Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP,
δημοσιογράφου / ανταποκριτού
Ε.Σ.Ε.Μ.Ε. (Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)
Εμείς πήραμε την λέξη από τους Οθωμανούς και
κακώς την ονομάσαμε συντριβάνι με υ που δίδει την ερμηνεία συν-τρίβω, που
ετυμολογικά δεν έχει ουδεμία σχέση.
Ελληνικής καταγωγής λέξεις με παρόμοια σημασία είναι
- ο πίδακας
- το περιρραντήριον
και
- το αναβρυτήριον (< αναβρύ[ω]= αναβλύζω, αναβρύζω).
Ιωάν.
Σταματάκου: Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
Ἀναβλύζω:
μέλ. -ύσω. αορ. α, ἀνέβλυσα. αναπέμπω, αναδίδω, χύνω πρὸς τὰ ἄνω, αναβλύζειν ἔλαιον.
2. αμτβ.
χύνομαι μεθ’ ὁρμῆς, ἐξορμῶ ἀναβλύζω, πλημμυρῶ, εκχειλίζω»,
ξεχειλίζω».
Στέφ. Α. Κουμανούδη: Συναγωγή Νέων Λέξεων
Ἀναβρυτήριον,
τὸ (τούρκ.σια ντηρβάν, ἢν λέξιν κακῶς ὡς δῆθεν Ἑλληνικὴ γράφουσι
συντριβάνι,καθώς καὶ τὸ Τούρκ. εσνάφ (την συντεχίαν) προσφέρουσι καὶ γράφουσι
συνάφι, παίζοντες ἐν οὐ παικτοῖς ἢ καὶ σπουδάζοντες μετὰ ἀμαθείας)
Σκάρ. λ. 56.-Σπ.Τρικούπ- ἀν Σούλης
Γ. Δ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας
Ελληνικής Γλώσσας:
αναβλύζω κ αναβρύζω ρ. αμετβ. {ανέβλυσα}
1. (για υγρά) εξέρχομαι χωρίς άντληση, πηγάζω με πίεση, με την μορφή πίδακα: από το άνοιγμα τού εδάφους αναβλύζει θερμό νερό ΣΥΝ αναπηδώ, πετάγομαι
2. (μτφ . κυρ. για δάκρυα, αίμα) ρέω προς τα έξω σαν πίδακας: το αίμα ανέβλυζε από την κομμένη αρτηρία — ανάβλυση (η) [αρχ.] κ. ανάβλυσμα κ. ανάβρυσμα (το).
** ΣΧΟΛΙΟ λ. -ίζω. [ΕΊ ΥΜ αρχ < άνα + β/.ύζω / βλύω «αναπηδώ», αγν. ετύμου.
Το αναβρύζω είναι μεσν. < μτγν άναβρύω
< άνα- + βρύω «τινάζω μπροστά»,
αγν. ετύμου II κοινή
χρήση των λ αναβλύζω και αναβρύζω από κοινού για υγρά που εκπηγάζουν χωρίς
άντληση, οδήγησε στον συσχετισμό τους· ωστόσο οι λ. είναι διαφορετικού ετύμου].
Βρύω αγνώστου ετύμου μας λέει
ο κ. Μπαμπινιώτης βγάζει τις περισσότερες
λέξεις αγνώστου ετύμου. Θα τον παρακαλέσω να σταματήσει να μας παραμυθιάζει.
Όμως στο ίδιο Λεξικό για την λέξη έμβρυο
αναφέρει τη λέξην βρύω, χωρίς να λέει αγνώστου ετύμου δηλαδή φάσκει και
αντιφάσκει.
Εδώ δεν μπορούσε να παίξει με την λέξη
γιατί όλα τα λεξικά του κόσμου λένε ότι η λέξη έμβρυον είναι αρχαία Ελληνική.
έμβρυο (το) )εμβρύ-ου ) -ων)
Ι. κάθε
έμβιος οργανισμός κατά τα πρώτα στάδια τής ανάπτυξής του- (ειδικότ. στους
ανθρώπους) το γονιμοποιημένο ωάριο, κυρ. από τον τέταρτο μήνα τής κύησης ώς τον
τοκετό
2.
(ειδικότ. για φυτά) το υποτυπούδες φυτό που σχηματίζεται κατά το πρώτο στάδιο
ανάπτυξης τού γονιμοποιημένου σπόρου
3. (μτφ.)
οτιδήποτε βρίσκεται στην αρχή τής ανάπτυξής του. σε υποτυπώδες στάδιο. —
εμβρυοειδής, -ής, -ές.* σχολιο λ. βρέφος. [ετυμ. < αρχ. εμβρυον < έν- +
βρύον (βλ.λ.) < βρύω «ανθίζω, άφθονο')». 11 λ. πέρασε και σε ξέν. γλώσσες,
πβ. αγγλ. embryo, γαλλ. embryon κ.ά.|.
Μερικές
αρχαίες πηγές για την λέξη βρύω - στο TLG υπάρχουν 375:
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum 274,
20: <Βλύω> καὶ <βρύω>
διαφέρει, ὅτι τὸ μὲν βρύειν ἐπὶ τῆς ἀναδόσεως τῶν ἀνθέων λέγεται, τὸ δὲ βλύειν ἐπὶ τῶν ὑδάτων
ἀναδόσεως.
Lexica Syntactica, Lexicon syntacticum 288, 17:
βρύω τὸ πηγάζω: αἰτιατικῇ.
Etymologicum Graecae linguae Gudianum et
alia grammaticorum scripta e
codicibus manuscriptis nunc
primum edita,
εκδ. Sturz,
F. W.
Leipzig, Weigel,
1818, Repr. 1973 (427, 8):
Ὀμβροβλυτεῖς, ἔστιν ὄμβρος
καὶ
βλύω, καὶ ἐξ αὐτοῦ ὀμβροβλυτῶ, ὀμβροβλυτεῖς· τὸ δὲ βλύω
παρὰ
τὸ βρύω, ἐξ οὗ γίνεται βρῦα τὰ τῆς θαλάσσης· τοῦτο παρὰ τὸ ῥέω· τοῦτο παρὰ τὸ ὕω τὸ βρέχω· ἐκ τοῦ βλύω γίνεται βλύζω.
Από
το Lexigram
Λέξη:
ἔμβρυον (Λεξικό ομορρίζων - παραγώγων Νέας & Αρχαίας)
Αρχική
- Ριζική: βρύο < αρχ. βρύον < βρύω "ανθίζω, αφθονώ, αναβλύζω"
Απλά ομόρριζα Σύνθετα με προθέσεις, αχώριστα μόρια κτλ. Σύνθετα με ουσιαστικά,
επίθετα, ρήματα κτλ. Ομόρριζα της αρχαίας
βρύον
βρύω
βλύζω
βρύσις
< βρύω
ἀναβρύω
ἀναβλύω
ἀναβλύζω
< ἀνά + βλύζω "αναπηδώ, αναδίδω"
ἀποβλύζω
παραβλύζω
ἔμβρυον
< ἐν + βρύω
Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum, Kallierges 43, 52:
Νεῖλος ὁ τῶν Αἰγυπτίων ποταμὸς ἀναβλύζων καὶ ἀνερχόμενος διὰ τοῦ
θέρους, τὰ ὅρια τῆς τῶν Αἰγυπτίων γῆς τῇ
ὑγρασίᾳ λύων καὶ μιγνὺς ἀπώλλυεν· ἐλαττουμένου δὲ αὐτοῦ πάλιν καὶ ἀποβαίνοντος,
μάχη καὶ ἀμφισβήτησις τοῖς Αἰγυπτίοις περὶ τῶν ὁρίων τοσαύτη ἐγένετο ὥστε καὶ ἀλλήλους
φονεύειν.
ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ,
«Ειδύλλια», 17, 80:
Μυρίαι ἄπειροί
τε καὶ ἔθνεα μυρία φωτῶν λήιον ἀλδήσκουσιν ὀφελλόμεναι Διὸς ὄμβρῳ, ἀλλ' οὔτις
τόσα φύει ὅσα χθαμαλὰ Αἴγυπτος, Νεῖλος ἀναβλύζων διερὰν ὅτε βώλακα
θρύπτει, οὐδέ τις ἄστεα τόσσα βροτῶν ἔχει ἔργα δαέντων.
Το
Shirvan (τουρκικά: şadırvan) είναι
ένας τύπος βρύσης που συνήθως χτίζεται στην αυλή ή κοντά στην είσοδο τζαμιών,
καραβανσεράι, χανκά και μεντρεσέ, με κύριο σκοπό την παροχή νερού για πόσιμο. ή
τελετουργικές πλύσεις σε πολλά άτομα ταυτόχρονα, αλλά και ως διακοσμητικά
οπτικά ή ηχητικά στοιχεία. Οι Shadirvans είναι περσικής καταγωγής και, με κουρτίνα
ή κάλυμμα, τοποθετούνταν αρχικά στις σκηνές των ηγεμόνων ή στα μπαλκόνια των
ανακτόρων. Αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο της οθωμανικής αρχιτεκτονικής. – Μετάφραση:
Δημ. Συμεωνίδη.
Οι φιάλες Αγιασμού η Μπουκάλια ήταν η ονομασία που έδωσαν στα μοναστήρια. Μετά που έχτισαν ειδικό κτίσμα το ονόμασαν λόγω παράδοσης Φιάλη Αγιασμού αντί για την σωστή λέξη Αναβρυτήριο. Η Φιάλη Αγιασμού έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει τον αγιασμό που ευλογήθηκε από τον ιερέα. Ο Αγιασμός μπορεί να προσφέρει πνευματική προστασία και είναι σύμβολο εξαγνισμού.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.3.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Σταματάκος
Ιω. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
- Κουμανούδης
Στέφ. Α. Συναγωγή Νέων Λέξεων, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1980.
- Μπαμπινιώτης Γ. Δ. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, β΄ έκδοση, Κέντρο Λεξικολογίας, 2002.
- Lexigram
- Θησαυρός
Ελληνικής Γλώσσας (TLG).
ΣΧΟΛΙΑ
ΣΧΟΛΙΑ ΜΕΣΩ Facebook