Του Γιώργου Λεκάκη
Ξύλινα τεχνουργήματα σπάνια
σώζονται από την Πρώιμη Εποχή του Λίθου, καθώς απαιτούν εξαιρετικές συνθήκες
συντήρησης. Συνεπώς, έχουμε περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με το πότε και
πώς οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν αυτήν την βασική πρώτη ύλη.
Ας σημειωθεί ότι η ελληνική λέξις
ξύλο / ξυλεία, προκύπτει από την επίσης ομηρική ελληνική λέξις ύλη [> εξ ης και
υλοτομία, υλοτόμος], διότι η γλώσσα θυμιέται και παραδίδει πως πρώτη ύλη του
ανθρώπου, ήταν το ξύλο…
Ευρέθησαν, λοιπόν, τα
αρχαιότερα - έως τώρα - στοιχεία για δομική χρήση ξύλου στα αρχαιολογικά αρχεία!
Πλημμυρισμένες αποθέσεις στον
αρχαιολογικό χώρο των καταρρακτών Kalambo, στην Ζάμπια, που χρονολογούνται (μέθοδος
φωταύγειας) τουλάχιστον πριν από 476.000 ± 23.000 (499.000 - 453.000), διατηρούσαν δύο
συμπλεκόμενους κορμούς, που ενώνονται εγκάρσια με μια σκόπιμα κομμένη εγκοπή!
Αυτή η ξυλοκατασκευή δεν έχει γνωστά παράλληλα στην Αφρικανική ή Ευρασιατική
Παλαιολιθική!
- ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ Γ. Λεκάκη: Ας μην ξεχνάμε και
το 700.000 χρόνων ξύλινο πρωτόγλυπτο της Πτολεμαΐδος Κοζάνης Μακεδονίας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.
- Ενώ, ξύλινα εργαλεία για
αναζήτηση τροφής και κυνήγι εμφανίζονται πριν 400.000 χρόνια στην Ευρώπη, την
Κίνα και πιθανώς την Αφρική.
Στο Κάλαμπο Ζάμπιας,
ανακτήσαμε επίσης τέσσερα ξύλινα εργαλεία 390.000 - 324.000 χρόνων,
συμπεριλαμβανομένης μιας σφήνας, ενός σκαπτικού ραβδιού, ενός κομμένου κορμού
και ενός οδοντωτού κλαδιού. Τα ευρήματα δείχνουν μια απροσδόκητη πρώιμη
ποικιλία μορφών και την ικανότητα των ανθρώπων να διαμορφώνουν κορμούς δένδρων
σε μεγάλες συνδυασμένες δομές. Αυτά τα νέα δεδομένα όχι μόνον επεκτείνουν το
ηλικιακό εύρος της ξυλουργικής στην Αφρική, αλλά διευρύνουν και την κατανόησή
μας για την τεχνική γνώση των πρώιμων ανθρώπων, αναγκάζοντας την επανεξέταση της
χρήσης των δένδρων στην ιστορία της τεχνολογίας.
Αυτή η ανακάλυψη αμφισβητεί επίσης
την κοινή άποψη ότι οι άνθρωποι της παλαιολιθικής εποχής ήταν νομάδες. Στους
Καταρράκτες Κάλαμπο, αυτοί οι άνθρωποι όχι μόνον είχαν μόνιμη πηγή νερού, αλλά
το δάσος γύρω τους, τους παρείχε επίσης αρκετή τροφή για να εγκατασταθούν και
να κτίσουν κατασκευές.
Ο καθηγητής L. Barham, ο
οποίος ηγήθηκε του ερευνητικού προγράμματος «Deep Roots of Humanity» από το
Τμήμα Αρχαιολογίας, Κλασσικής και Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου του
Λίβερπουλ, είπε: «Αυτή η ανακάλυψη άλλαξε τον τρόπο που σκέφτομαι τους πρώτους
προγόνους μας. Ξεχάστε τον όρο «Λίθινη Εποχή», δείτε τι έκαναν αυτοί οι
άνθρωποι: έφτιαξαν κάτι νέο και υπέροχο από ξύλο. «Χρησιμοποιούσαν την
νοημοσύνη, την φαντασία και τις δεξιότητές τους για να δημιουργήσουν κάτι που
δεν είχαν ξαναδεί, κάτι που δεν είχε υπάρξει ποτέ πριν. Μεταμόρφωσαν το
περιβάλλον τους για να κάνουν την ζωή πιο εύκολη, έστω και μόνο δημιουργώντας
μια εξέδρα-πλατφόρμα, όπου θα μπορούσαν να κάθονται δίπλα στο ποτάμι και να κάνουν την
καθημερινή τους δουλειά. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν περισσότερο σαν εμάς, από όσο
νομίζαμε».
Η χρονολόγηση των ευρημάτων
έγινε από ειδικούς στο Πανεπιστήμιο Aberystwyth.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην
περιοχή αυτών των καταρρακτών εκτείνονται σε περισσότερα από 250.000 χρόνια, με
στοιχεία συνεχούς κατοίκησης από την Ύστερη Πρώιμη Εποχή του Λίθου μέχρι την
σύγχρονη εποχή. Ανασκάφηκε για πρώτη φορά το 1953 από τον J. D. Clark(*), ο οποίος
αναγνώρισε την αρχαιολογική δραστηριότητα γύρω από μια μικρή λίμνη της λεκάνης
απέναντι των καταρρακτών. Οι ανασκαφές το 1953, το 1956, το 1959 και το 1963
επέτρεψαν στον Κλαρκ να βγάλει συμπεράσματα σχετικά με τους πολλαπλούς
διαφορετικούς πολιτισμούς, που κατοικούσαν στην περιοχή για χιλιάδες χρόνια. Η
τοποθεσία στους καταρράκτες Κάλαμπο ανασκάφηκε την δεκαετία του 1960. Παρόμοια
θραύσματα ξύλου βρέθηκαν και τότε, αλλά δεν ήταν δυνατόν να χρονολογηθούν,
επομένως η πραγματική σημασία της τοποθεσίας ήταν ασαφής μέχρι τώρα.
Άλλα εργαλεία που ανασκάφηκαν
στο Φαράγγι Κάλαμπο έχουν αναλυθεί και έχουν χρονολογηθεί μεταξύ 500.000 -
50.000 χρόνων πριν.
Η περιοχή Kalambo στον ομώνυμο
ποταμό ευρίσκεται στον 8ο παράλληλο [8.5974°S 31.2396°E] σε έναν
καταρράκτη 235 μ. στην άκρη της λίμνης Tanganyika, στα σύνορα της Ζάμπια με την
περιοχή Rukwa της Τανζανίας. Λόγω της αρχαιολογικής της σημασίας, η περιοχή
βρίσκεται στον «δοκιμαστικό» κατάλογο της UNESCO για να συμπεριληφθεί στον
κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Ο καθηγητής Ντάλλερ είπε: «Η
έρευνά μας αποδεικνύει ότι αυτός ο χώρος είναι πολύ αρχαιότερος από ό,τι
πιστεύαμε προηγουμένως, επομένως η αρχαιολογική του σημασία είναι τώρα ακόμη
μεγαλύτερη. Προσθέτει περαιτέρω βάρος στο επιχείρημα ότι πρέπει να είναι
Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς των Ηνωμένων Εθνών».
Αυτή η έρευνα αποτελεί μέρος
του πρωτοποριακού έργου «Deep Roots of Humanity», το οποίο διερευνά πώς
αναπτύχθηκε η ανθρώπινη τεχνολογία κατά την παλαιολιθική περίοδο. Στο έργο
συμμετέχουν ομάδες από την Επιτροπή Διατήρησης Εθνικής Κληρονομιάς της Ζάμπια,
το Μουσείο Livingstone, το Μουσείο Moto Moto και το Εθνικό Μουσείο της Λουσάκα.
ΠΗΓΗ: Barham L., κ.ά. «Evidence for the earliest structural use of wood at least 476,000 years ago», Nature, 1–5. doi:10.1038/s41586-023-06557-9, Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, 20.9.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 21.9.2023.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Callaway Ew. "These ancient whittled logs could be the earliest known wooden structure", Nature, doi:10.1038/d41586-023-02928-4, 21.9.2023.
- Sample I. "'Oldest wooden structure' discovered on border of Zambia and Tanzania", The Guardian, 20.9.2023.
(*) Clark J. D. και Van Zinderen Bakker E. M. «Prehistoric Culture and Pleistocene Vegetation at Kalambo Falls, North Rhodesia», 1964.
Abstract
Wood artefacts rarely survive from the Early Stone Age, since they require exceptional conditions for preservation; consequently, we have limited information about when and how hominins used this basic raw material1. We report here on the earliest evidence for structural use of wood in the archaeological record. Waterlogged deposits at the archaeological site of Kalambo Falls, Zambia, dated by luminescence to at least 476 ± 23 kyr ago (ka), preserved two interlocking logs joined transversely by an intentionally cut notch. This construction has no known parallels in the African or Eurasian Palaeolithic. The earliest known wood artefact is a fragment of polished plank from the Acheulean site of Gesher Benot Ya’aqov, Israel, more than 780 ka. Wooden tools for foraging and hunting appear 400 ka in Europe, China and possibly Africa. At Kalambo we also recovered four wood tools from 390 ka to 324 ka, including a wedge, digging stick, cut log and notched branch. The finds show an unexpected early diversity of forms and the capacity to shape tree trunks into large combined structures. These new data not only extend the age range of woodworking in Africa but expand our understanding of the technical cognition of early hominins, forcing re-examination of the use of trees in the history of technology.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook