Το αρχαίο ανάγλυφο του Ταυροκτόνου Μίθρα στο πομακοχώρι Θέρμες Ξάνθης! Ο Καύτης, ο Καυτοπάτης, ο Ήλιος και το φίδι - της Μ. Χρυσάφη

Το αρχαίο ανάγλυφο

του Ταυροκτόνου Μίθρα

στο πομακοχώρι Θέρμες Ξάνθης!

Ο Καύτης, ο Kαυτοπάτης,

ο Ήλιος και το φίδι…

Της Μαρίας Χρυσάφη

Το ανάγλυφο του Ταυροκτόνου Μίθρα στις Θέρμες Ξάνθης ευρίσκεται πάνω σε βράχο νοτιο-ανατολικά του οικισμού. Έγινε γνωστό το 1973 μετά από έρευνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Λίγα χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε γύψινο εκμαγείο, το οποίο είχε εκτεθεί στο Μουσείο Κομοτηνής. Το ανάγλυφο έχει ύψος 1,07 μ. και πλάτος 1,12 μ. στη βάση του.

Η παράσταση απεικονίζει τον θεό Μίθρα μέσα σε τοξωτό πλαίσιο, καθώς σκοτώνει τον ιερό ταύρο. Φορά περσικό ένδυμα (κάνδυς), κοντό χιτώνα, χλαμύδα που ανεμίζει προς τα πίσω και σκούφο φρυγικού τύπου (πίλο). Με το δεξί τεντωμένο πόδι πατά πάνω στο πίσω δεξί πόδι του ταύρου, ενώ φέρει το αριστερό του γόνατο πάνω στην ράχη του γονατισμένου ζώου. Ο θεός πιθανότατα συγκρατεί το κεφάλι του ταύρου με το αριστερό χέρι, ενώ με το δεξί τελεί την θυσία, βυθίζοντας το μαχαίρι στον λαιμό του. Οι ακόλουθοί του, Καύτης και Καυτοπάτης, εικονίζονται δεξιά και αριστερά, ντυμένοι με παρόμοιο τρόπο. Κρατούν αναμμένες δάδες, στραμμένες προς τα επάνω και προς το έδαφος. Κάτω από το ιερό ζώο διακρίνεται το φίδι, το οποίο περιμένει να ξεδιψάσει με το αίμα της θυσίας. Ανάμεσα στον Καύτη και στο κεφάλι του ταύρου υπάρχει η μορφή του Μίθρα, που γεννιέται από τον βράχο, κρατώντας δάδα και μαχαίρι (πετρογένεση [σ.σ.: παρθενογένεση]). Μία αδιάγνωστη μορφή, ίσως προτομή Ήλιου, προβάλλεται πάνω από την κεντρική παράσταση.

Στο κάτω μέρος του αναγλύφου υπάρχουν σκηνές από τον θρησκευτικό κύκλο του Μίθρα μέσα σε οκτώ μικρά τοξοειδή πλαίσια. Συνδέονται με τα στάδια μύησης των πιστών ή με τις ευεργεσίες του θεού:

        - ο Άτλας που σηκώνει την Γη,

        - ο Μίθρας τοξότης στο θαύμα της ανάβλυσης νερού,

        - ο Μίθρας επάνω στον νικημένο Ταύρο,

        - ο Μίθρας ταυροφόρος,

        - η σκηνή της χειροτονίας, όπου ο θεός ακουμπά τα χέρια του στο κεφάλι του Ήλιου,

        - το ιερό συμπόσιο του Μίθρα και του Ήλιου

και

        - η άνοδος του θεού στον ουρανό (αποθέωση [σ.σ: ανάσταση]).

O Μίθρας ήταν μία δευτερεύουσα θεότητα στην αρχαία περσική θρησκεία. Το όνομα Mitra ή Mithra [< σ.σ.: ελληνική λέξη μήτρα] αναφέρεται στα ιερά κείμενα Avesta του Ζωροαστρισμού και αποδόθηκε στα ελληνικά ως Μίθρας. Οι πληροφορίες που διαθέτουμε προέρχονται από πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα:

        - περίπου 420 αρχαιολογικές θέσεις, 

        - 1.000 επιγραφές,

        - 700 αναπαραστάσεις του Μίθρα Ταυροκτόνου

και

        - 400 άλλα μνημεία.

Ο Πλούταρχος (46-127 μ.Χ.) αναφέρει ότι πειρατές από την Κιλικία έφεραν τις τελετές για την λατρεία του θεού στην Ρώμη. Σύγχρονοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο μιθραϊσμός δεν αποτελεί απλώς μία ρωμαϊκή εκδοχή της περσικής λατρείας του Mitra, αλλά δημιουργήθηκε στην Ρώμη από κάποιους που γνώριζαν τις ελληνικές και τις ανατολικές θρησκείες, ενώ ενσωματώνει ιδέες, που ίσως περνούν μέσα από τα ελληνιστικά βασίλεια. Μία μορφή του Μίθρα, εξ άλλου, ταυτίζεται με τον θεό Ήλιο. Στα ρωμαϊκά χρόνια το όνομα του θεού συνδέεται με μία νέα και διακριτή μορφή και η μυστηριακή λατρεία του εξαπλώνεται και κυριαρχεί στην Αυτοκρατορία.

Τα μυστήρια ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή ανάμεσα στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Τα ιερά του Μίθρα (μιθραία) ήταν κυρίως υπόγειοι χώροι, φυσικά σπήλαια ή κατασκευές-κρύπτες. Στην κόγχη όπου κατέληγε ο κεντρικός διάδρομος υπήρχε παράσταση της Ταυροκτονίας. Η λατρεία ήταν αποκλειστικά ανδρική. Υπήρχαν επτά στάδια μύησης τα οποία συνδέονταν με διαφορετικά τελετουργικά γεύματα.

Πολλοί μελετητές αναφέρονται σε κοινά στοιχεία της λατρείας του Μίθρα με τον χριστιανισμό, όπως είναι

        - η τελετή μύησης,

        - η χρήση του νερού,

        - το ιερό δείπνο,

        - η γέννηση του θεού στις 25 Δεκεμβρίου,

        - η Κυριακή ως ημέρα λατρείας

και

        - ο σωτηριολογικός χαρακτήρας.

Το ανάγλυφο του Μίθρα στις Θέρμες συνδέεται με την ύπαρξη μικρού φρουρίου του 2^ου - 3^ου  αι. μ.Χ. στο γειτονικό ύψωμα Στήθωμα, όπου πιθανότατα υπήρχε στρατιωτική εγκατάσταση για τον έλεγχο της φυσικής διάβασης, που ακολουθεί τον χείμαρρο των Θερμών. Ενδείξεις για την λειτουργία μεταλλείων και οι ιαματικές πηγές - ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Γ. Λεκάκης "Οι 755 έως τώρα γνωστές ιαματικές πηγές της Ελλάδος" - ενισχύουν την άποψη για την παρουσία ρωμαϊκής φρουράς στην περιοχή.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΞΑΝΘΗΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ Π{ΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.12.2021. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".

αρχαιο αναγλυφο Ταυροκτονος Μιθρας πομακοχωρι Θερμες Ξανθης Καυτης, Καυτοπατης, θεος ηλιος φιδι Χρυσαφη αρχαια αναγλυφα Ταυροκτονοι θεοι πομακοχωρια Ξανθη λιθαναγλυφο οφις βραχος οικισμος 1973 Εφορεια Αρχαιοτητων γυψινο εκμαγειο, αρχαιολογικο Μουσειο Κομοτηνης παρασταση απεικονιση θεος τοξωτο πλαισιο, ιερος ταυρος περσικο ενδυμα κανδυς, κοντος χιτωνας, χιτων χλαμυδα σκουφος φρυγικος πιλος δεξι τεντωμενο ποδι δεξι ζωδιο ταυρου, αριστερο γονατο ραχη γονατισμενο ζωο κεφαλι αριστερο χερι, θυσια, μαχαιρι λαιμος ακολουθος ακολουθοι δεξια αριστερα αναμμενη δαδα, ιερο ζωο ιεροζωο διψα αιμα μορφη γεννα βραχογλυφικο δας πετρογενεση αδιαγνωστη προτομη παρθενογενεση σκηνη θρησκευτικος κυκλος Μιθρα οκτω οχτω 8 τοξοειδες πλαισιο σταδια μυησης πιστος ευεργεσια θεου σταδιο μυησεως μυηση ατλας Γη τοξοτης τοξο θαυμα αναβλυση νερου, νερο νικημενος ταυροφορος, χειροτονια χερια κεφαλη συμποσιο ανοδος ουρανος αποθεωση ανασταση δευτερευουσα θεοτητα αρχαια περσικη θρησκεια ονομα μιτρα Mitra Mithra ιερα κειμενα αβεστα Avesta Ζωροαστρισμος ελληνικα Μητρα αρχαιολογικα ευρηματα αρχαιολογια επιγραφη αναπαρασταση μνημειο Πλουταρχος πειρατες Κιλικια τελετες λατρεια θεου Ρωμη μιθραισμος ρωμαικη εκδοχη περσια ελληνικη ανατολικη θρησκεια ενσωματωση ιδεα ελληνιστικο βασιλειο ρωμαικα χρονια μυστηριακη Αυτοκρατορια μυστηριο μιθραικα μυστηρια δημοφιλη ρωμαικες λεγεωνα ιερα μιθραιο υπογειος χωρος σπηλαιο κατασκευη κρυπτη κογχη κεντρικος διαδρομος παρασταση αποκλειστικα ανδρικη επτα 7 εφτα μυηση τελετουργια τελετουργικο γευμα κοινα στοιχεια χριστιανισμος τελετη χρηση δειπνο, γεννηση γεννα γενεθλια γενεθλιος μερα 25 Δεκεμβριου, Δεκεμβριος χριστουγεννα Κυριακη ημερα λατρειας σωτηριολογια σωτηριολογικος χαρακτηρας βραχαναγλυφο φρουριο 2ος - 3ος αιωνας μΧ υψωμα λοφος βουνο Στηθωμα, στρατιωτικη εγκατασταση διαβαση χειμαρρος Θερμων λειτουργια μεταλλειο ιαματικες πηγες φρουρα ρωμαιοι στρατιωτες ιαματικα νερα

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ