Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, στο
Σίγρι, ανάμεσα σε άλλα, πολλά και σπουδαία, θα δείτε και έναν απολιθωμένο κορμό
υποτροπικού καρποφόρου δένδρου ηλικίας 18.000.000 ετών από το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Πρόκειται για μοναδικό στο είδος του μουσειακό έκθεμα καθώς διατηρεί
ακέραιο το ριζικό σύστημα του δένδρου.
Το εύρημα αποκαλύφθηκε το 2015 κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών
κατά μήκος του οδικού άξονα Καλλονής – Σιγρίου.
Βρέθηκε σε κακή κατάσταση λόγω της μακρόχρονης καταπόνησής του,
που οφείλεται τόσο στην θέση του σε πολύ μικρό βάθος από τη σημερινή επιφάνεια
του εδάφους όσο και στην έντονη τεκτονική δραστηριότητα στην περιοχή.
Αποσπάσθηκε με χρήση ειδικού νάρθηκα και συντηρήθηκε για σχεδόν 4
χρόνια στα εργαστήρια του Μουσείου με υπομονή, επιμονή και πολλές ώρες
δουλειάς.
Παραδίδεται σήμερα στο κοινό μετά την ολοκλήρωση των σωστικών
επεμβάσεων καθαρισμού, συντήρησης, συγκόλλησης, ανασύστασης και αποκατάστασης.
Κατά μήκος του Οδικού Άξονα Καλλονής – Σιγρίου, που διασχίζει την
περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους στη Δυτική Λέσβο, μεγάλος αριθμός απολιθωμένων
κορμών, μεταξύ των οποίων και γιγάντιοι απολιθωμένοι κορμοί, έχουν αποκαλυφθεί,
συντηρηθεί και διατηρηθεί στη φυσική τους θέση κατά την διάρκεια σωστικών
ανασκαφών. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη παλαιοντολογική ανασκαφή στην Ελλάδα.
Με την εφαρμογή πρωτότυπης μεθοδολογίας και αυστηρών κανόνων συντήρησης
χιλιάδες απολιθωμένα τμήματα δένδρων, κλαδίσκοι και φύλλα αποκαλύφθηκαν,
συντηρήθηκαν, μεταφέρθηκαν και αποτελούν πλέον τμήμα των συλλογών του Μουσείου.
Επίσης λειασμένη τομή σε τμήμα απολιθωμένου κορμού καρποφόρου
δένδρου. Διακρίνονται οι αυξητικοί δακτύλιοι και χαρακτηριστικά στοιχεία της
δομής του ξύλου. Οι διαστάσεις του εκθέματος επιτρέπουν τον προσδιορισμό της
διαμέτρου του κορμού που υπολογίζεται ότι έφτανε στα 150 εκατ.
Τα εντυπωσιακά χρώματα οφείλονται σε οξείδια σιδήρου, χαλκού και
άλλων μεταλλικών στοιχειών που χρωμάτισαν τον χαλκηδόνιο, το ορυκτό του
πυριτίου, το οποίο αντικατέστησε τα μόρια του ξύλου.
Μεγάλη ποικιλία καρποφόρων φυτών συμμετείχε στην σύνθεση του
Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Τα περισσότερα προσδιορίζουν τον χαρακτήρα της
χλωρίδας ως υποτροπική.
Ιδιαίτερης ομορφιάς και επιστημονικής αξίας είναι, τα τμήματα απολιθωμένων κορμών των καρποφόρων φυτών, που έχουν διατηρηθεί και προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τις κλιματικές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή του Βόρειου Αιγαίου πριν από 18.000.000 χρόνια.
Ιδού ο λοιπός κατάλογος των φυτών του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου:
ΠΤΕΡΥΔΟΦΥΤΑ
Φτέρη
Φύλλα σπάνιας φτέρης που έζησε στην περιοχή της Δυτικής Λέσβου
πριν από 18.500.000 χρόνια. Βρέθηκε στο Πάρκο της Πλάκας, νότια του οικισμού
του Σιγρίου, και αποτελεί μέλος μιας οικογένειας πρωτόγονων φυτών. Η παρουσία πτερυδόφυτου
και συγκεκριμένα της σπάνιας φτέρης που ονομάζεται Προνέφριο (Pronephriun striacum)
αποτελεί ιδιαίτερα σπάνιο εύρημα.
Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου περιλαμβάνει μια ιδιαίτερα μεγάλη
ποικιλία φυτών, που ανήκουν στην πλειοψηφία τους στα κωνοφόρα και τα ανθοφόρα
φυτά.
Τα Πτεριδόφυτα εμφανίστηκαν πριν από περίπου 360.000.000 χρόνια
και κυριάρχησαν στην επιφάνεια της γης την περίοδο του Λιθανθρακοφόρου.
Σταδιακά περιορίσθηκε η εξάπλωσή τους καθώς κυριάρχησαν τα
περισσότερο αναπτυγμένα φυτά, τα κωνοφόρα και τα ανθοφόρα.
Τα Πτεριδόφυτα έχουν ρίζες, βλαστό και φύλλα, αλλά δε σχηματίζουν
άνθη και, φυσικά, ούτε καρπούς και σπέρματα. Αναπαράγονται με σπόρια που
σχηματίζονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων.
ΣΠΕΡΜΑΤΟΦΥΤΑ
Γυμνόσπερμα
πεύκες προγονικές (pinoxylon paradoxum Suss Velitzelos (sp. nov.), pin. Pseudoparadoxum, pin. Sp.)
Πεύκη (pinus sp.)
Θα δείτε κουκκουνάρα Πεύκης μέσα σε στρώμα ηφαιστειακής στάχτης από την
περιοχή του Σιγρίου. Διακρίνονται λεπτομέρειες της εσωτερικής δομής του καρπού
που έχει διατηρηθεί με εντυπωσιακό τρόπο μέσα στα ηφαιστειακά υλικά που
δημιούργησαν οι ηφαιστειακές εκρήξεις στη Λέσβο πριν από 18.500.000 χρόνια.
Οι καρποί των δένδρων αποτελούν σπάνια ευρήματα στην περιοχή του
Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Οι κουκουνάρες των κωνοφόρων είναι τα πιο γνωστά
ευρήματα καρπών.
Οι απολιθωμένοι κορμοί δένδρων της οικογένειας των πευκίδων είναι
από τα καλύτερα διατηρημένα εκθέματα. Στην οικογένεια αυτή ανήκουν χαρακτηριστικά
είδη πευκίδων και πρωτοπευκίδων (πρωτόγονων μορφών πεύκης).
Εμφανίσεις πευκίδων και πρωτοπευκίδων (πρωτόγονων μορφών πεύκης)
δημιουργούν μικρές συστάδες στα επισκέψιμα πάρκα του Απολιθωμένου Δάσους
Λέσβου.
Τάξος
σεκόιες προγονικές (taxodioxylon gyps., taxodioxylon alb., taxodioxylon pseud., taxodioxylon megal. sequoia alb.
Θα δείτε λεπτές τομές απολιθωμένου ξύλου σεκόιας. Η μελέτη των λεπτοτομών στο μικροσκόπιο
επιτρέπει την μελέτη και την ταυτοποίηση των απολιθωμένων ειδών. Η μελέτη
βασίζεται στη σύγκριση των χαρακτηριστικών του απολιθωμένου ξύλου με
αντίστοιχες τομές ξύλου σύγχρονων δένδρων. Από την συγκριτική μελέτη προκύπτει ο
προσδιορισμός του γένους και του είδους του απολιθωμένου φυτού. Οι λεπτοτομές
οδήγησαν στον προσδιορισμό του απολιθωμένου κορμού προγονικής μορφής σεκόιας
(Taxodioxylon albertense).
Γλυπτοστρόμπους (glypt. Conv. και glypt. microtr.)
Κουνινχάμια
Κυπαρίσσια (tetraklinis salicorn., tetraklinoxylon Velitz.)
Θούγια
Γκίνκο (gink. Lesboense και gink. divers.)
κωνοφόρα ενδημικά (chimairoidoxylon lesb. και chim. cons.)
ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΑ
Κανέλλα Σ
Δάφνες (Laurus sp. και Laurus prim.)
Δαφνίδες (Litsea prim., Litsea ov., Oreodaphne heeri.)
Δάφνη (Daphnogene polym.)
ΚΑΝΕΛΛΟΔΕΝΔΡΑ ΚΑΙ ΔΑΦΝΙΔΕΣ
Στο υποτροπικό απολιθωμένο δάσος της Λέσβου ευδοκιμούσε μεγάλος
αριθμός από κανελλόδενδρα και δαφνίδες, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των
ανασκαφών. Σε πολλές απολιθωματοφόρες θέσεις στην Δυτική Λέσβο, μέσα σε
ορίζοντες ηφαιστειακής τέφρας, έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός απολιθωμένων κορμών
και αποτυπωμάτων φύλλων της οικογένειας των δαφνιδών ή λαουριδών (Lauraceae).
Οι δαφνίδες είναι, συνήθως, θάμνοι ή μικρά δένδρα. Τα φύλλα τους
είναι λογχοειδή, με μικρό μίσχο. Συχνά, στις ίδιες θέσεις συναντώνται φύλλα
κανελλόδενδρου (Cinnamomum polymorphum).
Σε μια από τις πλουσιότερες απολιθωματοφόρες θέσεις στη Δυτική
Λέσβο έχει αποκαλυφθεί μεγάλος αριθμός μεμονωμένων κλαδίσκων και κορμών
δαφνίδων και κανελλόδενδρων.
Οι κλαδίσκοι έσπασαν από την εκτόνωση των αερίων κατά τη διάρκεια
της ηφαιστειακής έκρηξης. Ανάλογες ηφαιστειακές εκρήξεις δημιουργούνε
κατακλυσμιαίες πυροκλαστικές ροές που κινούνται με ταχύτητες εκατοντάδων
χιλιομέτρων την ώρα. Τα πυροκλαστικά υλικά κινήθηκαν πάνω στις πλαγιές του
ηφαιστειακού κώνου με κατεύθυνση προς τα δυτικά παρασύροντας την βλάστηση. Οι
κορμοί και τα κλαδιά των δένδρων διατάχθηκαν και στην συνέχεια παρασύρθηκαν από
ένα ρεύμα λάσπης και στάχτης.
Από την προσεκτική ανάδειξη των ευρημάτων αποκαλύπτεται μεγάλος
αριθμός εντυπωσιακών κλαδίσκων. Η διάταξη τους στο χώρο παρέχει πληροφορίες για
την διαδικασία της ηφαιστειακής έκρηξης και την απολίθωση.
Βαλανιδιές (Quercus apocyn., Quercus crut.)
Βαλανιδιά (Pungiphyllum crut.)
Ένα κλαδί βαλανιδιάς απελευθερώθηκε μέσα από στρώμα ηφαιστειακών πυροκλαστικών
υλικών στα οποία διατηρήθηκε για περισσότερα από 18.000.000 χρόνια. Από την
προσεκτική ανάδειξη των ευρημάτων αποκαλύπτεται μεγάλος αριθμός εντυπωσιακών
κλαδίσκων. Η διάταξη τους στο χώρο παρέχει πληροφορίες για την διαδικασία της
ηφαιστειακής έκρηξης και την απολίθωση.
Στο υποτροπικό απολιθωμένο δάσος της Λέσβου ευδοκιμούσε μεγάλος
αριθμός δένδρων που ανήκουν στην οικογένεια των φηγίδων (Fagaceae) και βρέθηκαν
κατά την διάρκεια σωστικών ανασκαφών στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους στο
Σίγρι.
Διάφορα είδη βαλανιδιάς, καστανιάς και οξιάς έχουν διατηρηθεί μέσα
σε ορίζοντες ηφαιστειακής τέφρας, έχουν προσδιορισθεί σε απολιθωματοφόρες
θέσεις του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Σε πολλές απολιθωματοφόρες θέσεις έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός
απολιθωμένων κορμών και αποτυπωμάτων φύλλων της οικογένειας των φηγίδων
(Fagaceae) μαζί με αντίστοιχα απολιθώματα της οικογένειας των δαφνιδών ή
λαουριδών (Lauraceae).
Επίσης, θα δείτε ακόμη και
εγκάρσια τομή απολιθωμένου κορμού βαλανιδιάς με εξαιρετική
διατήρηση των χαρακτηριστικών του ξύλου.
Κατά τη διαδικασία της απολίθωσης το κορμός απέκτησε εντυπωσιακά
χρώματα από οξείδια μεταλλικών στοιχείων που χρωμάτισαν τον χαλκηδόνιο, το
ορυκτό του πυριτίου που αντικατέστησε το ξύλο.
Ο κορμός προέρχεται από την περιοχή του Πάρκου του Απολιθωμένου
Δάσους Λέσβου στην θέση Μπαλή Αλώνια.
Διακρίνονται οι χαρακτηριστικές εντεριώνιες ακτίνες που ξεκινούν
από το κέντρο του κορμού και αναπτύσσονται προς την περιφέρεια Διακρίνονται
επίσης οι αυξητικοί δακτύλιοι στο εσωτερικό του κορμού.
Ο κορμός εμφανίζεται πεπλατυσμένος λόγω της πίεσης που δέχθηκε όταν σκεπάσθηκε από στρώματα ηφαιστειακής στάχτης και πυροκλαστικών υλικών από τις ηφαιστειακές εκρήξεις που προκάλεσαν την απολίθωση του πριν από 18.500.000 χρόνια.
Γαύροι (Carpinus univ., Carpinus pliof.)
Σκλήθρα
Λεύκες (Populus bals., Populus sp.)
Τίλια
Λωτός
Μύρτιλο
Ρους
Βάτος
Καρυδιά Τροπική
Φοίνικας (Palmoxylon sp.)
και
Φοίνικας (Phoenix sp.).
Τελευταία δε, έχουν ευρεθεί και δένδρα μπανανιάς. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε το κατάλληλο περιβάλλον για να ζουν και πίθηκοι.
ΠΗΓΗ: Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.3.2024.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook