Φιλόχορος, ο επιφανέστερος των ατθιδογράφων, είχε γράψει βιβλίο (και) για τις Πυθαγόρειες Γυναίκες - του Δ. Συμεωνίδη

Φιλόχορος,

ο επιφανέστερος των ατθιδογράφων,

είχε γράψει βιβλίο

(και) για τις Πυθαγόρειες Γυναίκες

Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP

Δημοσιογράφου/Ανταποκριτήη

Ε.Σ.Ε.Μ.Ε. ( Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)

Ο Φιλόχορος ήταν Αθηναίος ιστορικός του 3ου π.Χ. αιώνα. Θεωρείται ο επιφανέστερος των ατθιδογράφων. Διασώθηκαν οι τίτλοι 23 συγγραμμάτων του και ένας σημαντικός αριθμός αποσπασμάτων.

Σύμφωνα με λεξικόν ΣΟΥΔΑ: ο Φιλόχορος ήταν μάντης και ιεροσκόπος· πατέρας του ήταν ο Κύκνος και σύζυγός του η Αρχεστράτη· θανατώθηκε με εντολή του Αντίγονου Γονατά μετά την άλωση της Αθήνας (262 ή 261 π.Χ.), επειδή κατηγορήθηκε ότι ήταν φίλα προσκείμενος στον Πτολεμαίο τον Β΄ (με τον οποίο ο Αντίγονος βρισκόταν σε συνεχή διαμάχη).

Εργογραφία

Η Ατθίς

Η Ατθίς (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) ήταν το σημαντικότερο και εκτενέστερο έργο του. Αποτελούνταν από 17 βιβλία. Στα δύο πρώτα, ο Φιλόχορος αναφερόταν στους μυθικούς χρόνους της Αττικής και έδινε μια λεπτομερή περιγραφή των λατρευτικών εθίμων και τελετών. Στα επόμενα τέσσερα περιέγραφε τα ιστορικά γεγονότα που συνέβηκαν πριν την εποχή του και στα τελευταία ένδεκα εξιστορούσε τα γεγονότα της δικής του εποχής. Η αφήγησή του σταματούσε στο 262 π.Χ. Τα πρώτα έξι βιβλία μάλλον γράφτηκαν πολύ ενωρίτερα από τα υπόλοιπα και αποτελούσαν αρχικά ένα ξεχωριστό έργο.

Από το δεύτερο βιβλίο της Ατθίδος (όπως μας πληροφορεί ο Βυζαντινός χρονογράφος Γεώργιος Σύγκελλος) προέρχεται μια άλλη εκδοχή του μύθου του Θησέα και του Μινώταυρου, λιγότερο βάναυση και περισσότερο αληθοφανής, που διέσωσε ο Πλούταρχος. Σύμφωνα μ' αυτήν, ο Λαβύρινθος ήταν η φυλακή στην οποία κρατιόταν τα παιδιά των Αθηναίων (που κάθε χρόνο ή Αθήνα έστελνε ως "φόρο" στην Μινωική Κρήτη) μέχρι να γίνουν οι ετήσιοι γυμνικοί αγώνες που ο Μίνωας είχε καθιερώσει προς τιμήν του δολοφονημένου στην Αττική γιου του, Ανδρόγεω. Οι νικητές έπαιρναν ως έπαθλο τα παιδιά. Στους προηγούμενους αγώνες νικητής είχε αναδειχθεί ο σκληρόψυχος και βίαιος στρατηγός του Μίνωα, Ταύρος. Ο Μίνως τον απεχθανόταν για τον χαρακτήρα του, αλλά και για κάποια φήμη που τον έφερε να σχετίζεται με την Πασιφάη. Όταν, λοιπόν, ο Θησέας του ζήτησε να παλέψει με τον Ταύρο, δέχθηκε με ευχαρίστηση. Παρούσα στον αγώνα ήταν και η Αριάδνη που θαμπώθηκε και σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του Θησέα. Ο Θησέας κατατρόπωσε τον Ταύρο ντροπιάζοντας τον και ο Μίνως ευχαριστημένος απελευθέρωσε τα παιδιά των Αθηναίων και απάλλαξε την Αθήνα από την απεχθή ρήτρα.

Τα άλλα έργα

(Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται από το Λεξ. ΣΟΥΔΑ):
        - Επιτομή της ιδίας Ατθίδος. Η αρχική Ατθίδα των 17 βιβλίων ήταν ιδιαίτερα διεξοδική και έτσι ο Φιλόχορος αναγκάστηκε αργότερα να γράψει και μια επιτομή της. Επιτομή της Ατθίδος έγραψε επίσης και ο Ρωμαίος συγγραφέας Ασίνιος Πωλίων. - Προς την Δήμωνος Ατθίδα ή Προς Δήμωνα αντιγραφή, όπου ο Φιλόχορος επιχειρούσε να ανασκευάσει τα, κατ' αυτόν, λάθη του προγενεστέρου του ατθιδογράφου Δήμωνος.
- Περί των εν Αθήνησιν αρξάντων από Σωκρατίδου και μέχρι Απολλόδωρου. (Ο Σωκρατίδης ήταν άρχοντας το 374 π.Χ. και ο Απολλόδωρος το 319 π.Χ.)
        - Ολυμπιάδες εν βιβλίοις β΄. Ο Φιλόχορος δεν χρησιμοποιούσε τις Ολυμπιάδες ως σημείο αναφοράς, αλλά τα ονόματα των διαδοχικών αρχόντων της Αθήνας. Πιθανώς να έγραψε το παραπάνω έργο επηρεασμένος από τον Τίμαιο τον Ταυρομενίτη (ο οποίος αντιπαραβάλλοντας τους καταλόγους των αρχόντων των διαφόρων ελληνικών πόλεων με τους καταλόγους των Ολυμπιονικών εισήγαγε για πρώτη φορά ένα πανελλήνιο σύστημα χρονολόγησης με βάση τις Ολυμπιάδες).
        - Περί της τετραπόλεως. Πρόκειται για την Ιωνική Τετράπολη της Αττικής που απάρτιζαν οι πόλεις Οινόη, Μαραθών, Προβάλινθος και Τρικόρινθος.
        - Επιγράμματα αττικά, μια συλλογή των επιγραφών της Αττικής.
        - Ηπειρωτικά.
        - Δηλιακά.
        - Περί των Αθήνησιν αγώνων βιβλία ιζ΄.
        - Περί εορτών.
        - Περί ημερών, καταγραφή των ιερών ημερών της Αττικής.
        - Περί θυσιών.
        - Περί μαντικής, συλλογή παλαιότερων χρησμών και παρουσίαση των διαφόρων τεχνικών μαντείας. Το Περί συμβόλων που αναφέρει ο Σουίδας ως ξεχωριστό έργο ήταν πιθανότατα ένα κεφάλαιο του Περί μαντικής.
        - Περί καθαρμών.
        - Περί μυστηρίων των Αθήνησι.
        - Περί Αλκμάνος.
        - Περί των Σοφοκλέους μύθων βιβλία ε΄.
        - Περί Ευριπίδου, βιογραφία του Ευριπίδη και υπεράσπισή του ενάντια στις κατηγορίες που του προσάπτονταν.
        - Συναγωγή ηρωίδων, ήτοι Πυθαγορείων γυναικών. Περιελάμβανε (μάλλον) τις βιογραφίες επιφανών Πυθαγόρειων γυναικών, όπως η Θεανώ και η Μελίσσα. Αλλά δυστυχώς έχουμε μόνο την μαρτυρία του Ιάμβλιχου που διασώθηκε για τις Πυθαγόρειες Γυναίκες.
        - Η προς Άλυτον επιστολή, όπου αναφερόταν θέματα λατρείας.
        - Επιτομή της Διονυσίου πραγματείας περί ιερών. (άγνωστος Διονύσιος).
        - Σαλαμίνος κτίσις.

Κριτική του έργου του

Ο Φιλόχορος ήταν ευσυνείδητος και επιμελής συγγραφέας. Έδινε μεγάλη σημασία στις χρονολογίες και το ύφος του ήταν σαφές και λιτό. Τα έργα του εκτιμήθηκαν καθ' όλην την αρχαιότητα και αναφέρονται συχνά από μεταγενέστερους ιστορικούς, λεξικογράφους και σχολιαστές, όπως οι: Αθήναιος, Αρποκρατίων, Στέφ. Βυζάντιος, Διογένης Λαέρτιος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Ευσέβιος, Ζηνόβιος, Ησύχιος, Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Ιω. Μαλάλας, Πλούταρχος, Στράβων, Τερτυλλιανός, Φουλγέντιος (Λατίνος μυθογράφος), Φωτιος, κ.ά. Αναφέρεται και στο το Μέγα Ετυμολογικόν).

Διασώθηκαν πάνω από 200 αποσπάσματα, τα περισσότερα από την Ατθίδα.

 

Ορισμένα Διασωθέντα Αποσπάσματα 

ΦΙΛΟΧΟΡΟΣ

Testimonia Volume- Jaccoby-T 3b,328T Fragment 1 ,Line 1 – 3b,328,T Fragment 8 Line 2

 

SUDA s.v. Φιλόχορος· Κύκνου ᾿Αθηναῖος, μάντις

καὶ ἱεροσκόπος. γυνὴ δὲ αὐτῶι ἦν ᾿Αρχεστράτη. κατὰ δὲ τοὺς χρόνους γέγονεν

ὁ Φιλόχορος ᾿Ερατοσθένους, ὡς ἐπιβαλεῖν πρεσβύτηι νέον ὄντα [᾿Ερατοσθένει]·

ἐτελεύτησε δὲ ἐνεδρευθεὶς ὑπὸ ᾿Αντιγόνου, ὅτι διεβλήθη προσκεκλικέναι τῆι

Πτολεμαίου βασιλείαι. ἔγραψεν ᾿Ατθίδος βιβλία ιζ (F 1—71)· περιέχει δὲ

τὰς ᾿Αθηναίων πράξεις καὶ βασιλεῖς καὶ ἄρχοντας ἕως ᾿Αντιόχου τοῦ †τελευταίου τοῦ προσαγορευθέντος Θεοῦ† (ἔστι δὲ πρὸς Δήμωνα)· Περὶ μαντικῆς δ

(F 76—79)· Περὶ θυσιῶν α (F 80—82)· περὶ τῆς Τετραπόλεως (F 73—75)·

Σαλαμῖνος κτίσιν· ᾿Επιγράμματα ᾿Αττικά· Περὶ τῶν ᾿Αθήνησι ἀγώνων

[βιβλία ιζ]· Περὶ τῶν ᾿Αθήνησιν ἀρξάντων ἀπὸ Σωκρατίδου καὶ

μέχρι ᾿Απολλοδώρου· ᾿Ολυμπιάδας ἐν βιβλίοις β· Πρὸς

τὴν Δήμωνος ᾿Ατθίδα (F 72)· ᾿Επιτομὴν τῆς ἰδίας ᾿Ατθίδος· ᾿Επιτομὴν τῆς

Διονυσίου πραγματείας περὶ ἱερῶν (no. 357)· Περὶ τῶν Σοφοκλέους μύθων

βιβλία ε· Περὶ Εὐριπίδου· Περὶ ᾿Αλκμᾶνος· Περὶ μυστηρίων τῶν ᾿Αθήνησι·

Συναγωγὴν ἡρωίδων ἤτοι Πυθαγορείων γυναικῶν· Δηλιακά, βιβλία β· Περὶ

εὑρημάτων· Περὶ καθαρμῶν· Περὶ συμβόλων.

 SUDA s.v. Πωλίων: ... σοφιστεύσας ἐν ῾Ρώμηι ἐπὶ Πομπηίου τοῦ

Μεγάλου ... ἔγραψεν ἐπιτομὴν τῆς Φιλοχόρου ᾿Ατθίδος.

ΠΡΟΚΛΟΣ ΗΣΙΟΔΟΥ Opp. 810: Φιλόχορος λέγει (F 190) καὶ †ἀμφότερος ἐξηγηταὶ τῶν πατρίων ἄνδρες.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚ. De Din. 3 (I 302, 16 U—R): ἡμεῖς δὲ ἐρωτηθέντες

ὑπέρ τε τοῦ σημείου (F 67) ... φυγάδων κάθοδον ἔφαμεν προσημαίνειν ...

καὶ τὴν κρίσιν ἐπιτελεσθῆναι συνέβη.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ De glor. Athen. 1 p. 345E: οἱ δ' ἄλλοι πάντες ἱστορικοί, Κλει[νό]δημοι (323 T 3), Δίυλλοι (73), Φιλόχορος, Φύλαρχος (81).

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ De Pyth. or. 19 p. 403E: †᾿Αλυρίου τοίνυν καὶ ῾Ηροδότου καὶ Φιλοχόρου καὶ ῎Ιστρου (334 T 5) τῶν μάλιστα τὰς ἐμμέτρους

μαντείας φιλοτιμηθέντων συναγαγεῖν ἄνευ μέτρου χρησμοὺς ἀναγεγραφότων.ΚΛΗΜΗΣ ΑΛΕΞ. Strom. 6, 26, 8: Μελησαγόρου (330 T 4) γὰρ ἔκλεψεν ... καὶ ᾿Ανδροτίων (324 T 16) καὶ Φιλόχορος ......

 ΤΕΡΤΥΛΛΙΑΝΟΣ De an. 46 (FULGENT. Myth. 1, 14 p. 24, 16 Helm):

quanti autem commentatores et affirmatores in hanc rem! Artemon, Antiphon, Strato, Philochorus, Epicharmus, Serapion, Cratippus, et Dionysius

Rhodius, Hermippus, tota saeculi literatura ... ceterum Epicharmus

etiam summum apicem inter divinationes somniis extulit cum Philochoro

Atheniensi ... nam et oraculis hoc genus stipatus est orbis, ut Amphiarai

apud Oropum, ... Pasiphaae in Laconica. cetera cum suis et originibus

et ritibus et relationibus, cum omni deinceps historia somniorum Hermippus

Berytensis (IV) quinione voluminum ratiatissime exhibebit.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.2.2024.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1.A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology

William Smith, Ed.

2.Λεξικό ΣΟΥΔΑ, Φιλόχορος.

3.Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας (TLG)

4.W. Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), Τόμος III, σελ. 299. Philochorus

5.Digital Fragmenta Historicorum Graecorum (DFHG) Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός: Αρχαία Ελληνική Ιστοριογραφία του Α. Ρεγκάκου (με την συνεργασία του Ν. Μήλτσιου).

Φιλοχορος, ατθιδογραφος αρχαιο βιβλιο Πυθαγορειες Γυναικες Συμεωνιδης ατθιδογραφοι αρχαια βιβλια Πυθαγορεια Γυναικα Πυθαγορειοι Πυθαγορας αρχαιος Αθηναιος ιστορικος 3ος πΧ αιωνας ατθιδες συγγραμμα αποσπασμα λεξικον λεξικο ΣΟΥΔΑ μαντης ιεροσκοπος Κυκνος Αρχεστρατη εντολη Αντιγονος Γονατας αλωση Αθηνων 262 261 κατηγορια φιλα προσκειμενος Πτολεμαιος Β

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ