Το «Μενίρ των Αγίων Αναργύρων» είναι το εντελώς άγνωστο…
Ευρίσκεται στα δυτικά της βυζαντινής εκκλησίας της Παναγίας Ορφανής,
στην συνοικία του Πύργου των Παλαιολόγων στο Σαγκρί Νάξου, σε μια πλαγιά καλυμμένη με
θάμνους και θυμάρι…
Το ύψος του είναι 1 μ. και το πλάτος του 1,20 μ.
Αν και από απόσταση δίνει την εντύπωση ενός φυσικού βράχου in situ,
είναι σχεδόν σίγουρα μενίρ.
Φυσικά, μόνο μια μικρή αρχαιολογική ανασκαφή θα δώσει την τελική
απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
ΠΗΓΗ: Ν. Χ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ - Γ. ΔΗΜΗΤΡΟΚΑΛΛΗΣ «ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΙΘΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ», Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Στην περιοχή
Γύρουλας υπάρχει και ο αρχαιολογικός χώρος του Ναού – Τελεστηρίου της Δήμητρος
(και της Κόρης)[1], 1,5
χλμ. νότια του Σαγκριού. Τον ανακάλυψε ο Νικόλαος Κοντολέων το 1949. Ναός της
θεάς της γονιμότητας, από το 530 π.Χ.! Σπάνιο δείγμα πρώιμου ιωνικού
αρχιτεκτονικού ρυθμού. Κτίσθηκε εξ ολοκλήρου από μάρμαρο Νάξου! Τον 6ο
αι. μ.Χ. με το αρχαίο δομικό υλικό του ναού, εκτίσθη χριστιανική παλαιοβασιλική.
Ο ναός ανακαινίσθηκε, τις εργασίες αποκατάστασης και ανασκαφές διηύθυνε ο Έλλην
αρχαιολόγος Β. Λαμπρινουδάκης. Η αποκατάσταση αυτής της δομής, που αποτελείται
από 1.600 μέλη. Επραγματοποιήθη από επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Μονάχου
και της Αθήνας, μετά από μετρήσεις από το 1976 έως το 1985! Ανακαλύφθηκε μια
δομική ιδιαιτερότητα, επειδή διαφορετικοί εσωτερικοί κίονες στήριζαν μια
μαρμάρινη δίρριχτη στέγη, που καλυπτόταν από μαρμάρινες πλάκες. Το φως του ηλίου
διαπερνούσε αμυδρά το εσωτερικό, μέσα από τα μαρμάρινα κεραμίδια της οροφής. Οι
επιστήμονες, με επί κεφαλής τον Γκ. Γκρούμπεν, έψαξαν για τα ευρέως διάσπαρτα
πέτρινα στοιχεία του ναού στην γύρω περιοχή και βρήκαν περίπου το 50% αυθεντικά
μέλη! Για την κατασκευή τοποθετήθηκαν και νέα μέλη, επίσης από μάρμαρο Νάξου. Η
ανακατασκευή ολοκληρώθηκε το 2001.
Από το 2001,
λοιπόν, υπάρχει και μια μικρή αρχαιολογική συλλογή, που παρουσιάζει τα ευρήματα
από τις ανασκαφές σε τρεις περιοχές στην θέση του ιερού. Ο πρώτος χώρος είναι
αφιερωμένος στο ιερόν και την χρήση του την περίοδο από τον 8ο έως τον 3ο αιώνα
π.Χ. Ο δεύτερος χώρος είναι της πρωτοβυζαντινής βασιλικής, και ο τρίτος
παρουσιάζει φωτογραφίες, και σχέδια του συγκροτήματος. Ο επανασχεδιασμός των
εγκαταστάσεων και του κτηρίου του μουσείου τιμήθηκε με το Βραβείο Europa Nostra
το 2003 στην κατηγορία διατήρηση κτηρίων, πολιτιστικών τοπίων, συλλογών έργων
τέχνης ή διατήρησης αρχαιολογικών χώρων.
Το Σαγκρί είναι στον 37ο παράλληλο [37°2′28″N 25°26′3″E], 12
χλμ. νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας του νησιού, της πόλης της Νάξου ή Χώρας.
Στο Άνω Σαγκρί υπάγονται τα χωριά Κάτω Σαγκρί (διατηρητέος οικισμός),
Κανακάρι, Καστράκι ή Κάμπος, Μικρή Βίγλα, και το ακατοίκητο νησί της Παναγίας.
Η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστον κατά την Εποχή του Χαλκού. Το 1961,
υπό την διεύθυνση του Χρ. Ντούμα, ανασκάφηκε η νεκρόπολη των Αγίων Αναργύρων,
με 22 κιβωτιόσχημους τάφους, βορειοανατολικά του χωριού Άνω Σαγκρί. Με βάση τις
κεραμικές φόρμες, ο χώρος εντάσσεται στην "οικογένεια" «Κάμπος» στον
πρωτοκυκλαδικό πολιτισμό Γρόττας - Πύλου. Οι Ροδινάδες, μια άλλη τοποθεσία με 4
τάφους, βόρεια των Αγίων Αναργύρων, αποδίδεται στον πολιτισμό της Κέρου-Σύρου,
με βάση τα κτερίσματα των τάφων. Ένας πρωτοκυκλαδικός ταφικός χώρος
ανακαλύφθηκε επίσης στον Όσκελο, κοντά στο Καστράκι. Στο ακρωτήρι της Μικρής
Βίγλας είναι γνωστός οικισμός από την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ έως την Υστεροκυκλαδική
περίοδο. Από τις σημαντικές ποσότητες αγγείων της Μεσοκυκλαδικής περιόδου,
σημαντικό ποσοστό προέρχεται από την Μήλο. Επί πλέον, εισαγωγές μινωικής εποχής,
αποδεικνύουν την κρητική επιρροή. Ο οικισμός κάλυπτε περίπου 2 στρέμματα. Είναι
γνωστοί τοίχοι σπιτιών με ζωγραφισμένο και διακοσμημένο σοβά. Σε έναν μικρό
λόφο, λίγο πιο νοτιοδυτικά, ευρίσκεται ένας οχυρός οικισμός στην περιοχή της
Πολίχνης, με μικρό ταφικό χώρο, λείψανα κτισμάτων και ογκώδη οχυρωματικά τείχη,
ένα εκ των οποίων πιθανότατα εκτείνεται μέχρι την θάλασσα! Κατατάσσεται στον
πολιτισμό Κέρου-Σύρου.
Κοντά στον αρχαίο ναό ευρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Στο Άνω
Σαγκρί η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, του 11ου αιώνα. Στην ΙΜ Αγίου
Ευστρατίου υπάρχει εθνογραφικό μουσείο.
Κύριος ιερός χριστιανικός ναός του χωριού είναι των Ταξιαρχών. Υπάρχουν διάσπαρτα πολλά μοναστήρια και εκκλησιές στην περιοχή, όπως του Αγίου Ελευθερίου (με τα λείψανα του αγίου) - 19 από τα οποία είναι καταχωρημένα ως ιστορικά μνημεία - κ.ά. καθώς επίσης:
- ο πύργος του Μπαζαίου (αναστηλωμένο μνημείο του 17ου αιώνα, όπου από το 2001 κάθε καλοκαίρι φιλοξενείται το Φεστιβάλ Νάξου),
- ενετικοί πύργοι (δύο από τους οποίους, είναι ερειπωμένοι),
- ο αναπαλαιωμένος Πύργος του Παλαιολόγου, κ.ά.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις".
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- E. Alram-Stern (επιμ.) «Η πρώιμη περίοδος του Αιγαίου», 2η σειρά,
Έκθεση έρευνας 1975–2002 . Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα με εξαίρεση
την Κρήτη, εκδ. Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών, Βιέννη, 2004.
- Β. Οικονομίδου «Κυκλαδικοί οικισμοί στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και το Αιγαίο τους πλαίσιο», διδακτορική διατριβή, Univ. College London, 1993.
- M. Ivanova «Οχυρωμένοι οικισμοί στα Βαλκάνια, το Αιγαίο και την Δυτική
Ανατολία, περ. 5000 - 2000 π.Χ.», εκδ. Waxmann, 2008.
[1] Στον 37ο παράλληλο [37°02′44΄΄N 25°43′03″E].
Σημειώνω ότι το Ιερόν της Δέσποινας στην Λυκόσουρα Αρκαδίας, ευρίσκεται στον ίδιο
παράλληλο – γεωγραφικό πλάτος [37°38΄91΄΄Ν, 22ο02΄91΄΄E] - ένα από
τα αρχαιότερα ιερά του κόσμου - με λατρευτικά αγάλματα της Δήμητρας και της
Δέσποινας, καθισμένες στον ίδιο θρόνο!
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook