Ναός Διός Ηλιούπολης: Ο μεγαλύτερος του ρωμαϊκού κόσμου! Με ογκόλιθους άνω 800 τόνων! Κίονές του πήρε ο Ιουστινιανός, για την Αγ. Σοφιά Κωνσταντινούπολης! - του Γ. Λεκάκη

Ο ναός Διός Ηλιουπόλεως:

Ο μεγαλύτερος του ρωμαϊκού κόσμου!

Με ογκόλιθους άνω 800 τόνων!

Κίονές του επήρε ο Ιουστινιανός,

για την Αγιά Σοφιά Κωνσταντινουπόλεως!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο μεγαλύτερος ναός και μαντείο του ρωμαϊκού κόσμου, ήταν ο ναός του Διός Ηλιοπολίτη, στον 34^ο παράλληλο[1], στην Ηλιούπολη[2] της ελληνικής Φοινίκης – στην νυν έκταση του Λιβάνου!

Η κορυφή του λόφου (Tell Baalbek), είναι μέρος της κοιλάδας Beqaa της Κοίλης Συρίας, / Coelesyria με κατοίκηση 8.000 – 9.000 χρόνων[3]. Ποτιζόταν από μια πηγή (νυν Rās-el-ʿAin) ΝΑ. της ακρόπολης.

Η πόλις ξεκίνησε να ακμάζει το 323 π.Χ., όταν προσαρτήθηκε στο Βασίλειο των Πτολεμαίων Μακεδόνων. Τότε μετονομάσθηκε σε Ηλιούπολη από τους Έλληνες. Η πόλη έμεινε υπό ελληνική κυριαρχία μέχρι το 64 π.Χ. Τότε την κατέκτησαν οι Ρωμαίοι. Το 15 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος την μετέτρεψε σε «αποικία βετεράνων» με το όνομα Colonia Julia Augusta Felix Heliopolitana. Την στόλισε με ωραία γλυπτά, μεγαλοπρεπή οικοδομήματα, και ανοικοδόμησε αυτά που έκτισαν οι Πτολεμαίοι.

Δεν είναι γνωστό ποιος ανέθεσε ή σχεδίασε τον ναό. Ούτε ακριβώς πότε κατασκευάσθηκε. Οι εργασίες άρχισαν, πιθανώς, γύρω στο 16 π.Χ. Και ολοκληρώθηκαν γύρω στο 60 μ.Χ.[4] Χρειάσθηκαν τρεις αιώνες για να δημιουργηθεί αυτό το κολοσσιαίο συγκρότημα ναών! Οι κολώνες του είχαν ύψος 19,9 μ. με διάμετρο σχεδόν 2,5 μ. - οι μεγαλύτερες στον κλασσικό κόσμο.

Οι αυτοκράτορες συμβουλεύονταν συχνάκις το μαντείο του ναού. Ο δε Τραϊανός(*) έμαθε απ’ αυτό για τον επικείμενο θάνατό του (115 μ.Χ.).[5]

Είχε θεμέλια, τρία από τα βαρύτερα μπλοκ, που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ σε οικοδομική κατασκευή! Χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι ογκόλιθοι, βάρους 300 - 400 τόνων! Επί αυτών τοποθετήθηκαν τρεις άλλοι μονόλιθοι, άνω των 750 – 800 τόνων έκαστος - από ασβεστόλιθο, μήκους άνω των 19 μ., πλάτους 3,6 μ. και ύψους 4,3 μ.! Έτσι σχηματίσθηκε το μνημειώδες «τρίλιθον», το επιβλητικότερο κατασκεύασμα της εποχής του, που υπερύψωσε κατά 7 μ. την βάση. Μέσα τα θεμέλια διατρέχουν τρία τεράστια περάσματα, στο μέγεθος σύγχρονων σιδηροδρομικών σηράγγων!

Ένας τέταρτος, ακόμα μεγαλύτερος, ογκόλιθος, που ονομάζεται «Πέτρα της Εγκύου / Stone of the Pregnant Woman» ευρίσκεται αχρησιμοποίητη στο κοντινό λατομείο σε 800 μ. απόσταση από την πόλη και ζυγίζει περίπου 1.000 τόνους!

Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Δία. Πλάτος 44 - 50 μ., μήκος 88 - 90 μ. και ύψος 20 μ. Η κορυφή του αετώματος υπολογίζεται ότι ήταν 44 μ. επάνω από το δάπεδο της αυλής. Είχε 54 κίονες. Αρχικώς περίπτερος με 10 αράβδωτους κίονες στο εμπροστινό μέρος και 19 στις μακριές πλευρές.

Πύλη εισόδου στον αρχαίο ναό του Διός,

στην Ηλιούπολη του νυν Λιβάνου.

Ο θριγκός έφτανε τα 5 μ. σε ύψος, περιλαμβανομένης μιας ζωφόρου διακοσμημένης με προτομές (κεφάλια) ταύρων και λιονταριών και με γιρλάντες.

Μια φαρδειά κλίμακα (διαστάσεων 47,7 × 87,75 μ.) παρείχε πρόσβαση στην υπερυψωμένη πλατφόρμα, στην κορυφή, όπου το μεγάλο χρυσό άγαλμα του Δία[6] Ηλιοπολίτη, εδέσποζε στην τεράστια αυλή! Ήταν αγένειος νέος, με ενδυμασία αρματολού, με το δεξί του χέρι να κρατά ένα μαστίγιο, και το αριστερό έναν κεραυνό και στάχυα σιταριού.[7]

Όλο αυτό παραμένει ένα αρχαιολογικό αρχιτεκτονικό μυστήριο!.. Και δεδομένου ότι οι γερανοί της εποχής, δεν ήταν ικανοί να σηκώσουν πέτρες άνω των 100 τόνων!..

Ιούλιος και Κλαύδιος εμπλούτισαν το ιερό. Στα μέσα του 1^ου αιώνα, ο Νέρων έκτισε τον πύργο-βωμό απέναντι από τον ναό. Στις αρχές του 2^ου αιώνα, ο Τραϊανός(*) προσέθεσε το προαύλιο, με στοές από ροζ γρανίτη, ίσως από το Ασουάν.

Νότια του ναού του Δία, βρίσκεται ο μόνος ακέραιος αρχαίος ναός της πόλεως, αυτός του Βάκχου-Διονύσου (με πολλές ανάγλυφες παραστάσεις της γεννήσεως του θεού Διονύσου και βαθμιδωτή κλίμακα, με 33 σκαλοπάτια!). Η αρχαία Αγία Τριάς συμπληρωνόταν λίγο πιο ανατολικά, ευρίσκεται ο κυκλικός ναός της θεάς Αφροδίτης – κατ’ άλλους της θεάς Τύχης.

Ο Ναός-Ιερό του Ηλιοπολίτη Διός κατεστράφη από σεισμούς.

Και λεηλατήθηκε για πέτρα… σαν να ήταν λατομείο, πρώτα από τον Θεοδόσιο και μετά από τον Ιουστινιανό, ο οποίος έδωσε διαταγή να αποσυναρμολογηθούν 8 κίονές του για να διακοσμήσουν την Αγιά Σοφιά Κωνσταντινούπολης.…

Σήμερα παραμένουν όρθιοι μόνον 6 κολοσσιαίοι κίονες, κορινθιακού ρυθμού, διαμέτρου 2,20 μ., από τους 19 στο ανατολικό περιστύλιο. Τα κιονόκρανά τους παραμένουν σχεδόν τέλεια στην νότια πλευρά, αλλά οι χειμερινοί άνεμοι της κοιλάδας Beqaa έχουν φθείρει τα πρόσωπα. Τα υπόλοιπα τεμάχια του επιστυλίου και της ζωφόρου ζυγίζουν έως 60 - 66 τόνους (ένα γωνιακό τετράγωνο ζυγίζει 110 τόνους!), όλα υψωμένα σε ύψος 19 μ. επάνω από το έδαφος. Τέλος, τρεις κίονές του έπεσαν στα τέλη του 18^ου αιώνος…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.4.2018.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Adam J.-P., 1977. Adam J.-P., Mathews A., 1999. Alouf M. M., 1944. Hastings J., 2004, 1898. Jessup S., 1881. Kropp A., Lohmann D., 2011. Lohmann D. 2010. Rowland B. Jr., 1956. Ruprechtsberger E. M., 1999.

        - Cook A. B. «Zeus: A Study in Ancient Religion», - Zeus God of the Bright Sky, Cambridge University Press, 1914.

        - Coulton J. J. «Lifting in Early Greek Architecture», στο Journal of Hellenic Studies, 1974.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] 34.006799°N 36.203414°E.

[2] Σημερινό Μπάαλμπεκ, στον 33^ο παράλληλο - 33°59′46″N 36°12′20″E. Επέχει 85 χλμ. βορειανατολικά της Βηρυτού και 75 χλμ. βόρεια της Δαμασκού. Κτισμένη σε υψόμετρο 1.170 μ.

Με αυτό το όνομα (Ηλιούπολη) απαντώνται πόλεις στην Αττική (προάστιο των Αθηνών), στην Αίγυπτο (προάστιο του Καΐρου, μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Αιγύπτου, που ίδρυσαν Έλληνες), η Νέα Ηλιούπολη Καΐρου (επίση προάστιο του Καΐρου), συνοικισμός Θεσσαλονίκης, της Γαλατίας Μικράς Ασίας, της Αλγερίας και της γαλλικής νήσου Λεβάν, κ.ά.

[3] Βλ. German Archaeological Institute «Lebanon, Baalbek», Βερολίνο, 2004.

[4] Αποδεικνύεται από επιγραφή που βρίσκεται σε ένα από τα κορυφαία τύμπανα στηλών. Αν και ο Έλλην ιστορικός του 6^ου αιώνα Ιωάννης Μαλάλας χρονολογεί τον ναό επί Αντωνίνου Πίου (138 – 161 μ.Χ.).

[5] Βλ. Lyttelton M. «Baalbek», στο The Dictionary of Art, 34 vol., επιμ. J. Turner, εκδ. Grove, ΝΥ 1996.

[6] ή/και του Απόλλωνα.

[7] Βλ. Μακρόβιο.

αρχαιος ναος Διος Ηλιουπολης μεγαλυτερος ρωμαικος κοσμος ογκολιθος κιονας Ιουστινιανος, Αγια Σοφια Κωνσταντινουπολης Κωνσταντινουπολεως Κωνσταντινουπολη Κωνσταντινουπολις μαντειο ρωμαιοι Ηλιοπολιτης, 34ος παραλληλος Ηλιουπολις ελληνικη Φοινικη λιβανος λοφο τελ τελλ μπααλμπεκ Tell Baalbek κοιλαδα μπεκαα Beqaa Κοιλη Συρια Coelesyria κατοικηση 8.000 – 9.000 χρονια πριν πηγες ρας ελ Αιν Ras el Ain ακροπολη πολις 4ος αιωνας 323 πΧ Βασιλειο Πτολεμαιοι Μακεδονες αρχαιοι ελληνες πολη ελληνικα 1ος 64 15 Οκταβιανος Αυγουστος αποικια βετερανοι κολονια κολωνια ιουλια αυγουστα φελιξ ηλιοπολιτανα Colonia Julia Augusta Felix Heliopolitana γλυπτο οικοδομημα ανοικοδομηση Πτολεμαιος 16 60 μΧ κολοσσιαιο ναικο συγκροτημα κολωνες μεγαλυτερες κλασσικος αυτοκρατορας συμβουλη Τραιανος θανατος 2ος 115 θεμελια, βαρυτερο μπλοκ, οικοδομη κατασκευη ογκολιθοι, βαρος μονολιθος, ασβεστολιθος, μνημειωδες τριλιθον, τριλιθο επιβλητικοτερο κατασκευασμα θεμελιο υπογειο περασματα, Πετρα της Εγκυου / εγκυος Stone of the Pregnant Woman λατομειο αφιερωμα ζευς αετωμα δαπεδο αυλη περιπτερος αραβδωτος κιονας θριγκος ζωφορος διακοσμηση προτομη κεφαλι ταυρος λιονταρι λεων γιρλαντα κλιμακα σκαλα χρυσο αγαλμα Δια Ηλιουπολιτης, αγενειος νεος, ενδυμασια αρματολος δεξι χερι μαστιγιο, αριστερο κεραυνος σταχυ σιταρι αρχαιολογικο αρχιτεκτονικο μυστηριο αινιγμα γερανος πετρες αρχαιολογια αρχιτεκτονικη αινιγμα Ιουλιος Κλαυδιος ιερο Νερων νερωνας ιερον πυργος βωμος πυργοβωμος προαυλιο, στοα ροζ γρανιτης, Ασουαν αιγυπτου αιγυπτος ακεραιος θεος Βακχος Διονυσος αναγλυφη παρασταση γεννηση Διονυσου βαθμιδωτη 33 σκαλοπατι αρχαια Αγια Τριας τριαδα κυκλικος κυκλος θεα Αφροδιτη Τυχη σεισμος λεηλασια μεγας Θεοδοσιος κολοσσιαιος κορινθιακος ρυθμος περιστυλιο κιονοκρανο κορινθιακο κορινθια κορινθος ανεμος φθορα προσωπο επιστυλιο γωνιακο τετραγωνο 18ο; πυλη εισοδος μπααλμπεκ, 33ος Βηρυτος Δαμασκος υψομετρο Αττικη προαστιο Αθηνα Καιρο, αρχαιοτερη Καιρου συνοικισμος Θεσσαλονικη Γαλατια Μικρα Ασια Αλγερια γαλλικη νησος Λεβαν γαλλια επιγραφη τυμπανο στηλη ελλην ιστορικος 6ος Μαλαλας Αντωνινος Πιος 138 – 161 Απολλωνας απολλων Μακροβιος

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ