Του συγγραφέα Κωνσταντίνου Σπίνου, Kspin.gr@gmail.com
Η μάχη στα Δερβίζιανα(**) των Ιωαννίνων, είναι μοναδική στα παγκόσμια χρονικά της Πολεμικής Ιστορίας. Είναι η πιο βραχύβια μάχη που έγινε ποτέ. Σε χρόνο ολίγων δευτερολέπτων ο Μάρκος Μπότσαρης με τους Σουλιώτες του εξόντωσαν περίπου 400 Τούρκους. Ο τρόπος που οργανώθηκε και διεξήχθη η μάχη την κατατάσσει ως μοναδική στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης "ΗΠΕΙΡΟΣ, η γωνιά που πέτρωσε στο 5".
Ο χριστιανικός πληθυσμός που διαβιούσε στο χωριό Δερβίζιανα κατά την διάρκεια της υπόταξης των Ελλήνων υπό τον τουρκικό ζυγό, για άγνωστους λόγους, είχε απαρνηθεί τον Χριστιανισμό (έγιναν αρνησίθρησκοι) και δεχτεί την Οθωμανική θρησκεία, καθώς επίσης ήταν υπό την προστασία των Οθωμανών. Επί πλέον, το χωριό είχε μετατραπεί σε έναν φιλόξενο τόπο για τους Οθωμανούς, καθώς οι κάτοικοι αναμίεχθηκαν μαζί τους και έτσι προέκυψαν πολλοί Τούρκοι μιγάδες.
«Οι Τσάμηδες κλείσθηκαν σε
τέσσερα σπίτια και στην εκκλησία με την ελπίδα ότι θα έφθανε βοήθεια από τον
Χουρσίτ. Οι Σουλιώτες τους είπαν ότι θα σταματούσαν την επίθεση, υπό τον όρο ότι
θα έφευγαν από το χωριό μέχρι τα μεσάνυχτα. Οι Τσάμηδες δέχθηκαν τον όρο και
έφευγαν προς την Παραμυθιά. Άφησαν μέσα στο χωριό 64 νεκρούς και
όλα τα πολεμοφόδια και τις αποσκευές τους. Από τους Σουλιώτες σκοτώθηκαν μόνο
7 και 12 τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Σούλι προς νοσηλεία. Μετά από τις
δύο νίκες, στα Πέντε Πηγάδια και Τόσκεσι, οι Σουλιώτες απεφάσισαν να καταλάβουν
τα Δερβίζιανα και να διώξουν από εκεί τους Τούρκους...».
ΧΡ. ΠΕΡΡΑΙΒΟΣ (Απομνημονεύματα Πολεμικά), Αθήνα, 1836, σελ. 311-312.
Η εξέλιξη των γεγονότων
Τον Ιούνιο του 1821 ο Μάρκος Μπότσαρης με τον οπλαρχηγό Λάμπρο Βέικο και τους Σουλιώτες του πολιορκούσαν το ορεινό χωριό Βαργιάδες της Δωδώνης απ’ όπου διερχόταν η επαρχιακή οδός Ιωαννίνων - Δερβίζιανα.
«... Ο Μάρκος Μπότσαρης με
τμήμα Σουλιωτών εκκινήθη έπειτα κατά των Βαργιάδων, οχυρά τοποθεσία στην οποία
ο Χουρσίτ είχε εγκαταστήσει 2.000 Τούρκους με Ανατολίτη αρχηγό. Η άμυνα
των Τούρκων στους Βαργιάδες κράτησε αρκετές μέρες, έγιναν φονικές μάχες με
πολλές απώλειες και για τα δύο μέρη. Οι Τούρκοι είχαν 107 νεκρούς και
200 τραυματίες και οι Σουλιώτες είχαν 42 νεκρούς και 65 τραυματίες. Οι Σουλιώτες κατέλαβαν τους Βαργιάδες και κατέστρεψαν από
θεμέλια τα οχυρώματα που είχαν φτιάξει οι Τούρκοι...»
ΧΡ. ΠΕΡΡΑΙΒΟΣ (Ιστορία Σουλίου και Πάργας) Αθήνα, 1857, σελ. 302.
Τότε πληροφορήθηκε ότι στον χωριό Δερβίζιανα, προς ενίσχυση του τούρκικου πληθυσμού έσπευσε ο Ισμαήλ πασάς με δύναμη 1.500
Τουρκαλβανών, οι οποίοι αφού οχυρώθηκαν στο φρούριο των Δερβίζιανων παρενοχλούσαν και απειλούσαν τους Σουλιώτες.
Πριν ακόμη ολοκληρωθεί η πολιορκία στους Βαργιάδες, αποφασίσθηκε στην συνέλευση του Σουλίου (σ.σ.: 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής) να εκδιωχθούν οι Τουρκαλβανοί από το χωριό Δερβίζιανα. Την επιχείρηση αυτή ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας 350 περίπου Σουλιώτες υπό τους Μάρκο Μπότσαρη και Λάμπρο Βέικου(*).
Η πολιορκία των Δερβίζιανων
ξεκίνησε αλλά οι Τουρκαλβανοί του Ισμαήλ
πασά παρέμειναν αδρανείς, είτε από φόβο, είτε γιατί δεν ήξεραν τον ακριβή
αριθμό των πολιορκητών και δεν έκαναν καμία κίνηση εναντίον τους. Την στιγμή
εκείνη ο Στρατάρχης των Τούρκων Χουρσίτ
πασάς ήταν απασχολημένος στα Ιωάννινα
με την καταστολή της εξέγερσης του Αλή
πασά. Θεωρώντας
την στρατηγική αυτή θέση πολύτιμη για να την κρατήσει, αποφάσισε να στείλει
ενισχύσεις στους πολιορκημένους Τουρκαλβανούς.
Τότε παρουσιάσθηκε στον Χουρσίτ πασά ένας Τούρκος σωματάρχης από τη Μακεδονία, ο Καπλάν μπέης, και του υποσχέθηκε ότι θα
διέλυε την πολιορκία των Δερβιζιανών
και θα έδιωχνε από εκεί τους Σουλιώτες,
μόνο με τους 400 Τουρκομακεδόνες του. Αρκεί να του έδινε 100.000 γρόσια για να μοιράσει στους άνδρες του.
Ο Χουρσίτ πασάς
του έδωσε τα γρόσια που ζήτησε, και ο Καπλάν μπέης ξεκίνησε για τα Δερβίζιανα.
Μετά από πορεία δύο ημερών, έφτασε στο αντικρινό βουνό από τα Δερβίζιανα, που ονομαζόταν Προφήτης Ηλίας. Εκεί, στάθμευσε για
λίγο να ξεκουράσει τους άνδρες. Ακολούθως έδωσε εντολή να χτυπήσουν τα
τουμπερλέκια (τύμπανα), για να τους ακούσουν οι πολιορκούμενοι στα Δερβίζιανα και να αναθαρρούν.
Ακούγοντας οι Σουλιώτες
τα τουμπερλέκια, κατάλαβαν αμέσως ότι κάποια τουρκική δύναμη ερχόταν εναντίον
τους και σε μικρό χρονικό διάστημα, εκ των πραγμάτων, θα περικυκλωνόταν και
βρίσκονταν ανάμεσα σε δυο εχθρικά πυρά και υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να
συντριβούν.
Τότε, σύμφωνα με τον συγγραφέα
πολεμικών απομνημονευμάτων Χρ. Περραιβό, ο Λάμπρος Βέικος,
στάθηκε ανάμεσα στους συντρόφους του και είπε τα εξής λόγια: «Αδερφoί συμπατριώτες,
αν θέλετε να μη φύγουμε από αυτόν τον τόπο ντροπιασμένοι, όποιος από σας είναι
παλληκάρι, ας με ακολουθήσει, και ελπίζω ότι και την περηφάνια των Τούρκων θα
ταπεινώσουμε, και η πολιορκία δεν θα διαλυθεί». Και στην συνέχεια, ο ευφυής αυτός οπλαρχηγός
συνέλαβε ένα επικίνδυνο μεν, έξυπνο δε, τέχνασμα που θα εξουδετέρωνε τις
δυνάμεις του Καπλάν μπέη πριν
προλάβουν να πολεμήσουν.
Το ευφυές σχέδιο
Πρότεινε να χωριστούν οι Σουλιώτες σε δύο τμήματα και να αρχίσουν μεταξύ
τους μία ψευτομάχη. Το ένα από τα δύο τμήματα θα έκανε ότι είχε ηττηθεί και θα
υποχωρούσε προς το βουνό του προφήτη
Ηλία, όπου βρισκόταν το εχθρικό στράτευμα, και θα υποκρίνονταν ότι ήσαν
Τουρκαλβανοί που είχαν έρθει απ’ την Πρέβεζα
για να βοηθήσουν τους συγγενείς τους που ήταν κλεισμένοι στα Δερβίζιανα. Εξ άλλου τα ίδια ρούχα
φορούσαν και την γλώσσα την γνώριζαν άπταιστα. Θα τους ζητούσαν δε να ενωθούν
μαζί τους. Έπειτα, θα διασκορπίζονταν ανάμεσα στο εχθρικό στράτευμα σώμα και θα
πρόσεχαν να είχε ο καθένας εμπρός του δύο με τρεις Τούρκους.
Όταν θα δινόταν το σύνθημα, που ήταν η λέξη «σπαθί» θα πυροβολούσαν πρώτα με τα κουμπούρια τους εκείνους που θα βρίσκονταν ακριβώς μπροστά τους και μετά θα έσυραν τα γιαταγάνια και θα τους πετσόκοβαν τους υπόλοιπους προτού προλάβουν να συνέλθουν και να καταλάβουν το γίνεται.
Το σχέδιο πέτυχε και αφού ενώθηκε το ένα τμήμα των δήθεν κυνηγημένων Σουλιωτών με τους στρατιώτες του Καπλάν μπέη, όταν έφτασαν πολύ κοντά στα Δερβίζιανα, ακούστηκε η συνθηματική λέξη: «σπαθί». Τότε ο κάθε Σουλιώτης τράβηξε τις δύο κουμπούρες του και έριξε ταυτόχρονα τους δύο μπροστινούς του Τούρκους, πάνω από 200 Τούρκοι έπεσαν αμέσως νεκροί. Μετά έβγαλαν τα γιαταγάνια τους και άρχιζαν να τους σφάζουν και τους υπόλοιπους. Σε δευτερόλεπτα είχε γίνει μακελειό. Οι Τούρκοι όπως είναι φυσικό αιφνιδιάστηκαν και αποδεκατίσθηκαν εν ριπή οφθαλμού, πριν προλάβουν να πολεμήσουν. Κάτι λίγοι που γλύτωσαν, κι αυτοί τραυματισμένοι, κατόρθωσαν να σωθούν φεύγοντας προς το γειτονικό δάσος με κραυγές "μπαμπές, μπαμπές", δηλαδή "άπιστοι, άπιστοι". Ο Καπλάν μπέης τραυματίστηκε και πιάστηκε αιχμάλωτος μαζί με άλλους 30, τους οποίους θα πήγαιναν στο Σούλι για να ζητήσουν λύτρα. (σ.σ.: Οι Σουλιώτες άφησαν τα γυναικόπαιδα να πάνε όπου ήθελαν).
«... Οι Σουλιώτες με αρχηγούς τους Μπότσαρη και Ζάρμπα, όταν έφθασαν έξω από το φρούριο των Δερβιζιάνων έδωσαν το σύνθημα (σπαθί). "Σπαθί" εφώναξαν οι αμέσως όλοι οι Σουλιώτες και πριν προλάβουν οι Τουρκομακεδόνες να καταλάβουν τι εσήμαινε η κραυγή "σπαθί", οι Σουλιώτες με τα πιστόλια και με τα μαχαίρια χτυπούσαν τους Τούρκομακεδόνες και τους συντρόφους τους, μέχρι την ώρα εκείνη. Σε λίγα λεπτά της ώρας είχε γίνει μακελειό. Εκατόν εβδομήντα μόνο, κι αυτοί πληγωμένοι, κατόρθωσαν να σωθούν φεύγοντας προς το γειτονικό δάσος με κραυγές ("μπαμπές, μπαμπές"), δηλαδή (άπιστοι, άπιστοι)».
Κων. Γ. Πανταζή «ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΟΥΛΙΟΥ», 1978, σελ 266.
Μετά την μάχη
Όταν οι πολιορκημένοι Τουρκαλβανοί των Δερβιζιανών
είδαν μπροστά στα μάτια τους το φοβερή αυτή σφαγή, πανικοβλήθηκαν τόσο πολύ απ’
την πολεμική ανωτερότητα των Σουλιωτών,
ώστε έστειλαν μία αντιπροσωπεία, που τους ανήγγειλε την άνευ όρων παράδοσή
τους.
Από αυτήν την ιστορία προέκυψε το δημοτικό τραγούδι "Σαΐνι Μάρκο Μπότσαρη"...
Το φέρσιμό τους αυτό χτύπησε στο φιλότιμο τον Μάρκο Μπότσαρη και όλοι μαζί οι Σουλιώτες αποφάσισαν να τους αφήσουν να φύγουν με τα όπλα τους και
όλα τα υπάρχοντά τους. Στη συνέχεια ακολούθησε ένα γεγονός, που μόνο θαυμασμό
και υπερηφάνεια θα προξενούσε στις ψυχές των Ελλήνων και θα αποτελούσε φωτεινό παράδειγμα στα παγκόσμια
στρατιωτικά χρονικά. Ο Μάρκος Μπότσαρης τους πρότεινε να φάνε όλοι
μαζί στην ύπαιθρο, όπου και θα έψηναν 300 αρνιά. Πράγματι, αφού έφαγαν
όλοι μαζί και γλέντησαν με νταούλια και πίπιζες, στο τέλος αποχαιρετίστηκαν σαν
φίλοι, υποσχόμενοι στον Μάρκο ότι
δεν θα τον ξαναπολεμούσαν.
Μετά
από την ηρωική μάχη, το χωριό Δερβίζιανα
αποτελούσε έμπνευση για τις γύρω υποδουλωμένες περιοχές, καθώς είχε πλέον μετατραπεί
σε έναν χριστιανικό και ελληνικό τόπο. Οι Σουλιώτες
αποσύρθηκαν στα Πέντε Πηγάδια για να
αποτρέψουν εχθρικές προελάσεις στην περιοχή εκείνη και οι Οθωμανοί της Ηπείρου
είχαν περιορισθεί πλέον στα Ιωάννινα, στην Άρτα
και στην Πρέβεζα.
Το
ελληνικό κράτος για να τιμήσει τη μνήμη του Λάμπρου Βεΐκου, έδωσε στην οικογένειά του εκτάσεις γης στην περιοχή
του σημερινού Άλσους Βεΐκου(*) στον
αθηναϊκό δήμο του Γαλατσίου.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 27.2.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Κόκκινος
Διον. «Η Ελληνική Επανάστασις», τ. β΄, εκδ. «Μέλισσα», κεφ. 14ο, «Τα
κατά την Νότιον Ήπειρον».
- Κουτσονίκας Λ. «Γενική ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως», τ. α΄, εκ του «Ευαγγέλιμου» Δ. Καρακατζάνη, Αθήναι, 1863.
- Σφυρόερας
Β. «Νίκη των Σουλιωτών στα Δερβίζιανα», στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», εκδ.
Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ', σ. 186.
(*) Ο Λάμπρος Βέικος ή Λάμπρος Ζάρμπας, λοιπόν, γνωστός και ως Λάμπρος Βέκιος, καταγόταν από το Νικολίτσι Πρέβεζας, και ήταν υιός του Φώτου-Βέικου Ζάρμπα, γενάρχη της φάρας των Ζαρμπαίων. Υιοθέτησε όμως, σύμφωνα με τη σουλιώτικη συνήθεια, το όνομα του πατέρα του ως επώνυμο και έμεινε γνωστός ως Λάμπρος Βέικος.
(**) Οικισμός του νομού Ιωαννίνων, στον 39ο παράλληλο [39°23′56.62″N 20°46′56.21″E].
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook