Του Γιώργου Λεκάκη
Ο καλύτερος φυσικός λιμήν των ακτών του Σαλέντο, της νυν Ανατ. Ιταλίας.
Πόλις στην χώρα-χερσόνησο του Οτράντο[1]
(Terra d’ Otranto). Η χώρα αυτή έχει ευθεία και αβαθή ακτή,
αλλά περίπου στην μέση της διακόπτεται από τρεις όρμους, οι οποίοι έχουν αρκετό
βάθος. Αυτό είχε εντοπισθεί από την αρχαιότητα ακόμη, και γι’ αυτό είχε
επιλεχθεί ο τόπος αυτός για την ασφαλή προσέγγιση πλοίων. Οι τρεις αυτοί όρμοι
δημιουργούν το λιμάνι του Βρενδεσίου, την κυριωτέρα πύλη της Απουλίας.
Το Βρενδέσιον[2]
ήταν αποικία των Βρινδών Κρητών, στον 40ό παράλληλο [40°38′00″N 17°56′00″E].
Άλλοι, λένε, πως επήρε το όνομά του από τον υιό του Ηρακλέους, Βρέντο.
Ιδρύθηκε από τους Κρήτες οι οποίοι ακολούθησαν τον Θησέα, μετά την
αναχώρησή του από την Κνωσό. Τούτο συμβατικώς εικάζεται πως συνέβη το 1233 π.Χ.
– αλλά στην αλήθεια συνέβη χιλιάδες χρόνια παλαιότερα…
Άλλοι λένε πως είναι αποικία Κρητών, εκ της Σικελίας ελθόντων, μετά του
Ιάπυγος.
Όπως και να έχει παραδίδεται πως είναι αποικία Κρητών. Αυτοί οι Κρήτες,
αργότερα, από εδώ μετώκησαν στην Βοττιαία.[3]
Τέλος, υπάρχει και μια άλλη παράδοσις, που αναφέρει πως κτήτωρ της πόλεως
ήταν ο Αιτωλός Διομήδης[4]
– κτήτωρ και άλλων πόλεων στην Απουλία, μετά τα Τρωικά. Όταν ο Διομήδη εδιώχθη
από τον Τάραντα, τον υποδέχθηκαν οι Βρενδεσίνοι και όταν ετελεύτησε στην πόλι
του, αξίωσαν λαμπρά ταφή.[5]
Στο ακρωτήριο Πούντα, στο εξωτερικό λιμάνι, έχει ταυτοποιηθεί ένα χωριό
της Εποχής του Ορείχαλκου (16ος αι. π.Χ.), με ένα σύνολο από
καλύβες, προστατευμένες από επίχωμα από πέτρες. Ευρέθησαν κομμάτια μυκηναϊκής
κεραμικής, που επιβεβαιώνουν τον Ηρόδοτο. Στην νεκρόπολη του Τορ Πιζάνα (νότια
της παλαιάς πόλεως του Μπρίντιζι) ευρέθησαν κορινθιακά(*) πιθάρια του πρώτου μισού
του 7ου αιώνα π.Χ.
Οι Μεσσάπιοι[7] κάτοικοί του διατηρούσαν έντονες εμπορικές σχέσεις με την απέναντι πλευρά της Αδριατικής και τους λοιπούς Έλληνες του Αιγαίου Πελάγους.
Αργότερα, το Βρενδέσιον υπετάγη στους βασιλείς των Λακεδαιμονίων(**), τους
οποίους έφερε ο Φάλανθος στην περιοχή. Απώλεσε τότε μέγα μέρος της επιρροής
του.
Η χώρα του Βρενδεσίου ήταν καλύτερη από αυτήν των Ταραντίνων, γιατί ήταν
λεπτόγαια και χρηστόκαρπος. Παρήγαγε δε παινεμένα έρια και μέλια. Αλλά ήταν και
πιο ευλίμενος από τον Τάραντα! Εξ αιτίας των πολλών εσωτερικών λιμένων και
όρμων, με κοινό στόμιο. Ο λιμήν απολήγει σε αυλώνες, οι οποίοι περιβάλλουν
αμφιπλεύρως την πόλι και οι ακτές σχηματίζουν
σχήμα κεράτων ελάφου.[6]
Εξ αυτού και το όνομά της, γιατί στην γλώσσα των Μεσσαπίων βρούνδα σημαίνει
κεφαλή και κέρας ελάφου(***). Γιατί Έλληνες ήσαν οι πρώτοι κάτοικοι αυτής της περιοχής, και κατ’ αρχάς, έμποροι.
Όπως προείπαμε, το Βρενδέσιο ήταν κυρίως λιμάνι, και όταν μια πόλις έχει
και λιμάνι, τότε η ιστορία της ταυτίζεται με την ιστορία αυτού.
Εδώ υπήρχε φημισμένος ναός του Ποσειδώνος, τον οποίο λογάριαζαν πάτρωνα της πόλεως και την κεφαλή του απεικόνιζαν και στα νομίσματά της. [Στην εμπρόσθια όψι εικονιζόταν ο θεός της θαλάσσης Ποσειδών επιστεφόμενος από την Νίκη, με μικροσκοπική τρίαινα και 4 κύκλους, τα ίχνη των οδόντων της τρίαινας. Στην οπίσθια όψι του, το νόμισμα των Βρενδεσίων είχε τον μουσικό Αρίωνα[8], ιππεύοντα δελφίνι και κρατούντα Νίκη, με την επιγραφή “BRVN” (= Βρενδέσιον) και πάλι 4 ίχνη τρίαινας].[9] Από αυτόν τον ναό διεσώθη μόνο μια κολώνα, κορινθιακού(*) ρυθμού, γνωστή ως Colonna Romana, στην αρχή της Αππίας οδού.
Το δωρικό Βρενδέσιον το κατέλαβαν οι Ρωμαίοι (το 266/ 267 π.Χ.) και το
αποίκισαν (το 244 / 246 π.Χ.).[10]
Εδώ απεβιβάζονταν όλοι, όσοι ήθελαν να πάρουν τον δρόμο για την Ρώμη, γιατί εδώ
κατέληγε η Αππία Οδός. Αυτή η οδός προσέφερε απ’ ευθείας σύνδεση της πόλεως με
την Ρώμη, κι αυτό ήταν αρκετό για να προσφέρει και ανάπτυξη. Με την κατασκευή
αυτής της οδού - και αργότερα και της παραλιακής Τραϊανής Οδού[11],
αλλά και της Εγνατία Οδού – ισχυροποιήθηκε η επικοινωνία της Ρώμης με την
Ανατολή. Έτσι το Βρενδέσιο αποκτά μεγάλη φήμη, γνωρίζει εντυπωσιακή δόξα και
αίγλη. Τα στρατεύματα του Καίσαρος, του Πομπηίου, του Αντωνίου, του Οκταβιανού
περνούν από εδώ! Στο Βρενδέσιο έφθαναν είτε από τα Κεραύνια όρη (δηλ. τον
Αυλώνα Β. Ηπείρου) είτε από την Επίδαμνο (νυν Δυρράχιον Β. Ηπείρου).[12]
Άρα από εδώ ξεκινούσαν όλοι όσοι ήθελαν να ταξειδεύσουν στην Ανατολή!
Εδώ συνομολογήθηκε η ειρήνη μεταξύ Οκταβιανού και Αντώνιου (40 π.Χ.).
Το Βρενδέσιον είναι η ιδιαιτέρα πατρίς του τραγικού ποιητού Μάρκου Πακούβιου.
Αλλά εδώ απεβίωσε και ο μέγας Βιργίλιος, επιστρέφοντας εκ της Ελλάδος, το 19
π.Χ.! Εδώ διέμεναν ο Κικέρων και ο Οράτιος!..
Σώζονται:
- μέρος του αρχαίου υδραγωγείου,
- οι ρωμαϊκής εποχής στήλες, σύμβολο της πόλης του Μπρίντιζι, για τους αρχαίους ναυτικούς, ίσως του 2ου αιώνα μ.Χ. από μάρμαρο από την Προκόννησο,
- στον αρχαιολογικό χώρο του San Pietro degli Schiavoni, κάτω από το νέο θέατρο Verdi, ένας πλακόστρωτο δρόμος, ρωμαϊκής εποχής, σπίτια, καταστήματα και λουτρά
και
- στον αρχαιολογικό χώρο της via
Casimiro / via Muscettola, ερείπια ενός δημόσιου κτηρίου – εκτίθενται και στο Αρχαιολογικό
Μουσείο Francesco Ribezzo.[13]
Η πόλις επέρασε στους Βυζαντινούς Έλληνες, αλλά με την κατάρρευση του κράτους
τους, την πόλι επήραν οι – ανεπιθύμητοι - Γότθοι. Τότε, έγινε η κίνηση σωτηρίας
από τον Βελισσάριο (536 μ.Χ.), εναντίον των κατεχόντων την Ιταλία Βησιγότθων.
Τότε η κατάστασις μετεβλήθη άρδην. Σώζεται και δευτέρα κολώνα, όχι όμως τόσο
άρτια όσο η προαναφερθείσα, η οποία όμως φέρει επιγραφή, από την οποία
μαθαίνουμε πως ο πρωτοσπαθάριος του Βυζαντίου Λούπος ανήγειρε την πόλι, μετά
από την καταστροφή αυτής από τους Σαρακηνούς και διάφορες άλλες βαρβαρικές
επιδρομές. Ήταν η εποχή, που εκ Βυζαντίου μετέβησαν στο Βρενδήσιο πλείστοι
Έλληνες. Οι περισσότεροι ήσαν μοναχοί, του Τάγματος του Αγίου Βασιλείου.
Ίδρυσαν εδώ και στην περιφέρεια μονές και ορθόδοξες εκκλησιές. Νέα άνθηση της
περιοχής. Το Βυζάντιο συνέχισε την κυριαρχία του, αλλά με διακοπές, εν μέσω
επιδρομών Σαρακηνών και Λομβαρδών, έως ότου όρμηξαν οι Νορμανδοί. Αλλά Έλληνες
εκ Βυζαντίου συνεχώς ανανέωναν τον πληθυσμό του, μετανάστες εκ
Κωνσταντινουπόλεως. Η ελληνική κοινότητα εξασθένησε κυρίως από την δράση της
Καθολικής Εκκλησίας.
Το Βρενδέσιο δεινοπάθησε στα μεσαιωνικά χρόνια, από τον δούκα του
Βενεβέντο Ρωμαούλδο (698).
Δεινοπάθησε και από τον Ροβέρτο Γκυισκάρδο (1070), ο οποίος εξολόθρευσε,
ως παραδίδεται, 40.000 ανθρώπους! Όμως οι Νορμανδοί έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον
για το λιμάνι, που είχε γι’ αυτούς σπουδαία στρατηγική σημασία. Έτσι το
ανοικοδόμησαν. Το 1089 εκτίσθη ο καθεδρικός ναός της πόλεως – αξιοθέατό της – ο
οποίος επανορθώθηκε το 1749 κυρίως εξ αιτίας των ανεπανόρθωτων βλαβών που έπαθε
από σεισμό. Τον 11ο αι. ιδρύθηκε και το Βαπτιστήριο του Αγ. Ιωάννου,
όπου στεγάζεται και μουσείο. Το 1200, περίπου, ανηγέρθη ο νορμανικός ναός του
Αγ. Βενεδίκτου.
Εδώ εστάθμευσαν και αναπαύθηκαν πολλάκις οι σταυροφόροι. Και από εδώ
εξεκίνησαν για την Γ΄ Σταυροφορία προς τους αγίους των χριστιανών τόπους. Κι
από εδώ ξαναεπέστρεφαν στις πατρίδες τους. Στα καπηλειά, λοιπόν, του Μπρίντιζι
γίνονταν τα παροιμιώδη γλέντια των χριστιανών Σταυροφόρων για την ευτυχή και
σώα επιστροφή τους… Αλλά και σ’ αυτά έπιναν προ της αναχωρήσεώς τους για τις
μάχες που τους περίμεναν. Έπιναν και γλένταγαν σαν να ήταν η τελευταία τους
μέρα εν ζωή![14]
Απ’ αυτήν την παροιμιώδη οινοποσία έμεινε να ονομάζουν “brindisi” οι Ιταλοί, κάθε πρόποση που προηγείται του
τσουγκρίσματος των ποτηριών των ποτών…[15]
Το 1227/1233 ο Φρειδερίκος Β΄ ανήγειρε φρούριο (τον γνωστό σουηβικό
πύργο) - το οποίο ανανέωσε αργότερα ο Κάρολος Κουΐντος. Εχρησίμευσε ως ειρκτή.
Την πόλη κατέστρεψε ο βασιλεύς της Ουγγαρίας Λουδοβίκος (το 1348) και το
τελειωτικό κτύπημα έδωσε ένας σεισμός (το 1458), ο οποίος εφόνευσε τους
περισσότερους των κατοίκων της, κατέστρεψε εντελώς την πόλι και μετέβαλε ουσιωδώς
την ακτογραφία του λιμένος, αφήνοντας τμήματα της ακτής να φαίνονται πια ως
νησίδες.[16]
Όμως ήδη απ’ όσα μαρτυρούνται το λιμάνι είχε φράξει από προσχώσεις.
Από την ένωση της Ιταλίας (1861) στον λιμένα άρχισαν να γίνονται νέα
λιμενικά έργα. Σήμερα, ενώπιον του λιμένος κείτονται οι νησίδες (ράκη του
προαναφερομένου σεισμού) Πεδάνιε (Pedagne), Άγ.
Ανδρέας, Καστέλλο (επί της οποίας και φρούριο) και το ακρωτήριο Μπιάνκο. Ο
νότιος μυχός είναι το λιμάνι Φιούμε Γκράντε. Η νότια ακτή λέγεται Κόστα Μορένα.
Ο πορθμός λέγεται Πιγκονάτι.
Σημαντικός ελληνικός ορθόδοξος ναός, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου[17].
Κτίσθηκε το 1891, σε οικόπεδο που ανήκε στον Σ. Περόνε, και
το οποίο αγοράστηκε στις 12.4.1891 από την Μαλβίνα Ομήρου,
σύζυγο του Giuseppe Nervagna και του Σωκράτη Κοκοτού, Έλληνα
αντιπρόξενο, στο όνομα και εκ μέρους της ελληνικής κοινότητας του Μπρίντιζι! Εκτίσθη
με εθελοντική συνδρομή, και χάρις στην συνεισφορά του τσάρου Αλέξανδρου Γ' (1881
- 1894) – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης «Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη». Ο
Νικάνδρος ήταν ο πρώτος αρχιμανδρίτης της. Το 1910 το αξίωμα κατείχε ο Μακάριος
Παπινίκος. Ο ναός αρχικώς περιελήφθη στην κερκυραϊκή εκκλησιαστική δικαιοδοσία.
Στην συνέχεια, όμως, όπως όλες οι ενορίες σε μη ελληνική επικράτεια, περιήλθε
στην εξάρτηση του Επισκόπου του Λονδίνου, ο οποίος είχε δικαιοδοσία σε ολόκληρην
την Δυτική Ευρώπη. Μόλις ιδρύθηκε, η εξαρχία της Ιταλίας εντάχθηκε στην
Μητρόπολη Αυστρίας-Ιταλίας με έδρα την Βιέννη, αναφερόμενη πάντα στο
Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.[18]
Η ενορία του Μπρίντιζι είναι το πιο σημαντικό σημείο αναφοράς για τους
Ελληνορθόδοξους της Απουλίας, της Βασιλικάτα, της Καλαβρίας και της Σικελίας! Είναι
νεοκλασσικού ρυθμού, αλλά στρέφεται προς τα νεογοτθικά κινήματα με το ένθετο
του καμπαναριού, του οποίου το κελλί ανοίγει και στις τέσσερις πλευρές με κομψά
τρίφωτα παράθυρα. Το εσωτερικό, με μονόκλιτο, εμπλουτίστηκε με τις αναστηλώσεις
του 1987 - βλ. επιγραφή στην κόντρα πρόσοψη και παραγγέλθηκε από τον
αρχιμανδρίτη π. Ευθύμιο Κουλουμπή και από τον προεστό Γιώργο Μανωλά, με αγιογραφίες από τον Έλληνα ζωγράφο Κρήτα.[19]
Τον 18ο αιώνα, η ελληνική αποικία είχε ως εκκλησία το αββαείο του
Sant'Antonio Abate το οποίο, που αποκτήθηκε από την Casa di Amortizza e del
Property Pubblico, πουλήθηκε στον Don Oronzo Catanzaro. Ωστόσο, το εισόδημα που
προέκυψε από την 1.1.1821 υπέρ της ελληνικής παροικίας, δεν εισπράχθηκε ποτέ! Το
1828 η αστική διοίκηση εζήτησε την μετατροπή της υπέρ της ελληνικής αποικίας.
Σημάδι των δυσκολιών που αντιμετώπισε η ελληνική κοινότητα, λόγω της ανεξαρτησίας
της Ελλάδος! Το 1877 οι Οθωμανοί ελληνορθόδοξοι υπήκοοι εζήτησαν να μπορούν να
χρησιμοποιήσουν τον Αγίου Ιωάννη των Ελλήνων, ως κρατική
περιουσία, για να «εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ενώ προσφέρονταν να
στηρίξουν τα απαραίτητα έξοδα, για να είναι ο ναός σε αξιοπρεπή κατάσταση». Το
αίτημα δεν έγινε δεκτό, καθώς οδήγησε στην πώληση του Αγ. Ιωάννη στον Έλληνα
κωμικό Σπύρο Κοκοτό.
Άξια λόγου είναι η βιβλιοθήκη της, την οποία εδώρισε ο επίσκοπος ντε Λέο,
στην γενέτειρά του.
Τον 19ο αι. το λιμάνι ξαναπαίρνει αίγλη, όταν γίνεται σταθμός
του ταχυδρομείου των Ινδιών (Male of Inde, 1914) και
της “Peninsular and Oriental Companya”. Με την διάνοιξη της διώρυγος του Σουέζ, το
Μπρίντεζι ζει την πέμπτη[20]
του άνθηση, γιατί εγκαινιάζεται η γραμμή Μπρίντεζι-Βομβάη. Από το λιμάνι του
εξαγόταν έλαιο, οίνος, ξηρές οπώρες, κοράλλια και μεταξωτά και εισάγετο κυρίως
άνθρακας.
Η περιοχή του Μπρίντιζι απετέλεσε ξεχωριστή επαρχία, το 1927, με απόφαση
του Μπ. Μουσολίνι. Έκτοτε είναι η μικροτέρα σε έκταση και η πλέον
αραιοκατοικημένη περιοχή της Απουλίας.
Εδώ είχε την έδρα του και το ελληνικό προξενείο.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Μπρίντιζι υπέστη σφοδρούς βομβαρδισμούς,
ως ήταν αναμενόμενο.
Αργότερα, έγινε ένα από τα κέντρα, με τα οποία προσπάθησε το ιταλικό
κράτος να εκβιομηχανίσει την Ν. Ιταλία. Γι’ αυτό και εγκαταστάθηκαν και
λειτούργησαν εδώ πολλές χημικές και πετρελαιοχημικές βιομηχανίες.
Στα αξιοθέατα της πόλεως δέον όπως προστεθεί και η κρήνη του Τανγκρέντι, ένα πεντάκρηνο, με δυο πυργόσχημες εστεγασμένες κρήνες στις δυο άκρες και τρεις ανοικτές, με ισάριθμες γούρνες.
Από τους χριστιανικούς ναούς της πόλεως, άξιοι
λόγου είναι της Αγ. Λουκίας, του Αγ. Βενέδικτου, κ.ά. Επίσης, ο ναός Σαν
Τζιοβάννι αλ Σεπόλκρο, κτισμένος από τους Ναΐτες ιππότες, μετά την ευτυχή
επιστροφή τους από τους αγίους των χριστιανών τόπους, επειδή θεώρησαν πως ο
άγιος Ιωάννης τους εβοήθησε γι’ αυτό. Η εκκλησία έχει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον,
αφού είναι κυκλική και η οροφή της στηρίζεται σε 8 κίονες. Και η ρωμανο-γοτθική
εκκλησία της Σάντα Μαρία ντελ Καζάλε – η οποία απέχει 3 χλμ. από την πόλη.[23]
Είναι κτίσμα του 1320. Έχει πρόσοψη καμωμένη από δίχρωμη πέτρα, διακεκοσμημένη
με γεωμετρικά σχήματα. Εντυπωσιάζει, όμως, με το λιτό εσωτερικό της, και τις
όμορφες τοιχογραφίες της (ξεχωρίζουν ο Χριστός εσταυρωμένος επί δένδρου, η
Εσχάτη Κρίσις του Ρινάλντο ντα Τάραντο – όλα εμπνευσμένα εκ της βυζαντινής
τέχνης).
Σήμερα, η πόλις του Μπρίντιζι έχει 100.000 κατ. Διαθέτει αεροδρόμιο[24]
για πτήσεις εσωτερικού (Πίζα, Μπολώνια, Μιλάνο, Ρώμη, Νεάπολη), και
σιδηροδρομικό σταθμό, ενώ το λιμάνι της, στην Ακτή Μορένα, την συνδέει με τα λιμάνια
της Ηγουμενίτσας, των Πατρών, της Κερκύρας, της Κεφαλονιάς, αλλά και με λιμάνια
της Αλβανίας και της Τουρκίας.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ:
Σημαντικώτερη και πιο παλαιά εκδήλωση της πόλεως είναι η Εορτή του
Στολισμένου Αλόγου η «παρέλαση Cavallo». Η εορτή Festa del Cavallo Parato, τελείται αδιαλείπτως από το 1252, την
δευτέρα Κυριακή μετά την Πεντηκοστή των καθολικών (Corpus Domini). Κατ’ αυτήν γίνεται περιφορά της όστιας[25].
Επί κεφαλής της περιφοράς είναι ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος της πόλεως, ο οποίος
περιοδεύει έφιππος, επί ειδικά στολισμένου λευκού αλόγου.
Σημαντική στην χώρα του Μπρίντιζι είναι η λατρεία του «ταραντισμού», που
αναμειγνύει αρχαίες ελληνικές και χριστιανικές παραδόσεις. Στο παρελθόν επίστευαν
ότι οι γυναίκες, που εμφάνιζαν μορφές υστερίας, είχαν μολυνθεί από δαγκώματα αράχνης
ταραντούλας. Η μόνη γνωστή θεραπεία ήταν να χορεύεις συνεχώς για μέρες, έτσι
ώστε το δηλητήριο να μην έχει αποτέλεσμα. Μέσω της μουσικής και του χορού ήταν
επομένως δυνατόν να θεραπευθεί το tarantati. Ήταν ένας πραγματικός μουσικός
εξορκισμό. Κάθε φορά που ένας «ταραντάτος» εμφάνιζε συμπτώματα που σχετίζονταν
με δήγμα ταραντούλας, μια κομπανία, από ντέφι, βιολί, μαντολίνο, κιθάρα και
ακορντεόν πήγαιναν στο σπίτι του ασθενούς και άρχιζαν να παίζουν μια παραδοσιακή
μουσική με άγριο ρυθμό. Αυτή η παράδοση του Μπρίντιζι, σε αντίθεση με του
Λέτσε, είναι απαλλαγμένη από χριστιανικές αναφορές και έχει ιδιαίτερο
θεραπευτικό-μουσικό ρεπερτόριο.
Η κουζίνα του Μπρίντιζι είναι πτωχή. Χρησιμοποιεί ακατέργαστο ή κριθαρένιο αλεύρι, για ψωμί[26] και ζυμαρικά[27], άγρια λαχανικά[28] της γης του Salento, σαλιγκάρια, και ψάρια - την μόνη τροφή που μπορούσε να αντέξει οικονομικά ο πληθυσμός. Πιο παραδοσιακές συνταγές είναι το "pettuli" (τηγανίτες με ζύμη, γλυκές ή αλμυρές, γεμισμένες με παστό μπακαλιάρο ή γαύρο, κουνουπίδι ή μπρόκολο), "tajedda di riso patani e cozzi" (ρύζι, πατάτες φούρνου και μύδια), ψαρόσουπα, πουρές από κουκιά, κουκιά και μύδια, «cozze racanate», «scuma ti mari» (bianchetti), αντζούγιες μαριναρισμένες σε λεμόνι, κ.ά. Επίσης γάλα αμυγδάλου[29] και είναι ένα γλυκό λικέρ από φλούδα λεμονιού (Limoncello). Τα τυριά του Μπρίντιζι είναι ως επί το πλείστον πρόβειας προέλευσης - δεδομένης της ευρέως διαδεδομένης εκτροφής αιγοπροβάτων. Την καλοκαιρινή περίοδο παράγεται η cacioricotta, και το caciocavallo. Την χειμερινή περίοδο, το πεκορίνο, η ρικότα, η ρικότα φόρτε (ή ρικότα'scante, που τσούζει τον ουρανίσκο). Τέλος, τα κοινά φρέσκα τυριά burrata, giuncata, manteca, mozzarella ή fiordilatte. Τέλος, μαρμελάδα από κυδώνι, σύκο (με γέμιση αμύγδαλου), σταφύλι (ποικιλία negroamaro) πορτοκάλι και λεμόνι. Από επιδόρπια: αμυγδαλόπαστα, το cappellate (από ένα λεπτό φύλλο ζύμης με αλεύρι, λάδι και λευκό κρασί, σχήματος «τριαντάφυλλο», που τηγανίζεται στο λάδι και καρυκεύονται με ζεστό βινκότο ή μέλι και πασπαλίζονται με κανέλλα, ζάχαρη άχνη ή χρωματιστά πασπαλίσματα…
Τέλος, στην περιοχή του Μπρίντιζι παράγεται οίνος Aleatico di Puglia DOC, Ostuni Doc, Brindisi Rosso DOC, Brindisi Rosato DOC και Puglia Igt και κατά μήκος του Δρόμου του Κρασιού της Αππίας, του οποίου είναι μέλος ο δήμος, υπάρχουν γηγενείς ποικιλίες αμπέλου: Μαύρη Μαλβαζία(**) από το Μπρίντιζι, Sangiovese, Negroamaro, Ottavianello, και Susumaniello.
Το Μπρίντιζι είναι αδελφοποιημένο με τον Πάτρα και την Κέρκυρα.
[1] Η αρχαία ελληνική πόλις Υδρούς
(> Οτράντο), αποικία Κρητών, παρήκμασε, μετά την ανάπτυξη του – επίσης
κρητικού - Βρενδησίου (κυρίως μετά από τον 4ο μ.Χ. αι.).
[2] Βρεντέσιον ή Βρενδέσιον ή Βρενδήσιον ή Βρινδήσιον > Μεσσαπικά: Brention > λατινικά: Brundisium ή Brundusium > ποιητική μορφή: Brenda / Brunda (βλ. Sextus Pompeius Festus «De verborum significatione» > ιταλ Brindisi / Μπρίντιζι / Μπρίντεζι / Μπρέντεζι / Πρίντιζι, Πρίντεζι – ο καταγόμενος εξ αυτού, Πρίντεζης, επίθετο που ακόμη υπάρχει στους Έλληνες: Αναφέρεται υπό Ηροδότου (Δ,99), Σκύμνου (363), Στράβωνος (Δ,γ,6-10, 6.3.5), Πολυβίου (Β,ια,14, 21.24.16), Πτολεμαίου (Γ,α,14, 8.8.4), Πλουτ. Πομπ.62, Αππ. BC 1.79, Πολυαίνος l.c., EM Στέφ. Βυζάντιος
[3] Στράβων (234,29), Ηρόδ. (Δ,29).
[4] Στράβων (Δ,γ,9).
[5] Αριστοτ. «Πολιτ.», Ε,3.
[6] Τουναντίον, ο λιμήν του Τάραντος
είναι ευρυστόμιος και ενώπιόν του υπάρχουν σκόπελοι, που τον καθιστούν λιγότερο
ασφαλή (Στράβων Δ,γ,6).
[7] Έλληνες εκ Βοιωτίας-Λοκρίδος,
που με αρχηγό τον Μέσσαπο, έφθασαν έως εδώ μέσω Ιλλυρίας. Ζούσαν ανέκαθεν άγριο
βίο (Στράβων, Ηρόδ., Θουκ., Αισχ., Στεφ. Βυζάντιος). Η χώρα τους, η Μεσσαπία
ήταν η χερσόνησος, από το Βρενδέσιο έως τον Τάραντα.
[8] Παράστασις που αποδεικνύει τις
σχέσεις των δύο δωρικών πόλεων: Τάραντος-Βρενδεσίου.
[9] Head. Histor. numor.
[10] Λίβιος 43,9, Κικ. Att. 4,1, Πομπ.
Μέλας ΙΙ,66 και 114.
[11] Οδός, η οποία έως ένα σημείο (το
Beneventum) είχε κοινό
τμήμα με την Αππία Οδό. Με αυτήν την Οδό, οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να
υποβαθμίσουν την εμπορική σημασία της (επίσης ελληνικής) πόλεως του Τάραντος,
γιατί δεν είχαν και τις καλύτερες σχέσεις με αυτήν.
[12] Στράβων, 235,14, Πολύβ. Ιστορ.
β΄, 10,8.
[13] Ανάμεσα σε άλλα με:
- Ερυθρόμορφα αγγεία από το
Μπρίντιζι: ένας όμορφος αττικός κιονωτός κρατήρας του Ζωγράφου του Ηφαίστου
(5ος αιώνας π.Χ.) με διονυσιακή πομπή κοντά σε βωμό και στην πίσω πλευρά,
καλυμμένες μορφές. Άλλος αττικός κρατήρας με τον Τριπτόλεμο στο πτερωτό άρμα
μεταξύ Δήμητρας και Κόρης από τον Ζωγράφο Πολύγνωτο (5ος αιώνας π.Χ.). Αττική
κύλικα με Σάτυρο πριν από την Μαινάδα, που ερμηνεύεται ως Σκηνή Υπνωτισμού (5ος
αιώνας π.Χ.). Κρατήρας καμπανόσχημος με την Αθηνά μεταξύ Ηρακλή και Ερμή από
τον Ζωγράφο Ερμή (4ος αιώνας π.Χ.). Οινοχόη της Απουλίας με σκηνή γάμου από τον
Ζωγράφο της Ηλιούπερσης (4ος αιώνας π.Χ.). Δύο κρατήρες της Απουλίας με σκηνές
σατύρων του ζωγράφου Θύρσου / Tirso (τέλη 4ου αιώνα π.Χ.).
- αγγεία μεσσαπικά ελληνικά (τα trozzella):
με διάφορες γεωμετρικές και φυτομορφικές διακοσμήσεις (του 4ου-3ου αιώνα) έπιπλα
τάφων, με αγγεία τύπου Γναθίας / Gnathia και trozzella, από το Ceglie Messapico
(4ος-3ος αιώνας π.Χ.). τρότζελες και κρατήρες τύπου Γνάθιας, από το Βαλέσιο.
διάφορα υλικά από Εγνατία, Καροβίνιο και Όρια.
- χρυσή πλάκα με ελληνική επιγραφή
(5ος αι. π.Χ.).
- εικονιστικοί πρωτοκορινθικοί αρύβαλλοι (7ος αι. π.Χ.) που μαρτυρούν τις πολύ αρχαίες εμπορικές σχέσεις του λιμανιού αυτού με την Κόρινθο(*).
- συλλογή ελληνικών και ρωμαϊκών
νομισμάτων.
- επιγραφές, τιμητικές και ταφικές,
μεσσαπικές, ελληνικές, κ.ά.
- βυζαντινή σαρκοφάγο με ελληνικούς
σταυρούς, κλπ.
[14] Όπως παροιμιώδη γλέντια έστηναν
στα τελευταία τους λιμάνια και οι σφουγγαράδες, λίγο πριν επιχειρήσουν στον
βυθό, που ίσως να μην έβγαιναν ποτέ απ’ αυτόν ζωντανοί…
[15] Το τσούγκρισμα των ποτηριών προ
της πόσεως είναι μια αρχαιοτάτη κρητομινωική συνήθεια, ιδιαιτέρως ισχυρά στο
Μπρίντεζι. Άλλη μια απόδειξις σχέσεως Κρητών και Βρενδεσίων.
[16] βλ. σχ. Βρενδεσινό ιστορικό
Πιγκονάτι (Fr. Grimaldi “Annali del Regno di Napoli”, III, 55,b).
[17] Σήμερα στην Via
Indipendenza.
[18] Από τις 5.11.1991 η
εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Μπρίντιζι αποτελεί τμήμα της μητρόπολης της
Ιταλίας και της εξαρχίας της Νότιας Ευρώπης με έδρα την Βενετία.
[19] Βλέπουμε τις
παραστάσεις των προφητών στην επάνω ταινία, του Χριστού Παντοκράτορα στην
οροφή. Το εικονοστάσι, που χωρίζει το πρεσβυτέριο από τον σηκό, παρουσιάζει μια
τριπλή σειρά εικόνων: στην πρώτη της Αγίας Μαρίνας, του Αγίου Μιχαήλ του
Αρχαγγέλου, της Θεοτόκου, του Χριστού στον θρόνο, του Γαβριήλ του Αρχάγγελου, του
Ιωάννη Βαπτιστή. Η πρώτη και η τελευταία από τις εικόνες που αναφέρονται ολοκληρώθηκαν
στις 18.10.1903 από έναν ανώνυμο ζωγράφο - τις άλλες ζωγράφισε ο ιερέας
Χρύσανθος του Πλαταιού, στο νησί της Κέρκυρας. Είναι επίσης ο καλλιτέχνης του
Αγίου Σπυρίδωνα, που τιμάται πολύ στην Κέρκυρα, καθώς και της Αγίας Μαρίνας και
του Αγίου Νικολάου. Η δεύτερη σειρά εικόνων περιλαμβάνει την παράσταση των
Τεσσάρων Ευαγγελιστών, η τρίτη την Γέννηση του Χριστού, την Βάπτιση στον
Ιορδάνη, το Μυστικό Δείπνο, την Σταύρωση, την Πιετά. Η αψίδα υποβλήθηκε σε
επεμβάσεις το 1987, ζωγραφισμένη από τον Κρήτα / Crità, με την εικόνα της
Παναγίας Πλατυτέρας. Πιο κάτω οι εικόνες των αγίων Βασιλείου, Ιωάννου
Χρυσόστομου, Γρηγορίου Ναζιανζηνού. Και η Γέννηση βυζαντινής παράδοσης από τον Κρήτα.
[20] Πρώτη ήταν η εγκατάσταση των
Ελλήνων, οι οποίοι οργάνωσαν την πόλη. Δευτέρα, οι ρωμαϊκές Οδοί που πέρασαν
απ’ αυτήν και την κατέστησαν κόμβο. Τρίτη η μετάβαση Ελλήνων εκ Βυζαντίου. Και
τετάρτη άνθηση το πέρασμα των Σταυροφόρων.
[21] Ευρίσκεται στην πλ. Ντουόμο,
πλάι στον καθεδρικό ναό.
[22] Η αρχαία Γναθία > Εγνατία και
νυν Μονόπολις ήταν αρχαία αποικία Ροδίων. Με την ανάπτυξη του Βρενδησίου
κατέστη άσημο χωριό.
[23] Ευρίσκεται πλησίον της περιοχή
του αεροδρομίου.
[24] Κάποτε συνδεόταν αεροπορικώς και
με το Φάληρο των Αθηνών, με την αεροπλοϊκή εταιρεία «Αεροεσπρέσο», η οποία είχε
εδώ την έδρα της.
[25] ο καθαγιασμένος, κατά τους
καθολικούς, άζυμος άρτος, ο οποίος προσφέρεται στους πιστούς ως θεία μετάληψις,
κατά την ρωμαϊκή λειτουργία.
[26] Από σκληρό σιτάρι: Λαγάνα με
όσπρια, σιμιγδαλένιο και κριθαρένιο ψωμί, με φυσική μαγιά (cristuni) και το
μαγείρεμα σε πέτρινο φούρνο, με δέσμες από κλαδιά ελιάς, που δίνουν στο ψωμί
ένα ιδιαίτερο άρωμα. Ένα παραδοσιακό είδος είναι το ψωμί με ελιές (puccia).
Στα ψημένα πολύ σημαντική είναι
και η φριζέλα (ένα είδος αφυδατωμένου σκληρού ψωμιού, το οποίο συντηρούνταν για
μεγάλο χρονικό διάστημα στο σπίτι), το taralli και το tarallini (μπορούν να
διατηρηθούν εύκολα για μεγάλες περιόδους), η φοκάτσια, το pucce και το uliate.
[27] Τα ζυμαρικά, με ακατέργαστο
αλεύρι έχουν σκούρο χρώμα: και φυσικά ζυμαρικά με σάλτσα cavatelli, το περίφημο
orecchiette (stacchioddi στην διάλεκτο Μπρίντιζι), ραβιόλια γεμιστά με ρικότα.
[28] Τα λαχανικά είναι ο πραγματικός
πρωταγωνιστής της παραδοσιακής διατροφής του Salento. Χόρτα γογγύλια, λάχανα (σαβαγιάρ,
μούγκνουλι, μπρόκολο, κουνουπίδι), σέσκουλο, καρντούν, πιπεριές, μελιτζάνες και
κολοκυθάκια (όλα σερβίρονται αποξηραμένα στον ήλιο ή σε λάδι), αγκινάρες (το
Μπρίντιζι είναι μεγάλος παραγωγός), αγρια λαχανικά [άγριο κιχώριο, πικραλίδα
ή zangune, άγρια σπαράγγια (παρασκευασμένα σε λάδι), άγρια μουστάρδα, άγριο
γαϊδουράγκαθο, lampascioni ή pampasciuni ή pampasciuli, κάπαρη], μανιτάρια, τοματες
(κυρίως για σάλτσα τομάτας) μαύρη και πράσινη ελιά, τουρσί, όσπρια (φασόλια, ρεβίθια,
μπιζέλια, κουκιά).
[29] Η Απουλία έχει συμπεριλάβει το γάλα αμυγδάλου στον κατάλογο των παραδοσιακών της αγροδιατροφικών προϊόντων.
(***) βρένδος = ἔλαφος > βρέντιον ἡ κεφαλη τοῦ ἐλάφου (βλ. Στρ. 6,3,6, Ησύχ., EM 212.47 > γερμ και σουηδ. brind / brinde, νορβ. brund , λιθουαν. briêdis, κλπ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook