Γ. Λεκάκης "Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί Κατοχής".
- «Η Κρήνη Γλαύκη προβάλλει ως
ένας τετραγωνισμένος όγκος φυσικού βράχου, που προέκυψε από την απολάξευση της
δυτικής ράχης του λόφου του Ναού του Απόλλωνα. Η Γλαύκη αποτελείται από
τέσσερις μεγάλες δεξαμενές και τρεις λεκάνες άντλησης, φέρει δε αρχιτεκτονικά
διαμορφωμένη πρόσοψη. Παρόλο που η πρόσοψη είναι σήμερα κατεστραμμένη,
διακρίνονται ακόμη οι εγκοπές του στηθαίου που αποτελούσε την πρόσθια όψη των
λεκανών άντλησης. Το βαθύ άνοιγμα στο βράχο μπροστά από τις λεκάνες άντλησης
χρησίμευσε στη απομάκρυνση των λίθων κατά την κατασκευή των δεξαμενών και
πιθανότατα επιχώθηκε όταν λειτούργησε η κρήνη. Ακριβώς στα βόρεια, λίγες
βαθμίδες χαμηλότερα από την πρόσοψη βρισκόταν μικρή αυλή, η οποία κατά τη
ρωμαϊκή εποχή διαστρώθηκε με πλακίδια. Η Κρήνη συνδέεται με τον μύθο της
Γλαύκης, κόρης του βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντα, η οποία επρόκειτο να
παντρευτεί τον ήρωα Ιάσονα. Ωστόσο, η μάγισσα Μήδεια, η οποία είχε ήδη
ακολουθήσει τον Ιάσονα από την Κολχίδα στην Ελλάδα, μετά την Αργοναυτική εκστρατεία και είχε κάνει δύο παιδιά μαζί του, εκδικήθηκε την νεαρή κοπέλα
προσφέροντάς της δηλητηριασμένο γαμήλιο πέπλο. Όταν η Γλαύκη φόρεσε τον πέπλο,
εκείνος ανεφλέγη και στην προσπάθειά της να σωθεί, έπεσε μέσα στην πηγή, η οποία
έκτοτε φέρει το όνομά της».[5]
Υπάρχουν βεβαίως και άλλες κρήνες,
αρχαίες, βυζαντινές και οθωμανικής περιόδου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] αφνειός, αφνεός < άφενος > άφθονος < από την αρχαιοτάτη μυκηναϊκή ελληνική λέξη a-pe-ne-wo = πλούσιος, εύπορος – βλ. Όμηρος «Ιλιάς», Β,570, Ησίοδος, Θεόκρ., Θέογνις, λυρικοί και τραγικοί ποιητές. Για πόλεις, πλην Κορίνθου, χρησιμοποιήθηκε και για την Γυρτώνη Θεσσαλίας. Επίσης, ήταν επίθετο του Άρεως στην Αρκαδία (βλ. Παυσ. 8.44.7).
[2] Στην διαδρομή δεξιά μεσολαβεί το Ιερόν της Δήμητρος και της Κόρης.
[3] [4] [5] ΠΗΓΗ: Σωκράτης Κουρσούμης / ΥΠΠΟΑ (κρατήθηκε η ορθογραφία του).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook