Του Απόστολου Ορφέα Τσακρίδη, tsakridis84@yahoo.gr
ΜΕΡΟΣ Α
Η σχέση μεταξύ ανθρώπου και
ιερού εδραιώνεται και διατηρείται μέσω της λατρείας και των θρησκευτικών
πράξεων: τελετουργικές παραστάσεις, προσευχές, χοροί, εκστατικοί λόγοι,
σεβασμός προς διάφορους ανθρώπους και αντικείμενα, κηρύγματα, διανοητικός
διαλογισμός και ιερή μουσική.
Οι λατρευτικές πράξεις που
χρησιμοποιούν έναν ή περισσότερους διαμεσολαβητές εξυπηρετούν την ένωση,
τουλάχιστον προσωρινά, με την κοινή υπερβατική σφαίρα.
Ο ουράνιος κόσμος (διάκοσμος) είναι ανεξάρτητος από τον γήινο κόσμο, ενώ οι δυνάμεις της ουράνιας σφαίρας
είναι στην πραγματικότητα παρούσες στη γη, μέσω των λατρευτικών πράξεων.
Ορισμένες λατρευτικές πράξεις
αναπτύσσουν την ανάγκη των λατρευτών να αισθάνονται χαρά, με την εξύμνηση του
ιερού ή να εκφράζουν την χαρά και την ευγνωμοσύνη τους προς την βελτίωση της
κατάστασής τους.
Η λατρεία αποκαλύπτει και ενισχύει τον
χαρακτήρα της κοινωνίας, μεταδίδει παραδόσεις, ενισχύει τους δεσμούς, τις
ηθικές αντιλήψεις και τις πολιτιστικές αξίες της κοινότητας. Η λατρεία
προσφέρει στην ομάδα και τα μέλη της την αίσθηση της ελπίδας για το αβέβαιο
μέλλον και το αίσθημα της ευημερίας και της υγείας, στην διαρκή παρουσία του
θανάτου, ένα γεγονός σημαντικής κοινωνικής σημασίας.
- Επιλογή και διαμόρφωση των
Ιερών Τοπίων
Ένας τόπος λατρείας γίνεται
ιερός και κατάλληλος για την ιερή εμφάνιση όταν έχει διαμορφωθεί κατάλληλα
(μετασχηματισμός σε ιερό τοπίο).
Οι καθαγιασμένοι τόποι ήταν
φυσικοί τόποι ιστορικής σημασίας για την κοινότητα, όπως πηγές, τρίστρατα,
βουνά, ιδιόμορφοι βράχοι, τόποι συγκομιδής, αμπελώνες, δέντρα και δάση, όπου η
κοινότητα συναθροίζονταν για δημόσιες υποθέσεις. Χωροθετημένοι ιεροί τόποι ήταν
επίσης λοφοι ή βουνά που εξασφάλιζαν φυσική ασφάλεια από τους εχθρούς. Αυτά
είναι μέρη που έφερναν τον λατρευτή σε στενότερη σχέση με την ουράνια σφαίρα.
Η τοποθεσία επιλέγεται για τη
σχέση της με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις επειδή επιλέχθηκε από τους θεούς,
τους προγόνους (η αναγκαιότητα του Μύθου) ή από τα πνεύματα ή λόγω της
μορφολογίας της, που είναι και ο δείκτης της ιερότητάς της.
Σε γενικές γραμμές, οι λατρευτές και οι
θρησκευτικές κοινότητες, έχουν ανάγκη για απεικονίσεις της θεότητας ή των τοτέμ
μεταξύ τους.
Η ιερή εγκατάσταση του χώρου,
στις πρώτες ημέρες της ανθρωπότητας, ακολουθούσε τους ίδιους νόμους και τα ίδια
βήματα σε όλα τα μέρη της γης: την αναζήτηση του σωστού τόπου, δηλαδή του
«συμβολικού κέντρου» (η πνευματικά-ηλεκτρική δύναμη ή το αιώνιο αποτύπωμα των
προγόνων, όπως για παράδειγμα ο «ομφαλός του κόσμου» ΔΕΛΦΟΙ) που προστατεύει τη
κοινότητα και αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο, σε επίπεδο ενέργειας. Εδώ μπορούμε να
κάνουμε την παραβολή στη σχέση Μάνας και παιδιού για τον άνθρωπο. Μάνα είναι ο
τόπος δύναμης και παιδί της ο άνθρωπος (ΔΑ-ΜΗΤΗΡ > θεά ΔΗΜΗΤΡΑ).
Η Γεωβιολογία είναι η
επιστήμη που μελετά, πώς οι ενέργειες της γης και του κόσμου επηρεάζουν τους
ζώντες - οργανισμούς ψυχικά και σωματικά, για να διασφαλίσουν την ισορροπία των
οικοτόπων. Η παρουσία ορυκτών στο υπέδαφος, τα υπόγεια ρεύματα, η ραδιενέργεια
εδάφους, τα υπόγεια ύδατα, η παρουσία μεγάλων ορυκτών μαζών, οι μετεωρολογικοί
παράγοντες, που επηρέασαν τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, αποτέλεσαν τα βασικά
στοιχεία των αρχαίων μεγαλιθικών πληθυσμών, για να βρουν το σωστό μέρος και να
χτίσουν ναούς, τάφους, πέτρινους κύκλους, λαβύρινθους, αστρονομικά ή ηλιακά
παρατηρητήρια (Guzzinati 2012: 45 κ.εξ).
Υπάρχουν χώροι, που γίνονται
ακόμα πιο ιεροί, απαραβίαστοι και άυλοι, λόγω της παρουσίας ειδικών δυνάμεων,
που προκαλούνται από τον σαμάνο, ιερέα ή τη θρησκευτική μνήμη ολόκληρης της
ομάδας. Σε τέτοιες περιοχές με πέτρινους κύκλους, βραχώδεις σχηματισμούς δάση,
σπήλαια, βουνά, λίμνες, ποταμούς, πηγές, πραγματοποιούνται τελετές, που
συνδέονται με τον κόσμο των ανώτερων δυνάμεων.
- Η κλιμακωτή βραχοπυραμίδα
του Kovil (Κοβίλ)
Το χωριό Κονil βρίσκεται στην ανατολική
Ροδόπη, 5 χλμ βόρεια της πόλης Krumovgrad, στο δήμο Kardzali. Στα
βόρειανατολικά του χωριού, σε ένα χαμηλό οροπέδιο, υπάρχει μια τεράστια ιερή
περιοχή, η οποία αποτελείται από συγκροτήματα με πέτρινους βωμούς, αυλάκια,
λατρευτικές σπηλιές, τραπεζοειδείς κόγχες, ίχνη αρχαίων κατασκευών και
πέτρινους σχηματισμούς.
Το ιερό κέντρο αυτής της σημαντικής περιοχής
βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του οροπεδίου. Το πιο εντυπωσιακό κατασκεύασμα, που
ξεχωρίζει στην περιοχή είναι η πυραμίδα που λαξεύτηκε σε επίπεδα (ταράτσες) στον βράχο.
Η πυραμίδα αποτελείται από πέντε επίπεδα. Το
πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο - βραχώδες επίπεδο (ταράτσα) - καθώς και η επίπεδη
κορυφή της πυραμίδας, είναι αρκετά ευρείες, ώστε να χρησιμοποιούνται για τις
αρχαίες διαβατήριες ηλιακές πρακτικές λατρείας. Ο ηλιακός προσανατολισμός τους,
υποδηλώνει ότι αυτά είναι ίχνη λατρευτικών πρακτικών συνδεόμενων με την έγχυση
υγρών προσφορών οι οποίες ήταν αφιερωμένες στην θεότητα του γονιμοποιού ήλιου.
Τα ίχνη της λατρείας του
ήλιου μπορούν να φανούν έντονα στο μεγαλύτερο τμήμα του βράχου, το οποίο
βρίσκεται στο πρώτο επίπεδο, την χαμηλότερη, ταράτσα της πέτρινης πυραμίδας.
Πρόκειται για μια σημαντική βραχώδη ημι-καμάρα, η οποία είναι προσανατολισμένη
ανατολικά-δυτικά και είναι ευρέως ανοιχτή στο νότο. Το συνολικό μήκος είναι
πάνω από 12 μ. και το πλάτος της είναι 3 μ. Με αυτόν τον τρόπο
σχηματίζεται ένας μικρός πέτρινος ναός. Στον λεπτό πέτρινο τοίχο προς τα
ανατολικά, υπάρχει ένα άνοιγμα με την μορφή ενός ματιού, μέσα από το οποίο
εισέρχονται οι ακτίνες του ανερχόμενου ήλιου και φωτίζουν τον βόρειο τοίχο της
θέσης. Είναι πολύ πιθανόν ότι ήταν ένας ναός του Ήλιου, που λαξεύτηκε στον βράχο,
με σκοπό να καθορίζει το ημερολόγιο του ηλιακού έτους.
Τα πρωιμότερα όστρακα στην
πυραμίδα χρονολογούνται στη χαλκολιθική εποχή, με τα περισσότερα όστρακα
κεραμικής να χρονολογούνται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. έως τα μέσα του 1ου
αιώνα μ.Χ.
- Ταύτιση με Αίγυπτο
Η πέτρινη πυραμίδα του Kovil
στη Θράκη, όπως και οι πυραμίδες στην Αίγυπτο, είναι συνδεδεμένη με τη λατρεία
του ήλιου και οι πέτρινοι τάφοι στη βάση της, μας υπενθυμίζουν τις ταφικές
λειτουργίες αυτού του είδους των μνημείων στον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό. Η
μορφή-σχήμα της πυραμίδας, αν και δεν εγγράφεται με σαφήνεια, μπορεί να
εντοπισθεί στα βραχώδη ιερά της Θράκης και της Φρυγίας. Από την άποψη αυτή, το
μνημείο πρέπει να ερμηνεύεται με τον σημασιολογικό και ιδιαίτερα λειτουργικό σκοπό
του ως μέρος της θρησκείας της ύστερης Χαλκολιθικής Εποχής, όπου εκφράζεται με
σαφήνεια η λατρεία του ήλιου και ιδιαίτερα ο Ηλιακός Θρακικός Ορφισμός.
Όσο για τη συμβολική και
λειτουργική ερμηνεία, ο τέλειος κυκλικός βωμός λαξεύτηκε στη δυτική άκρη του
οροπεδίου και φέρει στόμιο που ρέει προς τα δυτικά. Λόγω των παραλληλισμών του
με τους ηλιακούς κύκλους των θρακικών ιερών, μπορεί να ερμηνευτεί με επιτυχία,
τόσο ως σύμβολο του Ήλιου, όσο και ως βωμός, αφιερωμένος στον θεό Ήλιο, ο
οποίος ταυτοποιείται με τον Διονύσιο-Σαβάζιο στην αρχαία Θράκη. Θεωρείται ότι η
τετραγωνισμένη πυραμίδα κοντά στο Κονίl είναι μια λατρευτική δομή που συνδέεται
με την πανταχού παρούσα θρησκευτική ευλάβεια για τον θεό Ήλιο (Markov 2015 [α]:
31-33).
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Κιοτσέκογλου Στ. «Μεγαλιθικά
Μνημεία στην Αιγαιακή Θράκη. Μια ανθρωπολογική προσέγγιση», διδακτορική διατριβή,
Blagoevgrad 2018.
- ΕΛΛΑΣ.
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook