Αρχαίος πολυέλαιος, 60 κιλών, με λατρεία Διονύσου, με 16 κέρατα ταύρου, βρέθηκε στην Κορτώνη - Ο Διόνυσος λατρευόταν ΚΑΙ από τους ελληνικής καταγωγής Ετρούσκους - του Γ. Λεκάκη

Αρχαίος πολυέλαιος, 60 κιλών,

με λατρεία Διονύσου,

με 16 κέρατα ταύρου,

βρέθηκε στην Κορτώνη

- Ο θεός Διόνυσος λατρευόταν

και από τους ελληνικής καταγωγής

Ετρούσκους…

Του Γιώργου Λεκάκη

Η εικονογραφία ενός λύχνου, που βρέθηκε στην Κορτώνη, εικονίζει εκδήλωση διονυσιακού θιάσου. Αυτό το λυχνάρι ήταν λατρευτικό αντικείμενο, που σχετίζεται με την μυστηριακή λατρεία του Διονύσου. 

Το εύρημα συμβάλλει στην διάψευση της θεωρίας.. «Διονυσιασμός χωρίς Διόνυσο» που λένε ότι ίσχυε στην Αρχαϊκή Ετρουρία…

Η Κορτώνη ήταν μητέρα της Τροίας και γιαγιά της Ρώμης![1] Το όνομα έγινε στα λατινικά Cortona (εθνικό επίθετο Cortonensis, -es / Cortina, Coriti arx, Corythum < Κόρυθος[*]), μαρτυρείται στα ετρουσκικά ως Κουρτούν, σε μια χάλκινη αναθηματική επιγραφή του 3^ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στην πόλη. Στα ετρουσκικά επίσης curthute (curѳute) μαρτυρείται ένα έθνος σε μια επιγραφή από το Κιούσι [2], επαρχία της Σιέννα, στον 43^ο παράλληλο [43°16′32″N 11°59′17″E].

Ήταν μια από τις 12 ετρουσκικές πόλεις (Δωδεκάπολη) και βρίσκεται νότια της επαρχίας του Αρέτσο και νοτιο-ανατολικά της Τοσκάνης.

Τα επιβλητικά τείχη που περιβάλλουν την πόλη για περίπου 3 χλμ. εκτίσθησαν από τους Ετρούσκους τον 4ο αιώνα π.Χ. Έχουν βρεθεί αρχαίοι τάφοι ευγενών («πεπονόσχημοι») διάσπαρτοι στην πόλη και ένας μνημειώδης ταφικός βωμός, στολισμένος με σφίγγες, επίσης μοναδικό παράδειγμα στην Ιταλία. Η δε Tabula Cortonensis, είναι μια χάλκινη πλάκα, με μια από τις μεγαλύτερες επιγραφές στην ετρουσκική γλώσσα, που βρέθηκε επίσης στην Κορτώνη. Ένα δε μεγαλιθικό ντολμέν της πόλεως ονομάζεται Τανέλλα του Πυθαγόρα.[3] - παρακάτω φωτογραφία - πιθανώς κενοτάφιο υπέρ του Πυθαγόρα.

Τα ευρήματα ευρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο, που στεγάζεται στο Palazzo Casali, ένα από τα παλαιότερα κτίσματα στην ιστορία της πόλεως, με πάνω από 2000 τ.μ. εκθεσιακό χώρο. Εκπληκτικά αριστουργήματα Ετρούσκων, συλλογή από χάλκινα, αριστουργήματα σε μπρούντζο (από τις Trestina και Fabrecce), από αρχαϊκούς μεγάλους τύμβους (από την πεδιάδα της Κορτώνης), ο διάσημος Cortonensis Tabula, ευρήματα της επαύλεως Ossaia, κ.ά. Και μια βιβλιοθήκη από τον 18^ο αιώνα!

Το Αρχαιολογικό Πάρκο της Κορτώνης έχει 11 θέσεις, μεταξύ των οποίων ο Mound  Sodo (ο β΄), ένας επιβλητικός αρχαϊκός τάφος (6^ου αι. π.Χ.), με μια μνημειώδη σκάλα, διακοσμημένη με μεγάλα γλυπτικά σύνολα.

Αλλά ένα μεγάλο και περίτεχνο χάλκινο λυχνάρι που ευρέθηκε σε τάφρο της Κορτώνης, και είναι πολύ παλαιότερο από το αναμενόμενο, απεικονίζοντας λατρεία του Διονύσου, είναι μια ακόμη μοναδικότητα...

Η μεγάλη και εξαιρετικά διακοσμημένη μπρούτζινη λυχνία ελαίου, που βρέθηκε σε μια τάφρο, κοντά στην πόλη Κορτώνη, της κεντρικής Ιταλίας, χρονολογείται σε πολύ παλαιότερες εποχές από ό,τι έλεγαν προηγουμένως, σύμφωνα με μια νέα μελέτη. Και απεικονίζει τον θεό Διόνυσο.

Η ιστορία του εν λόγω φωτιστικού και η σημασία και η σημασία των διακοσμήσεών του αποτελούν αντικείμενο συζήτησης από την ανακάλυψή του, το 1840! Προσφάτως, ο διδακτορικός φοιτητής R. Alburz και ο αναπληρωτής καθηγητής G. W. Tol (από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης Αυστραλίας), διεξήγαγαν μια ολοκληρωμένη νέα ανάλυση του αντικειμένου χρησιμοποιώντας λογοτεχνικές πηγές και άλλα εικονογραφικά στοιχεία.

Το φωτιστικό της Κορτώνης είναι ένα μπρούντζινο κρεμαστό φωτιστικό λαδιού σε σχήμα πολυελαίου, πλάτους 60 εκατ. και βάρους σχεδόν 60 κιλών! Προέρχεται από τον πολιτισμό των Ετρούσκων, κατά την Αρχαϊκή Ετρουρία, που αντιστοιχεί στις σημερινές περιοχές της Τοσκάνης και της Ουμβρίας της κεντρικής Ιταλίας. Ο πολιτισμός των ελληνικής καταγωγής Ετρούσκων αναπτύχθηκε περίπου από τον 10ο αι. π.Χ. Ενσωματώθηκε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αργά μετά το 400 π.Χ. Στην δε Κορτώνη έφτασαν το 310 π.Χ.

Η λυχνία της Cortona αντιστάθηκε σε μια ικανοποιητική εξήγηση για δύο βασικούς λόγους:

    - 1ον: πολύ λίγα παρόμοια αντικείμενα («comparanda») είχαν ανακαλυφθεί στην ετρουσκική ή την αρχαία ελληνική τέχνη. Αυτό δυσκόλεψε τις διαφωτιστικές συγκρίσεις.

    - 2ον: Η λυχνία δεν είχε πλαίσιο. Το μόνο που βρέθηκε να συνοδεύει το λυχνάρι ήταν μια ενεπίγραφη μπρούτζινη πλάκα, πολύ μεταγενέστερης περιόδου. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πληροφορίες για το κτήριο στο οποίο χρησιμοποιήθηκε ο πολυέλαιος και πώς σχετίζεται με άλλα έργα. Ως εκ τούτου, οι μελετητές περιορίζονται στην ανάλυση των επί μέρους διακοσμητικών μοτίβων που εμφανίζονται στο φωτιστικό.

Στην επανεκτίμησή τους, οι Alburz και Tol, ενετόπισαν νέα παρόμοια αντικείμενα που δείχνουν ότι η λυχνία εμφανίσθηκε περίπου το 480 π.Χ. Αυτή η χρονολογία είναι σημαντικά προγενέστερη από πολλές άλλες εκτιμήσεις.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν επίσης ότι οι προηγούμενοι ερευνητές έκαναν λάθος όταν ταυτοποίησαν την φιγούρα με 16 κέρατα ταύρου στην λυχνία ως τον ποτάμιο θεό Αχελώο, επίσης θεό των Ελλήνων. Με βάση διάφορες λογοτεχνικές πηγές και παρουσιάζοντας νέα εικονογραφικά στοιχεία, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο Διόνυσος, ο θεός που εξαπλουστευμένα λέγεται «του κρασιού και της διασκέδασης», συχνά απεικονιζόταν με χαρακτηριστικά ταύρου. Προτείνουν, λοιπόν, ότι το λυχνάρι απεικονίζει την ενθουσιώδη ακολουθία του Διονύσου, τους διονυσιακούς θίασους.

Λέει ο κ. Alburz, επί κεφαλής συγγραφέας της μελέτης: «Η λυχνία ήταν πιθανότατα ένα αντικείμενο που σχετίζεται με την μυστηριακή λατρεία του Διονύσου. Η διακόσμηση του έργου αντιπροσωπεύει τον διονυσιακό θίασο, ίσως μια λατρευτική παράσταση στο σύμπαν των μυστηρίων για τον εορτασμό του Διόνυσου», λέει.

ΠΗΓΗ: R. Alburz, κ.ά. «A Re-Evaluation of the Iconography of the Etruscan Bronze Lamp of Cortona», journal Etruscan and Italic Studies, https://doi.org/10.1515/etst-2023-0019, De Gruyter, 8.4.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 9.4.2024.

[*] Γιος του Πάριδος και της Οινώνης. Πήγε στην Τροία, ίνα λάβει μέρος στον Τρωικό εμφύλιο των Ελλήνων πόλεμο, εκεί όμως ερωτεύθηκε την Ωραία Ελένη. Εκείνη δεν τον αρνήθηκε, αλλά μόλις τον βρήκε ο Πάρις μαζί της, τον σκότωσε. Με το ίδιο όνομα αναφερεται και ένας άλλος γιος του Πάριδος (και της Ελένης), του οποίου μνημονεύεται ο τάφος, ενώ αναφέρεται κι ότι, ίσως, ονομαζόταν και Έλενος. ΠΗΓΕΣ: Φώτ. κώδ. 186, σελ. 134b, Τζέτζ. Σχόλ. Λυκόφρ. Αλεξ. 851, Σχόλ. Οδ. δ' 11. Παρθ. Ερωτ. 34.1-2.

Υπάρχουν και άλλοι ήρωες της Μυθολογίας μας με αυτό το όνομα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] βλ. Βιργίλιος «Αινειάς», γ, στ. 163-171.

[2] βλ. γλωσσολόγος H. Rix.

[3] Ίσως από παρήχηση Κορτόνα και Κρότωνα - βλ. Fr. Placco «La "tomba" di Pitagora, su Briganteggiando», 25.6.2015.

Αρχαιος πολυελαιος, λατρεια Διονυσου, 16 κερατα ταυρου, Κορτωνη θεος Διονυσος ελληνικη καταγωγη Ετρουσκοι εικονογραφια λυχνος, εκδηλωση διονυσιακος θιασος λυχναρι λατρευτικο αντικειμενο, μυστηριακη λατρεια ευρημα διαψευση θεωρια Διονυσιασμος χωρις Διονυσο αρχαικη Ετρουρια Τροια Ρωμη λατινικα Cortona Cortonensis, κορτινα Cortina, κοριτι αρχ αρξ Coriti arx, κορυθουμ κοριθουμ κορυθος Corythum ετρουσκικα Κουρτουν / Curtun, χαλκινη αναθηματικη επιγραφη 3ος αιωνας πΧ πολη κουρδουτε κουρδουτες κουρδουτοι curthute curѳute εθνος επιγραφη Κιουσι / Chiusi επαρχια Σιεννα, σιενα 43ος παραλληλος 12 ετρουσκικες πολεις Δωδεκαπολη Δωδεκαπολις Αρετσο Τοσκανη αρχαια τειχη πολις 4ος αρχαιοι ταφοι ευγενεις πεπονοσχημος μνημειωδης ταφικος βωμος, σφιγγα μοναδικος Ιταλια Tabula Cortonensis, αρχαια χαλκινη πλακα, ταμπουλα μεγαλυτερη επιγραφη ετρουσκικη γλωσσα, μεγαλιθικο ντολμεν Tanella di Pitagora / Τανελλα τανελα ταφος Πυθαγορα Πυθαγορας ευρηματα Αρχαιολογικο Μουσειο, παλατσο καζαλι Palazzo Casali, αριστουργημα συλλογη χαλκινα, αριστουργηματα μπρουτζο τρεστινα Trestina φαμπρετσε Fabrecce αρχαικος μεγαλος τυμβος πεδιαδα επαυλις βιλα επαυλη βιλλα Ossaia, οσαια οσσαια βιβλιοθηκη 18ος μχ Παρκο Mound Sodo, επιβλητικος αρχαικος ταφοι 6ος μνημειωδης σκαλα, κλιμακα διακοσμηση γλυπτικη περιτεχνο χαλκινο ταφρος μοναδικοτητα μπρουτζινη ελαιου, ελαιο κεντρικη φωτιστικο 19ος 1840 εικονογραφικα στοιχεια κρεμαστο πολυελαιον πολιτισμος Ετρουσκων, Αρχαικη Ετρουρια, Ουμβρια 10ος 900 Ρωμαικη αυτοκρατορια 400 310 κενοταφιο αντικειμενο comparanda κομπαραντα ετρουσκικη ελληνικη τεχνη ενεπιγραφη μπρουτζινη κτηριο εργα διακοσμητικο μοτιβο φωτιστικα 5ος 480 ελληνικος ποταμιος θεος Αχελωος λογοτεχνια κρασι διασκεδαση απεικονιση ταυρος ενθουσιωδης ακολουθια διονυσιαστες θιασοι μυστηριο μυστηρια εορτασμος εορτη Παρις Οινωνη Τροια, Τρωικος εμφυλιος Ελληνες πολεμος, ερωτας ερως Ωραια Ελενη Παρης ελενος Φωτιος Τζετζης σχολια Λυκοφρων Οδυσσεια Παρθενιος Ερωτικα ηρωας Μυθολογια Βιργιλιος Αινειας Κροτωνας κροτων

Share on Google Plus

About ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ